باتلاقی برای اقتصاد عربستان

۴ سال تجاوز عربستان به یمن که با تحلیلی نادرست از صحنه یمن آغاز شد و مبتنی بر همین تحلیل‌های غلط و برآوردهای غیرواقعی ادامه پیدا کرد، خسارت‌های سنگینی بر ساختار داخلی عربستان و جایگاه بین‌المللی این کشور وارد کرده است؛ خساراتی که در ‌ازای آن عربستان هیچ دستاوردی نداشته و با گذشت ۴ سال امروز نمی‌توان گفت سعودی‌ها به اهداف خود در یمن حتی نزدیک شده‌اند!

بخشی از خسارت‌های این جنگ فرسایشی یا بهتر بگوییم تجاوز عربستان به یمن به حوزه اقتصادی- نظامی وارد شده و تأثیرات منفی زیادی بر اقتصاد این کشور داشته است. هزینه یک موشک در سامانه پدافندی پاتریوت ۳ میلیون دلار است که وظیفه دفاع موشکی در برابر حملات موشکی خارجی از جمله یمن را دارد و با توجه به اینکه برای هدف قرار دادن هر موشک بالستیک دست کم باید ۷ موشک پاتریوت شلیک شود، در نتیجه زمانی که یمن ۷ موشک بالستیک را روانه خاک عربستان می‌کند، سعودی‌ها مجبور به شلیک ۴۹ پاتریوت برای جلوگیری از اصابت موشک‌های یمنی به مواضع عربستان هستند.

با توجه به اقدام نیروهای یمنی و واکنش متقابل ریاض می‌توان با یک محاسبه ساده درک درستی از وضعیت ولیعهد سعودی پیدا کرد. نیروهای یمن از مارس ۲۰۱۵ تاکنون صدها موشک برد کوتاه و حدود ۱۰۰ موشک بالستیک به سمت عربستان شلیک کرده‌اند. این آمار به علاوه ده‌ها پهپاد عربستانی که توسط یمنی‌ها هدف قرار گرفت و هزینه‌های مربوط به نگهداری سامانه‌های دفاع موشکی در نقاط مختلف عربستان که هر کدام صدها میلیون دلار هزینه در بر دارد، با یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد عربستان تاوان مالی سنگینی در تجاوز به خاک یمن پرداخت کرده است.

این در حالی است که در کنار این هزینه‌ها مبالغ سنگین دیگری از جمله هزینه موشک‌های از دست رفته و قرارداد سنگین خرید اس ۴۰۰ از روسیه و همچنین قراردادهای نجومی خرید تسلیحات از آمریکا به ارزش تقریبی ۵۰۰ میلیارد دلار(!) نشان از وضعیت خزانه عربستان دارد. نمودار بحران درباره اوضاع نابسامان خزانه سعودی در شرایطی سیر صعودی خود را دنبال می‌کند که گزارش‌های منتشر شده از درون عربستان نشان می‌دهد تنها هزینه‌های مربوط به جنگنده‌هایی که در جنگ علیه یمن مورد استفاده قرار گرفته است، اعم از مأموریت، مهمات، تسلیحات و هزینه‌های تعمیر و نگهداری عددی در حدود ۲۳۰ میلیون دلار در ماه برآورد شده است و این هزینه در طول ۳ سال در حدود ۸ میلیارد دلار است. در برابر این تجاوز گسترده و پرهزینه، یمنی‌ها نیز بیکار نبوده‌اند و پاسخ‌های آنها نه‌تنها رژیم سعودی را با چالش‌های سیاسی، امنیتی، اجتماعی و... روبه‌رو کرده، بلکه از جنبه‌هایی دیگر بر اقتصاد عربستان تأثیر گذاشته است.

به عنوان نمونه یمنی‌ها با نفوذ به مرزهای جنوبی عربستان یعنی مناطق جیزان، عسیر و نجران دامنه نبرد را به داخل خاک عربستان برده‌اند و از همین رو فعالیت بخش‌های صنعتی، اداری و تجاری عربستان به کلی تعطیل شده است. بسیاری از روستاهای جنوبی عربستان تخلیه شده، ۷ هزار نفر از این مناطق کوچ کرده‌اند و بیش از ۵۰۰ مدرسه در همین مناطق تعطیل شده است. روزنامه واشنگتن پست با ارائه آماری درباره این منطقه تلفات انسانی در مناطق جنوبی عربستان را در حدود ۲۵۰۰ غیرنظامی اعلام کرده که شامل ۶۰ افسر نظامی عربستانی نیز می‌شود.

