"معاهده پاریس" چگونه می‌تواند نقش "مادر تحریم‌ها" را بازی کند

به گزارش پایداری ملی، تابستان امسال پس از گذشت سالها از خاموشی‌های پیاپی دوران جنگ تحمیلی، شاهد بازگشت این خاموشی‌ها به کشور بودیم، به‌گونه‌ای که میزان و تکرار هر روز این قطعی برق در استانهای مختلف منجر به ارائه جدول و ساعات خاموشی‌ها در هر شهر شد.

اما چرا امسال واحدهای نیروگاهی کشورمان از تأمین برق مصرفی شهرهای مختلف عاجر ماندند؟! آیا در توان تولیدی نیروگاه‌های کشور تغییری ایجاد شد یا توسعه این واحدها با مشکل مواجه شده است؟!

در این میان، برخی قطعی‌های پیاپی برق امسال را به اجرای پنهان "توافقنامه پاریس" مرتبط دانستند؛ اما توافقنامه پاریس چیست و چگونه می‌تواند به مسئله تولید برق در کشورمان مرتبط باشد؟! و آیا اساساً تعهداتی که ایران بر اساس این توافقنامه به‌عهده خواهد داشت، واقعاً می‌تواند دلیل قطعی برق باشد؟!

باید اشاره کرد که "توافقنامه پاریس" در تاریخ 12 دسامبر سال 2015 با شرکت نزدیک به 196 کشور جهان و در چارچوب کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد مصوب شد؛ هدف بلندمدت توافق پاریس این است که دمای کره زمین با سرعت کمتری افزایش یابد.

در اصل این تصور که "گازهای گلخانه‌ای" عامل گرمایش زمین هستند و پذیرش اصل گرمایش زمین به‌دلیل افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای در نهایت منجر به امضای این توافقنامه شد تا دمای کره زمین تا پایان قرن به‌جای 2 درجه، 1.5 درجه سانتی‌گراد افزایش یابد!

در کشورمان نیز این توافقنامه در دولت یازدهم به‌تصویب رسید و مجلس شورای اسلامی نیز پیوستن به توافقنامه آب‌وهوایی پاریس را بررسی و تصویب کرد و در نهایت این مصوبه برای تأیید نهایی به شورای نگهبان فرستاده شد که شورای نگهبان ایراداتی نسبت به این توافقنامه گرفته است؛ برای تصویب نهایی، بررسی‌ها توسط نمایندگان مجلس در حال انجام است.

به‌گفته برخی کارشناسان توافقنامه پاریس می‌تواند باعث ایجاد محدودیت‌هایی در مسیر پیشرفت و توسعه کشور و مانعی برای تحقق اقتصاد مقاومتی همچنین زمینه‌ای برای افشای اطلاعات کشور شود.

برای بررسی ارتباط بین توافقنامه پاریس و قطعی‌های برق در تابستان امسال به‌سراغ عسکر سرمست؛ کارشناس انرژی رفتیم؛ بخش نخست این گفت‌وگو با عنوان "معاهده پاریس" یا ارزان‌فروشی برق؛ عامل پشت‌پرده قطعی‌های برق تابستان امسال منتشر شد؛ در ادامه مشروح بخش پایانی این گفت‌وگو تقدیم شده است:

تسنیم: آیا با اجرای "معاهده پاریس" الزاماتی بر کشور تحمیل خواهد شد؟

تا به امروز در راستای پذیرش و اجرای این معاهده، تنها اقدامی که کرده‌ایم ارسال INDC بوده است که ارائه آن باعث بوجود آمدن الزاماتی برای کشور می‌شود و به‌محض پیوستن، سندی از ما خواسته می‌شود به نام NDC که اگر ما این سند را آماده نکنیم و آن را به کنوانسیون پاریس تحویل ندهیم، این کنوانسیون INDC ما را به عنوان نخستین سند رسمی به طور اتومات حساب می‌کنند و هزینه‌های آن را باید خود به خود پرداخت کنیم‌.

