«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا-۱۸ اردیبهشت ۹۷- از برجام خارج شد. در حقیقت آمریکا در شرایطی که ده‌ها امتیاز نقد از ایران گرفته بود، به هیچیک از تعهدات خود در برجام عمل نکرد و نه تنها تحریم‌ها را که مسئله اصلی در مذاکرات بود، لغو نکرد، بلکه ده‌ها تحریم جدید هم به آن افزود.
ناگفته نماند که براساس مستندات منتشر شده، ترامپ پس از اطمینان از ماندن
ایران در برجام و ادامه فشار از سوی اروپا، از برجام خارج شد.
مقامات دولت پیش از این اعلام کرده بودند که واکنش ایران به خروج آمریکا از
برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان‌کننده و دردناک خواهد بود.
پس از اعلام خروج رسمی آمریکا از برجام، روحانی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی
شرکت کرد. انتظار افکار عمومی این بود که واکنشی متناسب با موارد اعلام
شده از سوی رئیس‌جمهور اتخاذ شود. اما روحانی در اظهارنظری قابل تأمل اعلام
کرد که «ایران بدون آمریکا برجام را ادامه خواهد داد». او آمریکا را
«موجود مزاحم» دانست و از خروج آمریکا از این توافق ابراز خرسندی کرد.
این در حالی بود که عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه-
اسفند ۹۶- گفته بود: «موضع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج
می‌شویم؛ این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام
حفظ کنند، ایران هم از برجام خارج خواهد شد». روحانی نیز- فروردین ۹۷-گفته
بود: «آنها حتما بدانند اگر نقض پیمان کنند پشیمان خواهند شد. آمادگی‌ها
بیشتر از آن مقداری است که آنها فکر می‌کنند و اگر نقض پیمان کنند در عرض
کمتر از یک هفته آثارش را خواهند دید».
پیش از این و بنابر اعلام مقامات ایرانی حاضر در مذاکرات ۱+۴ با ایران،
قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا ۱۰ خردادماه بسته پیشنهادی خود
مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند. اما اروپایی‌ها با
تاخیری غیرقابل قبول سرانجام در اواخر هفته گذشته، بسته پیشنهادی خود را
ارائه دادند.
تاکنون محتوای بسته راهکارهای عملی اروپا برای حفظ منافع ایران از برجام
منتشر نشده است ولی با استناد به اظهارات روحانی و دیگر مقامات دولتی، این
بسته نتوانسته درخواست‌های ایران را تأمین کند به نحوی که روحانی آن را
مایوس‌کننده خوانده و گفته که بسته مزبور دربرگیرنده همه خواسته‌های ایران
نیست و راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود ندارد و یک
سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده است.
علاوه‌بر بسته پیشنهادی اروپا، اتحادیه اروپا پس از پایان نشست مشترک کمیسیون برجام - روز جمعه ۱۵ تیر ۹۷- بیانیه‌ای ۱۰ بندی منتشر کرد.
با مرور بندهای ۱۰ گانه بیانیه اتحادیه اروپا می‌بینیم که این بیانیه از
فقدان تضمین برای حفظ برجام در مقابل عهد شکنی و کارشکنی آمریکا رنج
می‌برد. تکرار ادبیات کلی و مبهم و شعار زده بدون ارائه تضمین‌های مشخص
درباره مواخذه آمریکا در شورای امنیت و نحوه مقابله با تحریم‌هایی که عملا
برجام را از بین می‌برد، همچنان مشکل اروپایی‌ها در ادعای پایبندی به برجام
است.
در حقیقت ۹ بند این بیانیه، کلیات ابوالبقاست و بند ۸ نیز که به موضوعات
اقتصادی‌اشاره می‌کند کلی گویی بدون مشخص کردن راهکار و مکانیسم‌های اجرایی
و تضمین هاست؛ یعنی همان کلمات شاعرانه‌ای که در برجام هم آمد اما روی
کاغذ ماند! درباره مقابله با تحریم‌های آمریکا نیز سکوت مطلق اختیار شده
است.
