"تغییر اقلیم" اصلی‌ترین دلیل سیل مخرب گزانه/داده‌های ما از روند فعالیت آتشفشان دماوند کم است

به گزارش پایداری ملی، دکتر علی بیت‌اللهی با اشاره به سیل روز چهارشنبه 7 شهریورماه افزود: این سیل مخرب در مسیر دره "گزنک" به قله دماوند ( دره "تلو" نیز نامیده می‌شود) رخ داد و دو روز بعد از آن نیز ادامه یافت.

وی با بیان اینکه این سیل در روستای "گزانه" موجب تخریب کامل پارک این مرکز جمعیتی شد، خاطر نشان کرد: سیل با گذر از روستای "گزانه" که با تخریب دیواره آبراهه نیز همراه بوده، در تلاقی با رود "هراز" و مسیر جاده هراز که توام با تلاطم گسترده آب گل آلود شده ( بدلیل تغییر 90 درجه‌ای مسیر)، به باغات منطقه گزنک آسیب وارد کرد.

مسیر سیل در دره مشرف به "گزنک" در کنار جاده هراز

بیت‌اللهی با اشاره به خصوصیت مورفولوژیکی (ریخت‌شناسی) مسیل این رویداد، خاطرنشان کرد: مسیر عبوری سیل، دره نه چندان وسیع گزنک به قله "دماوند" در محدوده بخش "لاریجان" استان مازندران است. این مسیر دسترسی به قله دماوند از یال شرقی است که به حالت کمانی از قله به سمت شرق و جنوب شرق تا جاده هراز و رودخانه هراز ادامه دارد.

به گفته وی در وسط دره مسیر رودخانه محلی "تلخاب" قرار دارد که مسیر سیل نیز در راستای همین رودخانه بوده است.

دبیر کارگروه ملی زلزله، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری ادامه داد: مسیر رودخانه از "گزنک" در کناره جاده هراز تا قله دماوند که مسیر آبراهه‌ای مشرف به گزانه و گزنک را تشکیل می‌دهد، دارای طولی معادل 13 کیلومتر است.

مورفولوژی مسیر رودخانه فصلی تلخاب و مسیر گزنک به قله دماوند

بیت‌اللهی همچنین تاکید کرد: در مسیر "گزنک" به قله در آبراهه طویل که مسیل شناخته شده منطقه نیز است، تغییر ارتفاع در ابتدا چندان زیاد نبود و در طول 6 کیلومتر حدود 1000 متر به ارتفاع افزوده می‌شد (حدود 17 درصد شیب) ولی در ادامه، شیب به شدت تند می‌شود، به گونه‌ای که از ارتفاع حدود 2600 متر در فاصله تقریبی 7 کیلومتری به حدود 5600 متری در مجاورت قله می‌رسد (حدود 43درصد شیب).

وی اضافه کرد: چنین مورفولوژی و شیب تندی، قدرت تخریب بالایی به سیلاب می‌دهد و در رخداد روز چهارشنبه هفته گذشته در کلیپ‌هایی که از این سیل در رسانه‌ها و سایت‌های مختلف منتشر شد، به وضوح سرعت آب و قدرت حمل گل و لای و تخریب آن قابل مشاهده است.

دلایل جاری شدن سیل گزنک

مدیر بخش زلزله‌شناسی، مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به تشریح دلایل وقوع سیل گزنک پرداخت و یادآور شد: دمای بالای ممتد در منطقه از مهمترین دلایل سیل روز چهارشنبه بوده است.

وی با تاکید بر اینکه این دمای بالای ماندگار، به ندرت در منطقه مشاهده شده بود، در این باره توضیح داد: باید متذکر شوم که مسیر گزنک به قله دماوند، مسیل شناخته شده‌ای است و هرسال سیلاب در آن رخ نمی‌دهد؛ اما سیلاب روز چهارشنبه 7 شهریور جزو سیلاب‌های بزرگ و مخرب و کم سابقه منطقه بوده است که مشابه آن در سال 1369 نیز رخ داده است.

بیت‌اللهی با اشاره به اثرات تغییرات اقلیمی در این منطقه، خاطر نشان کرد: در اثر تغییرات اقلیمی، علاوه بر کاهش قابل ملاحظه نزولات جوی به صورت برف به‌ویژه در فصل زمستان و افزایش دما، از پوشش برف و ضخامت آن بطور محسوسی در کل دامنه‌های دماوند کاسته شده است.

وی با بیان اینکه یخچال‌های پای قله با سرعت نسبتا بالایی در حال ذوب شدن و تشکیل روان‌آب در دره "تلو"(دره رودخانه تلخاب مشرف به روستای گزانه) است، اظهار کرد: با این روند احتمال استمرار جاری شدن سیل وجود خواهد داشت.

اثرات آتشفشان خفته دماوند در بروز سیل

بیت‌اللهی در خصوص اثرات آتشفشان در بروز سیلاب‌های این منطقه، با تاکید بر اینکه داده‌های ما از روند فعالیت آتشفشان دماوند، کم و به طور کلی فعالیت آتشفشانی این کوه معروف، پایش نمی‌شود، افزود: سنجه‌های خاصی برای مونیتورینگ "گرادیان دما"، "فعالیت‌های لرزه‌ای القایی ماگما"، "پایش‌های ایستگاهی صوتی"، "حسگرهای گاز" و سایر نمودهای آتشفشانی در محدوده و کمربندهای محاطی قله دماوند و پای ارتفاعات و دامنه‌های آن وجود ندارد که بر اساس مقادیر عددی این داده‌ها بتوان اظهار نظر قطعی کرد.

مدیر بخش زلزله‌شناسی، مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: بر اساس ایستگاه‌های لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران که در استان‌های تهران، مازندران و البرز پراکنده هستند، الگوی مشخصی که بتواند معرف انفجارات ماگمایی و یا لرزش‌های ناشی از شکستگی لایه‌های فوقانی و پوششی ماگما باشد، به دست نیامده است.

به گفته وی وقوع چند خرد لرزه در امتداد گسل "مشا" واقع در جنوب ارتفاعات البرز نمی‌تواند به طور مشخصی مرتبط با فعالیت آتشفشانی باشد؛ چرا که رخدادهای لرزه‌ای این منطقه، مقطعی و منقطع با الگوی توزیع نقطه‌ای بوده‌اند.

این محقق حوزه زلزله‌شناسی با طرح این سوال که اگر سیل 7 شهریور در ارتباط با گرم شدن دامنه دماوند در اثر جنبش ماگمایی و مواد مذاب آن باشد، در آن صورت آیا سیل سال 1369 هم می‌تواند به همین دلیل باشد، اظهار کرد: مسلم است که وقوع سیل به خودی خود دلایل متعددی دارد و با توجه به عدم مشاهده روند خاصی از تغییر رفتار آتشفشان دماوند، از نظر من وقوع سیل "گزنک" نمی‌تواند منشاء افزایش دمایی آتشفشانی داشته باشد.

وی یادآور شد: با توجه به اطلاعات موجود سیل 7 شهریور دمای بالای ممتد چندین روزه منطقه را باید اصلی‌ترین عامل ذوب برف و یخچال‌های بالادست مسیر و به تبع آن وقوع سیل گزنک و گزانه قلمداد کرد.

خرابی سیل 7 شهریور

منبع: ایسنا