نکته‌ای در رابطه با تحریم‌های فروش نفت و موافقتنامه پاریس وجود دارد؛ این روزها بحث تحریم خرید نفت ایران مطرح است در حالیکه به‌جای اینکه نگران خرید نفت کشورمان توسط دیگران باشیم اگر نفت را بجای صادرات در پالایشگاه‌های داخلی استفاده کنیم از تحریم مصون می‌مانیم و ارزش افزوده و ثروت بیشتری سهم کشور خواهد شد؛ درواقع در صنعت نفت باید به گونه‌ای حرکت کنیم تا به مرحله‌ای برسیم که نفت را در داخل کشور به پالایشگاه‌های داخلی بفروشیم تا علاوه بر مصونیت در مقابل تحریم باعث ارزش افزوده برای کشور نیز شود.

تسنیم: اما در آن صورت هم در نهایت محصولات پالایشگاهی و پتروشیمی باز هم باید صادر شود!

بله! اما این نگاه غلطی است که با فروش نفت، ارز وارد کشور کنیم زیرا برای ورود ارز به کشور راه‌های دیگری وجود دارد؛ باید یک سیاستی اتخاذ شود که به‌جای فروش نفت خام در داخل، ارزش افزوده را بالا ببریم و به پالایشگاه‌ها بفروشیم اما برای اجرای  این سیاست چه مشکلی داریم؟ نخستین مشکل نبود ظرفیت کافی در داخل است و این حرف، درست است اما  خطرناک‌تر از مسئله عدم ظرفیت در داخل کشور، موافقتنامه پاریس است؛ موافقتنامه پاریس ما را در  انتشار گازهای گلخانه‌ای به شدت محدود می‌کند یعنی حتی اگر قصد افزایش ظرفیت پالایشگاهی داخل کشور را داشته باشیم، ممنوعیتی که در معاهده پاریس بر ما تحمیل می‌شود مانع این کار است و ما را در استفاده از نفت خودمان در پالایشگاه‌های داخلی دچار محدودیت جدی خواهد کرد!

تسنیم: یعنی هدف ظاهری معاهده پاریس، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است اما در صورت پذیرش و انتشار، چارچوبی در راستای ایجاد محدودیت و مشکل برای فعالیت‌های توسعه‌ای کشور است؟

دقیقا! یعنی برای فروش نفت و هم استفاده آن در داخل دچار مشکل خواهیم شد یعنی تحریم فروش نفت و معاهده پاریس مانند دولبه قیچی نفت را از اقتصاد ما جدا می‌کنند و اینجاست که خطرناک بودن  موافقتنامه پاریس خود را عیان می‌کند و بحث‌هایی که تابستان امسال درباره تاثیر موافقتنامه پاریس بر قطعی برق مطرح شد، به نظرم یک آدرس غلط برای پیامدهای موافقتنامه پاریس است چرا که آسیب‌های عضویت در این معاهده بسیار عمیق‌تر از این مسائل است.

تسنیم: چرا تاثیر اجرای معاهده پاریس بر روی قطعی برق را دادن آدرس غلط می‌دانید؟

زیرا موافقتنامه پاریس برای کل بدنه اقتصاد و صنعت ما مشکل ایجاد می‌کند و نه فقط برای نیروگاه‌های کشور؛ نمی‌توان به طور قطعی گفت خاموشیها به‌دلیل این معاهده است؛ طبق رویه اقتصادی غلطی که در وزارت نیرو دنبال می‌شود، منتظر این اتفاقات بودیم و هشدار این قطعی‌ها را از سال‌ها قبل داده بودیم و در آن زمان اصلا بحث موافقتنامه پاریس مطرح نبود!

تسنیم: در صورت تصویب و پذیرش نهایی توافقنامه پاریس، چه محدودیت‌هایی در احداث نیروگاه‌های جدید به‌دلیل ایجاد محدودیت در انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهیم داشت؟

بنابر INDC در این توافقنامه، کشورمان مجبور به کاهش 12 درصدی گازهای گلخانه‌ای در سناریوی BAU است یعنی با ادامه وضع موجود، محدودیت بزرگی برای احداث نیروگاه‌های جدید، ایجاد کرده‌ایم که متعاقبا جلوی توسعه کشور گرفته خواهد شد زیرا درصد تولید گازهای گلخانه‌ای با نرخ رشد کشور ارتباط مستقیم دارد.

