پروژه‌های دو سر بُردی که به سرانجام نرسید

نشست مشترک ایران، روسیه و ترکیه دیروز در حالی در تهران برگزار شد که پروژه‌های متعددی در حوزه انرژی طی سال‌های اخیر میان ایران و روسیه، و ایران و ترکیه کلید خورده، اما به سرانجام نرسیده است و مشخص نیست در مذاکرات دیروز تهران، در مورد تعیین تکلیف این پروژه‌ها مذاکره‌ای صورت گرفته است یا نه.

۶ طرح ایرانی در دست تزار‌ها

سال گذشته ایران چهار تفاهمنامه با شرکت گازپروم روسیه در صنعت نفت امضا کرد. یکی از این تفاهمنامه‌ها ۲۲ آذرماه سال گذشته میان وزارت نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه به منظور مطالعه طرح احداث ال. ان. جی (گاز مایع) به امضا رسید. به گفته وزیر نفت بر اساس این تفاهمنامه گازپروم حداکثر شش ماه فرصت داشت تا مطالعات مالی و فنی خود را انجام و پیشنهاد خود را برای مشارکت سهمی و سرمایه‌ای در این کارخانه ارائه بدهد.

۱- ایران ال. ان. جی

کارخانه ایران ال ان جی با ظرفیت حدود ۱۰ میلیون تن در سال نیمه تمام است و در صورت تکمیل و بهره برداری و همچنین افزایش تولید، این ظرفیت به ۲۱ میلیون تن در سال قابل ارتقاء است.

حضور روس‌ها در صنعت نفت و گاز ایران به همین یک پروژه ختم نمی‌شود. ایران تفاهمنامه‌های دیگری نیز با این شرکت روسی امضا کرده است که مربوط به ۴ حوزه گازی شامل میدان گازی کیش، پارس شمالی، فرزاد آ. و ب. است. طی این تفاهمنامه‌ها قرار بود تا گازپروم پس از بررسی و تجزیه و تحلیل، شرایط حضور و نوع مشارکت خود را اعلام کند. در همین راستا چندی پیش، ویتالی مارکلوف، معاون شرکت گازپروم در یک کنفرانس مطبوعاتی گفته بود که این شرکت قصد دارد، اسناد برای مشارکت در طرح‌های بهره‌برداری از ۴ حوزه گازی در ایران شامل کیش، پارس جنوبی، فرزاد آ. و فرزاد ب. را آماده کند.

وی افزود: با طرف ایرانی درباره مشارکت در این ۴ طرح مذاکره می‌کنیم و پس از تجزیه و تحلیل، شرایط مشارکت را بررسی خواهیم کرد و تصمیم نهایی را اعلام می‌کنیم. این در حالی است که ما کار آماده‌سازی اسناد را انجام داده‌ایم و درحال انجام دوری از مذاکرات درباره این ۴ پروژه با ایران هستیم.

او همچنین با اشاره به مشارکت گازپروم در دو پروژه خط لوله گاز ایران-عمان و خط لوله گاز ایران- پاکستان، توضیح داده بود: این دو طرح نیز درحال مذاکره و بررسی است.

پیش‌تر الکساندر مدودف، معاون مدیرعامل شرکت گازپروم درباره تصمیم این شرکت در قبال تحریم ایران توسط امریکا به کنایه گفته بود: اگر نمی‌توانی حرارت را تحمل کنی از آشپزخانه خارج شو!

۲- پارس شمالی در هاله فراموشی

پارس شمالی به عنوان یکی از بزرگترین میدان‌های گازی ایران یکی از طرح‌هایی است که روس‌ها با هدف تامین گاز پروژه ایران ال. ان. جی برای توسعه آن می‌توانند در آن حضور داشته باشند. این در حالی است که تاکنون در این میدان ۱۷ حلقه چاه حفاری و ۲۶ سکوی دریایی هم نصب شده است، اما با این وجود هم چنان عملیات توسعه و تولید این میدان آغاز نشده است. این میدان که گفته می‌شود ظرفیت تولید آن به اندازه چهار فاز پارس جنوبی است، توان تولید ثابت روزانه سه هزار و ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز را دارد که برای برداشت این حجم لازم است ۴۶ حلقه چاه در آن حفر شود.

بنا بر برنامه ریزی‌های صورت گرفته، گاز تولیدی این میدان قرار است در کارخانه‌های تولید ال. ان. جی به کار گرفته شود.

۳- میدان گازی کیش همچنان چشم انتظار

میدان گازی کیش که توسعه آن از فروردین ۸۶ کلید خورد از دیگر پروژه‌هایی است که گازپروم به منظور مطالعه در آن با وزارت نفت ایران تفاهم نامه امضا کرده است. با توسعه این میدان گازی شاهد افزایش یک میلیارد فوت مکعبی گاز طبیعی و ۱۱ هزار و ۳۰۰ بشکه میعانات گازی هستیم. گفتنی است که حجم گاز درجای این میدان ۵۵.۵ تریلیون فوت معکب است.

