دیروز ساعاتی پس از آنکه وزارت خزانهداری آمریکا اعلام کرد سازمان توسعه تجهیزات دفاعی چین و رئیس آن را به‌خاطر خرید 10فروند جنگنده سوخو-35 و سامانه پدافند هوایی اس-400 از روسیه در لیست تحریمهای خود قرار داده، سخنگوی وزارت خارجه چین در جمع خبرنگاران حاضر شد و از آمریکایی‌ها خواست «اشتباه» خود را فورا اصلاح کرده و تحریم اعمال شده علیه چین را لغو کنند. گنگ شوانگ تعارفات دیپلماتیک را کنار گذاشت و خطاب به آمریکایی‌ها گفت: «منتظر عواقب اقدام خود باشید.»
این نخستین‌بار است که آمریکا ارتش چین را در لیست تحریمهای خود قرار می‌دهد. سازمان توسعه تجهیزات دفاعی چین از سازمان‌های زیرمجموعه ارتش این کشور به‌شمار می‌رود و مسئول خریدهای تسلیحاتی است. به گفته وزارت خزانهداری آمریکا، چینی‌ها با خرید خود از روسیه، تحریمهای آمریکا علیه روسیه را نقض کرده‌اند بنابراین در لیست تحریم‌ها قرار می‌گیرند. بر این اساس، ارتباط مالی و تجاری اتباع آمریکا با این سازمان و رئیس آن ممنوع است و آنها هم از دسترسی به سیستم بانکی و مراکز مالی آمریکا محروم می‌شوند.
روس‌ها 4سال قبل، پس از آنکه جزیره کریمه در اوکراین را به خاک خود ضمیمه کردند، برای نخستین‌بار از سوی دولت آمریکا تحت تحریم قرار گرفتند. تحریمهای روسیه سپس در سال 2016یعنی در واپسین روزهای حضور باراک اوباما در قدرت به‌خاطر اتهام دخالت مسکو در حملات سایبری به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا گسترده‌تر شد. طبق اعلام وزارت خزانهداری آمریکا، تحریم ارتش چین براساس «قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم» موسوم به «کاتسا» اعمال شده که سال گذشته به تصویب کنگره رسید و تحریم‌هایی را نیز علیه ایران و کره‌شمالی شامل می‌شود.
آمریکایی‌ها دیروز هم روس‌ها را بی‌نصیب نگذاشتند و 33نفر دیگر را که گفته می‌شود با ارتش و سازمان‌های اطلاعاتی روسیه در ارتباط هستند، تحت قانون کاتسا مشمول تحریم‌ها کردند.
این تحریم‌ها واکنش تند روسیه را نیز به‌دنبال داشت و معاون وزیر خارجه این کشور اقدام آمریکا را «بازی با آتش» خواند. سرگئی ریابکوف در بیانیه‌ای گفت: «خوب است آمریکایی‌ها به‌خاطر داشته باشند که مفهومی به نام ثبات جهانی هم وجود دارد؛ چیزی که آنها بدون هیچ ملاحظه‌ای آن را با تشدید تنش در روابط روسیه-آمریکا تضعیف کرده‌اند. بازی با آتش احمقانه است و می‌تواند خطرناک شود.»
چین از همان 4سال پیش اعلام کرد با تحریمهای آمریکا علیه روسیه همراهی نخواهد کرد. پکن طی حدود 2سال گذشته یعنی از زمانی که ترامپ وارد کاخ سفید شده و به تنش تجاری با چین دامن زده، ترجیح داده به مسکو نزدیک‌تر شود. هفته گذشته 3هزار نیروی ارتش چین برای نخستین‌بار در مانور نظامی روسیه شرکت کردند. مانور روسیه که با حضور بیش از 300هزار نیروی نظامی این کشور برگزار شد، بزرگ‌ترین نمایش قدرت روس‌ها از زمان پایان جنگ سرد به بعد به‌شمار می‌رود.