تسنیم: یعنی پذیرش توافقنامه پاریس و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای یعنی پذیرش محدودیت در توسعه کشور و جلوگیری از سرعت و جهش در توسعه‌ بخش‌هایی که به نوعی با سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای در ارتباط است؟

بله دقیقا! جهش صنعتی با افزایش انتشار گاز گلخانه‌ای همراه است و اگر بخواهیم بدون توجه به معاهده پاریس، گازهای گلخانه‌ای تولید کنیم و اگر بخواهیم نفت را به‌جای صادرات در نیروگاه‌ها مصرف کنیم، تعهدات داده شده در معاهده پاریس را زیرپا گذاشته‌ایم که در چنین شرایطی، تحریم‌های جدیدی بر علیه کشور اعمال خواهد شد!!

تسنیم: آیا در معاهده پاریس برای کشورهایی که به تعهدات خود پایبند نباشند، مکانیزم تحریم تعبیه شده است؟

بله؛ در ماده 15 معاهده پاریس، کمیته‌ای در نظر گرفته شده است که مسئولیت آن بررسی تعهدات کشورهای مختلف است؛ در ماده 16 درباره بازه و قدرت تصمیم‌گیری مجمع اعضا حاصل از گزارش کمیته ماده 15 صحبت کرده است که طبق آن استفاده از ابزار و به‌کارگیری هر تابع و قدرتی برای این کمیته برای برخورد با کشورهایی که پایبند تعهدات خود نیستند در نظر گرفته شده است.

تسنیم: آیا پیوستن به معاهده پاریس سودیهمبرای کشور دارد که باعث شده دولت ما اینگونه مشتاقانه به‌دنبال عضویت و پذیرش آن باشد؟!

امتیازی که از جانب موافقان این معاهده عنوان می‌شود این است که در آن کشورهای توسعه‌یافته سالیانه 100 میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه کمک می‌کنند.

تسنیم: تا‌کنون مبلغی به ایران پرداخت شده است؟

برای همه کشورها، سهم‌بندی مشخص وجود ندارد بنابراین سهم ایران مشخص نیست اما اتفاقی که در عمل می‌افتد این است که محل و نحوه تامین این پول زیر سؤال است چون مقدار زیادی از آن توسط آمریکا تامین می‌شود که از این معاهده خارج شده است! همچنین دولت ما در سند INDC خود در هیچ قسمتی درخواست مستقیم پول نکرده است!

تسنیم: آیا موافقان عضویت در این معاهده نقطه قوت دیگری را هم برای عضویت ایران مطرح می‌کنند؟

"جامعه بین‌المللی" کلیدواژه دیگریست که موافقان مطرح می‌کنند که با این کار می‌توانیم چهره خوبی از جمهوری اسلامی نشان بدهیم! اما باید ببینیم چه چیزی می‌دهیم و چه چیزی میگیریم؛ آیا این عقلانی است که اقتصاد و توسعه کشور را دچار چالش جدی کنیم برای اینکه چهره خوبی از خودمان نشان دهیم؟! نمونه آن آمریکا  که بیشترین سهم را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دنیا دارد اما با وقاحت از این معاهده خارج شده است.

تسنیم: حال که آمریکا به راحتی از این معاهده خارج شده است، تحریم‌های تعبیه شده در این موافقتنامه چگونه علیه آمریکا اعمال خواهد شد؟

طبق موافقتنامه پاریس، کشورها برای خروج از این موافقتنامه بر اساس سازوکار سختی پس از چهار سال اجازه خروج دارند که آمریکا هم شامل این شرایط می‌شود اما مناسبات قدرت در جهان نشان داده کشورهایی مانند آمریکا به‌گونه‌ای که میل داشته‌اند در قبال چنین موافقتنامه‌هایی عمل کرده‌اند و نه شروطی که آن را پذیرفته‌اند اما کشورهای ضعیف‌تر ملزم به تبعیت محض از این شروط هستند! این کشورها در صورت عدم اجرای تعهداتشان، بیشترین آسیب را خواهند دید و آمریکا بنابر رویه‌ای که تا به امروز در عرصه بین‌الملل در نقض موافقتنامه‌‌های جهانی داشته، با مشکلی هم برای خروج از موافقتنامه پاریس مواجه نخواهد شد اما اگر این اتفاق درباره ایران رخ دهد، شاید پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند بنابراین  باید بسیار سنجیده درباره این موافقتنامه تصمیم‌گیری کنیم.