۴- میدان گازی فرزاد آ. و ب. در چنگ هندی ها؟

میدان‌های گازی فرزاد آ. و ب. نیز از جمله طرح‌های پر فراز و نشیبی است که علاوه بر روس ها، هندی‌ها نیز برای توسعه و افزایش بهره برداری از آن اعلام آمادگی کرده اند. البته سال‌ها قبل ایران و شرکت او. ان. جی. سی هندوستان قراردادی را برای توسعه این میدان امضا کردند که در دوران تحریم‌های قبلی این قرارداد معلق شد و پس از آن نیز مدل مالی اعلام شده از سوی هندی‌ها مورد تایید ایران قرار نگرفت و این قرارداد همچنان ابتر ماند. این در حالی است که مقامات هندی در تازه‌ترین اظهارات خود اعلام کرده اند درباره حضور در این طرح گازی سیاست سکوت و انتظار را در پیش گرفته اند. این ۲ میدان گازی که با عربستان سعودی مشترک هستند حجم ذخیره‌ای معادل ۷.۲۱ تریلیون فوت مکعب را در خود جای داده اند که البته از این میزان تنها ۶۰ درصد آن قابل استخراج است.

۵- صادرات گاز به عمان

یکی دیگر از طرح‌هایی که روس‌ها برای حضور در آن اعلام آمادگی کرده اند، صادرات گاز ایران به عمان است که توافق صادرات آن از ۲۵ اسفند سال ۸۳ انجام شد. طبق این قرارداد ۲۵ساله صادرات گاز به عمان باید تا سال ۲۰۰۸ با ۳۰میلیون مترمکعب آغاز و در سال ۲۰۱۲ به ۷۰میلیون مترمکعب می‌رسید، این قرارداد تاکنون اجرا نشده است.

ایران و عمان در سال ۱۳۹۲ یادداشت تفاهمی در زمینه صادرات گاز طبیعی امضا کردند که با اجرای آن گاز ایران از طریق یک خط لوله از بستر خلیج فارس به عمان صادر شود. بر اساس آخرین اظهارات مانعی برای اجرای این قرارداد وجود ندارد.

۶- صادرات گاز به پاکستان

یکی دیگر از طرح‌هایی که برای حضور روس‌ها مطرح شده است، پروژه خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان است؛ که در صورت اجرا و بهره برداری روزانه ۲۱.۵میلیون مترمکعب گاز تولیدی ایران را راهی پاکستان می‌کند. هند نیز ابتدا قرار بود، بخشی از این پروژه باشد، اما پیش از اوج گرفتن دور قبلی تحریم‌های امریکا علیه ایران از آن کنار کشید. این در حالی است که پاکستانی‌ها با بهانه تراشی‌های متعدد از جمله نبود سرمایه کافی از اجرای قرارداد سرباز زدند.

وزیر نفت کشورمان چندی پیش درباره این قرارداد گفته بود که به نیاز است تا رکن سومی در قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان حضور داشته باشد که به نوعی قرارداد را تضمین کند. به گفته برخی، زنگنه به طور تلویحی به حضور روس‌ها در این پروژه اشاره کرده است.

درخواست ترکیه برای افزایش صادرات گاز ایران

درباره قرارداد‌های مشارکتی ایران و ترکیه نیز در حوزه انرژی باید به قرارداد صادراتی گاز ایران به ترکیه اشاره کرد که بین وزارت نفت و شرکت بوتاش ترکیه منعقد شده است و بر اساس آن باید سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به این کشور صادر شود؛ هم اکنون به طور میانگین روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب گاز از مرز بازرگان به ترکیه ارسال می‌شود. این در حالی است که قرار است مرز‌های جدید مانند سرو و رازی نیز مسیر‌های جدید صادرات گاز به ترکیه باشد، به طوری که براساس برنامه‌های تعریف شده، ایجاد زیرساخت‌های لازم و استقبال کشور ترکیه، علاوه بر مرز بازرگان، شرایط لازم برای افزایش حجم صادرات گاز از دو مرز سرو و رازی نیز فراهم شده است. هم اکنون نقشه برداری و مسیریابی اجرای خط لوله انتقال گاز در خاک ترکیه انجام شده و طرح پیشنهادی صادرات گاز به ترکیه از دو مرز دیگر با درخواست سرکنسول این کشور و تایید نماینده وزارت امور خارجه در اختیار آن‌ها قرار گرفته است، اما از سرانجام آن خبری در دست نیست.

عزم راسخ برای استفاده از پتانسیل همسایگان

به گزارش خبرنگار مهر، تمامی این طرح‌ها در شرایطی همچنان بی نتیجه مانده است که با توجه به نوع ارتباط سیاسی و دیپلماتیک ایران با روسیه و ترکیه، انتظار می‌رفت با پیگیری مجدانه دستگاه‌های مسئول، مدت‌ها پیش از این به نتیجه می‌رسیدند. این انتظار، به ویژه با توجه به اینکه هر دو شرکت گازپروم روسیه و شرکت بوتاش ترکیه دولتی هستند، بیشتر است.

در جریان نشست سه جانبه دیروز ایران، روسیه و ترکیه در تهران نیز مقامات دو کشور از جمله وزیر نفت و رئیس کل بانک مرکزی، با همتایان ترک و روس خود، مذکراتی در حوزه همکاری‌های بانکی و انرژی داشته اند که البته جزییاتی از آن منتشر نشده است. باید منتظر ماند و دید وزیر نفت کشورمان در جریان این نشست ها، برای به سرانجام رسیدن پروژه‌های مذکور چه رایزنی با همتایان روس و ترک خود انجام داده است.