در گزارش واشنگتن پست همچنین اشاره شده ۶۵۰ تانک عربستانی فقط در همین مناطق جنوبی مانند جیزان، عسیر و نجران منهدم شده‌ است. این آمار به علاوه صدها نفربر و دیگر وسائل نقلیه نظامی ارتش سعودی، خود بیانگر وخامت اوضاع برای سران ریاض است. سعودی‌ها در جنگ با نیروهای مردمی یمن با اتکا به تحلیل‌های نادرست و ترسیم تصویری غلط از نیروهای مردمی و مقاومت شکل گرفته در این کشور، بر این گمان بودند با حریفی دست و پا بسته روبه‌رو هستند که این برداشت ذهنی و غلط ریاض باعث شد ولیعهد جوان و بدون تجربه ریاض آغازگر جنگی تمام عیار علیه یمن باشد. اما امروز آمارهای رسمی منتشرشده از این جنگ نشان می‌دهد یمن نه‌تنها حریف دست و پا بسته‌ای برای عربستان نیست، بلکه ضربات پرهزینه‌ای تاکنون به این کشور وارد کرده است.

یمنی‌ها طی یک سیر صعودی با گذشت هر روز از جنگ، نسبت به روز قبل عملکرد بهتری پیدا می‌کنند و سعودی‌ها در عمل هر روز منتظر اتفاقی جدید از سوی یمنی‌ها هستند. افزایش برد موشک‌های یمنی و دقت آنها در هدف‌گیری مواضعی در عمق خاک عربستان پیشرفت‌هایی است که هر روز در جبهه مقاومت یمن رخ می‌دهد و این یعنی حرکت عربستان در این جنگ یک حرکت رو به عقب بوده و مهم‌تر از آن سعودی‌ها توان پیش‌بینی آینده نزدیک و دور جنگ در یمن را از دست داده‌اند. کما اینکه بر اساس آنچه گفته شد، ضرباتی که در حوزه اقتصادی تاکنون بر عربستان وارد شده، به قدری بالا بوده است که این کشور را در مرحله ورود به بحران قرار داده است.

بر اساس آمارهای رسمی زمانی که عربستان وارد عرصه جنگ یمن شد، یعنی سال ۲۰۱۵ میلادی، ذخایر ارزی این کشور عددی در حدود ۷۳۷ میلیارد دلار بود اما عدد ذخایر این کشور در جولای سال ۲۰۱۷ به ۴۸۷ میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که در سال اول جنگ یعنی در سال ۲۰۱۵ بودجه نظامی عربستان نسبت به سال قبل ۲۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار افزایش داشت. این روند به قدری به اقتصاد عربستان ضربه وارد کرد که این کشور در اقدامی کم‌سابقه مجبور به استقراض شده و برای تأمین هزینه‌های جنگ حتی در داخل به افزایش چشمگیر مالیات‌ها روی آورد. افزایش مالیات بر نیروی کار خارجی، گرانی و تورم در عربستان و پایین آمدن قدرت خرید مردم در این کشور از جمله دستاوردهای تجاوز به یمن برای عربستانی‌ها بوده است؛ دستاوردی که نه‌تنها بیانگر میزان خسارات وارده بر پیکره سیاسی و اقتصادی رژیم ریاض است بلکه به نوعی عدم کنترل و مدیریت بحران موجود از سوی دربار سعودی را نشان می‌دهد. نکته جالب درباره مواجهه عربستان با باتلاق یمن این است که حکام سعودی حاضر نیستند این جنگ فرسایشی را تمام کنند و بر حصول نتیجه‌ای هر چند حداقلی از روند موجود که هر روز باعث افزایش فشار بر رژیم سعودی است اصرار دارند.

به عنوان نمونه بودجه این کشور در سال ۲۰۱۸ عدد ۲۶۱ میلیارد دلار بوده که ۸۳ میلیارد دلار آن به جنگ اختصاص یافته است. این یعنی یک سوم بودجه این کشور در سال ۲۰۱۸ قرار است در جنگ علیه یمن هزینه شود! گرداب یمن با همه ضرر‌هایی که دارد، امروز به موجودیت آل‌سعود گره خورده و پیامد‌های خروج دست خالی عربستان از یمن به قدری حکام سعودی را ترسانده که حاضرند روند رو به ورشکستگی اقتصادی را طی کنند اما هر طور شده در صحنه یمن دستاوردی داشته باشند.