روابط چین و آمریکا هیچ‌گاه به اندازه اکنون درگیر تنش نبوده است. دوطرف درگیر یک جنگ تمام‌عیار تجاری هستند و اکنون تحریمهای آمریکا علیه ارتش چین، به وخیم‌تر شدن اوضاع منجر شده است. ترامپ از زمانی که به ریاست‌جمهوری رسیده با صدور 3 فرمان، تعرفه‌های تجاری کالاهای ساخت چین را افزایش داده است.
چین حدود 500میلیون دلار صادرات به آمریکا دارد که اکنون دولت ترامپ روی 40درصد آنها تعرفه‌های سنگین وضع کرده است. ترامپ به کسری تجاری آمریکا در تعامل با چین معترض است و اعلام کرده تعرفه‌های جدید بازهم در راه است. چینی‌ها هم البته بیکار ننشسته و با اعمال تعرفه متقابل به رویارویی با سیاست دونالد ترامپ پرداخته‌اند. چین سالانه حدود 130میلیارد دلار واردات از آمریکا دارد که تاکنون روی 110میلیارد دلار آن تعرفه جدید بسته است.
دوطرف غیر از تنش تجاری، بر سر کنترل منطقه استراتژیک دریای چین جنوبی نیز اختلاف نظر دارند. نیمی از کالاهای مبادله شده در جهان از این مسیر جابه‌جا می‌شوند و مسیر اصلی حرکت نفتکش‌ها برای رسیدن به چین، کره‌جنوبی و ژاپن همین منطقه است. چین و آمریکا هر دو به بهانه تأمین امنیت تجارت بین‌الملل طی سال‌های اخیر حضور نظامی خود را در این منطقه افزایش داده‌اند. علاوه بر این چینی‌ها با 6کشور اطراف این دریا درگیر اختلافات سرزمینی نیز هستند.
با اعمال تحریمهای آمریکا علیه چین، رژیم تحریمهای واشنگتن وارد مرحله‌ای جدید می‌شود. به همین ترتیب روابط میان دو کشور نیز وارد مسیری تازه خواهد شد؛ مسیری که نتیجه آن به خطر افتادن بیش از پیش امنیت در جهان است.
هدف اصلی تحریمهای دیروز آمریکا، روسیه بود و چینی‌ها به‌خاطر نقض تحریمهای آمریکا علیه روسیه، در لیست تحریم‌ها قرار گرفتند. نتیجه احتمالا نزدیکی بیشتر پکن و مسکو برای مقابله با اقدامات یکجانبه واشنگتن باشد. چین و روسیه مدتی است همکاری‌های نظامی خود را گسترش داده‌اند.
حضور نیروهای ارتش چین در مانور بزرگ نظامی روسیه، نشانه‌ای از همکاری نزدیک دوطرف است. چین در سال‌های اخیر همزمان با تقویت توان نظامی خود به استفاده از تسلیحات پیشرفته روسیه نیز رو آورده است. خرید جنگنده‌های سوخو-35 و سامانه اس-400 در چارچوب این سیاست قرار می‌گیرد. روس‌ها هم که پیش از این ترجیح می‌دادند تجهیزات پیشرفته نظامی خود را در اختیار دیگر کشورها قرار ندهند، اکنون فروش تجهیزات خود به‌خصوص سامانه اس-400 را در دستور کار قرار داده‌اند.
ترکیه و هند، 2 مشتری جدی این سامانه هستند و افزودن این دو کشور به فهرست بلندبالای تحریم‌شدگان از سوی آمریکا، به‌ویژه در شرایطی که کشورهای جهان تمایل چندانی به همراهی با آمریکا ندارند، به کاهش بیش از پیش اعتبار تحریمهای این کشور منجر خواهد شد. به اعتقاد بسیاری، سنگین‌تر شدن کفه ترازوی اقتصاد جهان به نفع رقبای آمریکا - به‌طور مشخص اروپا و چین - کارآمدی تحریم‌ها را از بین برده است. تیغ تحریمهای آمریکا اکنون کندتر از همیشه است.