توان اروپا برای حفظ برجام محدود است

اتحادیه اروپا تلاش می‌کند توافق هسته‌ای با ایران را نجات دهد. حال آنکه در برابر تحریم‌های آمریکا، دامنه عملکرد این اتحادیه بسیار محدود است.

قانونی که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا پیش بینی کرده نسخه جدیدی است از قانونی به نام "Blocking Statute" که اتحادیه اروپا سال ۱۹۹۶ در برابر تحریم‌های کوبا توسط آمریکا تصویب کرده بود.

در سال ۱۹۹۶ نیز آمریکا سیاست تحریمی خود را علیه کوبا برخلاف میل و بدون همراهی اروپا وضع کرده بود. اروپا با وضع آن قانون، در برابر سیاست آمریکا مقاومت کرد. در آن زمان، رئیس جمهوری وقت آمریکا، بیل کلینتون ناگزیر به عقب‌نشینی شد و شرکت‌های اروپایی را از مجازات معاف کرد. از آن زمان البته مدت زیادی می‌گذرد و این بار موضوع بر سر بیل کلینتون نیست، بلکه سر نخ ماجرا دست دونالد ترامپ است.

این پرسش مطرح است آیا اروپا قادر خواهد بود مقابل تحریم‌های امریکا علیه ایران موضعی قدرتمند اتخاذ کند و آیا قوانین مسدودساز اروپا برای حمایت از شرکت‌های اروپایی مقابل تحریم‌های امریکا علیه ایران کارا خواهد بود؟

در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با پروفسور «متیو بان» مشاور وزارت انرژی آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید. «بان» استاد دانشگاه هاروارد در مدرسه کندی و از اساتید برجسته هسته‌ای به شمار می‌رود. وی مشاور «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا در دولت اوباما بوده است.

*برخی معتقد هستند قانونی که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا پیش بینی کرده، در عمل تاثیری بر تحریم‌ها و کاستن فشار ناشی از آن‌ها ندارد و این قانون نسخه جدیدی از قانون "Blocking Statute" است که اتحادیه اروپا سال ۱۹۹۶ در برابر تحریم‌های کوبا توسط آمریکا تصویب کرده بود. کارایی این قانون را در جهت حمایت از ایران در مقابل تحریم‌های امریکا تا چه اندازه می‌دانید؟

رهبران اتحادیه اروپا خواهان ادامه همکاری اقتصادی اروپا با ایران بوده و می‌خواهند بسیاری از مزایای برجام را برای ایران تا حد ممکن حفظ کنند.

آن‌ها در تلاش هستند تا راه حل‌های ابتکاری برای ادامه همکاری با ایران با وجود تحریم‌های ایالات متحده در نظر بگیرند - همانطور که در چند هفته پیش در بیانیه مشترک آن‌ها با ایران بیان شد.

*درسال ۱۹۹۶ نیز آمریکا سیاست تحریمی خود را علیه کوبا برخلاف میل و بدون همراهی اروپا وضع کرده بود. اروپا با وضع آن قانون، در برابر سیاست آمریکا مقاومت کرد. آیا در حال حاضر نیز اروپا قادر هست مقابل آمریکا چنین مقاومتی داشته باشد؟

تصمیم نادرست دولت ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران احتمالا تاثیر زیادی بر تصمیمات بسیاری از شرکت‌ها در مورد سرمایه گذاری و تجارت دارد. در حقیقت، شرکت‌ها با یک انتخاب قاطع مواجه می‌شوند: آیا آن‌ها می‌خواهند گزینه انجام فعالیت تجاری در بازار ایالات متحده آمریکا و استفاده از سیستم مالی این کشور را حفظ کنند یا می‌خواهند با ایران تجارت کنند؟

با توجه به حجم عظیم بازار ایالات متحده و اهمیت سیستم مالی آن برای معاملات بین المللی در سراسر جهان، اکثر شرکت‌ها به ناچار تصمیم می‌گیرند کاری انجام ندهند که موجب اعمال تحریم‌های ایالات متحده علیه آن‌ها شود که این یعنی عدم سرمایه گذاری در ایران، عدم تامین مالی معاملات با ایران یا خرید نفت از ایران.

*آزادی عملکرد و انتخاب شرکت‌ها در شمار حقوق بنیادینی است که اتحادیه اروپا نیز تمایلی به محدود کردن این حقوق ندارد. با این وجود اتحادیه اروپا چگونه قادر خواهد بود این شرکت‌ها را ملزم به همکاری با ایران کند؟ آیا اساسا اتحادیه اروپا می‌تواند چنین مکانیسمی را ایجاد و شرکت‌های اروپایی را ملزم به همکاری با ایران کند؟

اکثر شرکت‌های اروپایی و اکثر شرکت‌ها در جا‌های دیگر، شرکت‌های خصوصی هستند که متعلق به دولت یا تحت کنترل آن‌ها نبوده و آزاد هستند که تصمیمات تجاری و سرمایه گذاری خود را اتخاذ کنند.

دولت‌های اروپایی می‌توانند سعی کنند آن‌ها را متقاعد ساخته و برخی حمایت‌های حقوقی و سوبسید‌ها را ارائه دهند، اما در نهایت آن‌ها با موضوع دشوار مقابله با تهدید خروج از بازار‌های امریکا مواجه می‌شوند (و حتی توقیف دارایی‌های آن‌ها در ایالات متحده امریکا).

با این حال، احتمال دارد تلاش‌های پیچیده‌ای از طرف هم شرکت‌ها و هم دولت‌ها در کشور‌های مختلف برای جلوگیری از این تحریم‌ها شکل بگیرد. شرکت‌هایی ممکن است تاسیس شوند که هیچ تجارتی با ایالات متحده آمریکا نداشته و ارتباطی با سیستم مالی آن ندارند و بنابراین هیچ بیزینس یا دارایی در ایالات متحده ندارند که واشنگتن بتواند آن را تحریم کند.

ممکن است تلاش‌هایی برای «مبادله پرچم» به وجود آید که در طی آن یک کشور یا شرکت کالایی را از ایران (برای مثال نفت) می‌خرد و سپس آن را به عنوان واردات از کشوری دیگر برچسب می‌زند. برای مثال چین ممکن است نفت ایران را خریداری کند و سپس آن را به عنوان نفت چینی به سایر نقاط به فروش رساند.

با توجه به این که هم اروپا و هم چین هم اکنون با ایالات متحده در خصوص تجارت اختلاف دارند – با این واقعیت که امریکا تعرفه‌هایی را بر هم اروپا و هم چین اعمال می‌کند - تعجب آور نیست اگر واکنش به تحریم‌های ایالات متحده از سوی شرکت‌های اروپایی یا چینی به اختلافات تجاری آن‌ها در شکل اعمال تعرفه بر کالا‌های ایالات متحده برای مقابله با مجازات‌های تحریم‌ها سرایت کند.

این تصویر گاهی پیچیده و گیج کننده خواهد بود و پیش بینی اینکه تاثیر آن بر اقتصاد ایران چقدر جدی خواهد بود سخت است.

در نهایت من امیدوارم دولت ایالات متحده به سیاستی منطقی بازگردد و اینکه طرفین برجام در تطابق خود با این توافق تجدید نظر نموده و در مورد ترتیبات همکاری‌های بلندمدت که منافع ملی آن‌ها را تامین نموده و تجارت را تسهیل می‌کند مذاکره کنند؛ در حالی که خطرات اشاعه هسته‌ای که کشور‌های دیگر از برنامه هسته‌ای ایران دریافت می‌کنند، کاهش می‌دهد.