مدیریت "ریسک خطرات اقلیمی" با بررسی فشار سطح دریا

فشار هوا نیرویی است که هوا بر یک واحد از سطح زمین وارد می‌کند. فشار ستون هوا در سطح دریای آزاد، ۱۰۱۳ میلی بار یا هکتوپاسکال بر سانتی‌مترمربع است ولی این مقدار در همه‌جا و همه‌وقت ثابت نیست، بر همین اساس پراکندگی افقی فشار اتمسفر را با استفاده از خطوط هم‌فشار در نقشه‌های سینوپتیک فشار سطح دریا یا اصطلاحاً SLP نشان می‌دهند. این نقشه‌های فشار، کاربرد زیادی در اقلیم‌شناسی داشته و در شناخت آب‌وهوای هر منطقه اهمیت زیادی دارند. از سوی دیگر همبستگی قدرتمندی بین دو عامل اقلیمی دما و بارش و متغیر فشار سطح دریا وجود دارد. ازاین‌رو شناخت تغییرات مراکز فشار می‌تواند یافته‌های سودمندی درزمینه شرایط فعلی و آتی اقلیم هر کشوری را نمایان کند.

متخصصین اعتقاد دارند که عرض جغرافیایی، پراکندگی دریاها و خشکی‌ها و اختلاف درجه حرارت نواحی مختلف کره زمین از عواملی هستند که در پراکندگی افقی فشار اثر می‌گذارند. با توجه به اینکه الگوهای فشار سطح دریا از مهم‌ترین پدیده‌های سینوپتیک هستند و جابه‌جایی آن‌ها نقش انکارناپذیری در شرایط اقلیم کشور و خاطرات اقلیمی ایران دارد، بررسی ویژگی‌های جغرافیایی این سیستم و تغییرات زمانی و مکانی آن دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است و ضرورت دارد که تغییرات فشار سطح دریا و روند آن در طول سری زمانی ۶۹ ساله (۱۹۴۸-۲۰۱۶) بررسی شود.

در این راستا، یک تلاش علمی پژوهشی توسط محققین دانشگاه خوارزمی با همکاری دانشگاه آزاد چالوس انجام شده است که هدف از آن، آشکارسازی وجود روند و تغییرات معنادار فشار سطح دریای ایران بوده است.

به بیان این پژوهشگران، ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در دوره گرم و سرد سال، تحت استیلای الگوهای مختلف فشار سطح دریا مانند پرفشار جنب حاره، پرفشار سیبری، کم‌فشارهای مونسون، کم‌فشارهای دریای مدیترانه، سیاه و سودان است و این الگوها در طول سری زمانی تحت بررسی، دچار تغییر شده‌اند و تأثیرات نامطلوبی مانند کاهش بارش و افزایش دما و کاهش رطوبت و خارج شدن از وضعیت هنجار و استاندارد ازنظر اقلیمی داشته‌اند که حتی به عقیده برخی ممکن است به تغییر اقلیم ایران از الگوی نیمه‌خشک به بیابانی بینجامد و سبب مخاطرات اقلیمی شود.

بدین منظور، محققان فوق، داده‌های موردنیاز از سال ۱۹۴۸ تا ۲۰۱۶ را از پایگاه داده‌های هواشناسی موسوم به NCEPNCAR دریافت کرده و برای طبقه‌بندی فصلی و تهیه نقشه‌های موردنظر، مورد استفاده قرار دادند.

بر اساس نتایج این تحقیق، بررسی نمودار روند سری زمانی مقادیر میانگین، متوسط حداقل و متوسط حداکثر فشار سطح دریا نشان می‌دهد که مقدار فشار سطح دریای ایران دارای سیر صعودی معناداری بوده است و بیشترین افزایش میانگین فشار سطح زمین در فصل زمستان اتفاق افتاده است.

طبق این یافته‌ها، نقشه‌های میانگین ده‌ساله فشار سطح دریای ایران در فصول مختلف، مشابه هم بوده و مقدار میانگین فشار از شمال ایران به سمت جنوب کاهش یافته است. مقادیر آنومالی در تمامی فصول از دهه سوم سری زمانی مورد مطالعه مثبت شده است. طبق تعریف متخصصان، آنومالی مثبت حاکی از افزایش مقدار فشار سطح دریا در ایران است.

دکتر یوسف علی‌پور، محقق آب‌وهواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی و همکارانش در این تحقیق، دراین‌باره می‌گویند: «افزایش فشار سطح دریا در فصل تابستان به‌احتمال فراوان ناشی از افزایش شدت و وسعت پرفشار جنب حاره آزور و پیشروی زیاد این سامانه به ایران است. افزایش شدت و وسعت پرفشار جنب حاره به معنای افزایش قدرت و تشدید پایداری، سازوکار عدم صعود و ایجاد شرایط خشک‌سالی و به عبارتی تغییر اقلیم و ایجاد مخاطرات اقلیمی در مناطق تحت‌تسلط پرفشار جنب حاره است».

به اعتقاد محققان فوق: «مطالعه و شناسایی گذشته و حال سامانه‌های فشار سطح زمین در آگاهی بخشی، آمادگی و پیشگیری قبل از وقوع بعضی از مخاطرات اقلیمی منتج از این تغییرات اهمیت زیادی دارد. در حال حاضر شناسایی تغییرات فشار سطح زمین در ایجاد مخاطرات اقلیمی در برخی از کشورها اهمیت زیادی دارد و  پیشنهاد می‌شود در این زمینه مدیران و متخصصان ایرانی سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم را اتخاذ کنند و با پیش‌بینی و بهینه‌سازی فعالیت‌های خود خسارات ناشی از این مخاطرات اقلیمی را بکاهند».

دکتر علی پور و همکاران ادامه می‌دهند: «با توجه به اهمیت موضوع و آسیب‌پذیری کشور در مقابل مخاطرات محیطی، واضح است که مدیریت ریسک مخاطرات اقلیمی با در نظر گرفتن افزایش فشار سطح زمین، از احتمال موفقیت و درجه اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود».

این یافته‌ها که به اهمیت برنامه‌ریزی مدیریت ریسک مخاطرات اقلیمی با در نظر گرفتن افزایش فشار سطح زمین اشاره دارند، در یکی از نشریات علمی پژوهشی دانشگاه تهران به نام «نشریه مدیریت مخاطرات محیطی» منتشر شده‌اند.

انتهای پیام