بیانیه مذکور حتی در لفظ هم عهد شکنی آمریکا را محکوم نکرده و به ابراز
تاسف بسنده نموده است. با این وصف و به طریق اولی، انتظار مقابله عملی با
تحریم‌های آمریکا کاملا بیهوده است.
با یک مرور کوتاه به راحتی پی می‌بریم که دولت‌های اروپایی دقیقا مشابه
رفتار خود در پسابرجام، ظرف دو ماه اخیر نیز سر سوزنی در مقابل کارشکنی‌های
آمریکا و محروم شدن ایران از حقوق برجامی خود واکنشی از خود نشان ندادند.
از لحن طلبکارانه و دستوری اروپا به ایران برای اجرای یکطرفه تعهدات برجامی
علیرغم خروج آمریکا از توافق تا اعلام صریح منافع مشترک با آمریکا و هم
نظر بودن در مسائل موشکی و منطقه‌ای با آمریکا از سوی مقامات اروپایی.
نکته قابل توجه اینجاست که بی‌عملی اروپا و همصدایی با آمریکا و اظهارات
مهم روحانی درخصوص بسته مایوس‌کننده اروپا، هیچ جایی در صفحات اول روزنامه‌های زنجیره‌ای در شماره دیروز نداشت.
روزنامه‌های زنجیره‌ای در شماره دیروز با تیترهایی همچون «مذاکرات
دلگرم‌کننده ایران و اروپا»، «اروپا کنار ایران»،«استقلال اروپا از
آمریکا»، «بسته بقای برجام» و...به بزک اروپا پرداختند.
این‌ها همان رسانه‌هایی هستند که پس از امضای برجام با بزک آمریکا با
تیترهایی همچون «امضای کری تضمین است»، «تحریم‌ها به تاریخ پیوست»، «صبح
بدون تحریم»، «فروپاشی تحریم»،«اینک بدون تحریم»، «تحریم رفت»، «پیروزی،
بدون جنگ» و... به استقبال این توافق رفتند.
همین جماعت پس از افتادن تشت رسوایی برجام از بام، اذعان کردند که «برجام
فرصت سوزی بود»، «قرار بود هم چرخ سانتریفیوژها بچرخد هم چرخ کارخانه‌ها،
ولی چنین نشد»، «در پسابرجام، امکان انتقال پول صادرات به داخل ایران وجود
ندارد»، «برجام پلاستیکی نمی‌خواهیم»، «ظریف، امیرکبیرِ ناکام است» و...
حال علیرغم اعتراف به رویکرد خسارت بار برجام از سوی مدعیان اصلاحات در
ماههای گذشته، این جماعت با سانسور اظهارات روحانی مبنی بر مایوس‌کننده
بودن بسته اروپا، برای چندمین بار ثابت کردند که بزک آمریکا و شرکای
واشنگتن از هر امری برای این طیف بااهمیت‌تر است. در این رویکرد، منافع ملی
و عزت مردم ایران هیچ جایگاهی ندارد.
اروپا به دفعات ثابت کرده است که با وقت کشی به دنبال استمرار تعلیق اقتصاد
ایران و پیاده سازی برجام‌های بعدی(موشکی،منطقه‌ای و...) است. در هفته‌های
گذشته موگرینی صراحتا اعلام کرد که عزم ما برای حفظ توافق هسته‌ای، در
راستای منافع آمریکاست. گویا برای رسانه‌های زنجیره‌ای مدعی اصلاحات، منافع
آمریکا بر منافع مردم ایران ارجحیت دارد! که البته پیش از این بارها ثابت
کرده‌اند که چنین است.
در این شرایط باید دید دولت چه خواهد کرد. کشور را چند ماه دیگر معطل بسته
خالی اروپایی‌ها می‌کند یا آستین همت بالا زده و با استفاده از ظرفیت‌های
فوق‌العاده داخلی، برای حل مشکلات وارد میدان می‌شود.