آسیب‌های اجتماعی شادابی را از جامعه ایران گرفته است

سومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران پس از ۶ سال درموضوعات آسیب‌های خانواده، جامعه زنان، شهری و سکونتگاهی، کودکان، نوجوانان، جوانان، سالمندان، حوزه سلامت اجتماعی و روانی و بزهکاری، جرم و جنایت و اعتیاد دیروز در «سالن ابن خلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران» برگزار شد.

 در این همایش دو روزه که در آن نشست‌های تخصصی همچون مسائل و آسیب‌های اجتماعی زنان، نقد و ارزیابی سیاستگذاری در حوزه آسیب‌های اجتماعی، سلامت روانی و اجتماعی، مسائل و آسیب‌های اقتصادی، آسیب‌های حوزه خانواده، آسیب‌ها و مسائل جمعیتی، آسیب‌های شهری، همچنین نشست تخصصی رسانه‌ها، فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی برگزار می‌شود، حسین سراج‌زاده رئیس انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به اینکه بسیاری از مسائل و آسیب‌های اجتماعی در سال‌های اخیر افزایش یافته است گفت: آمارها نشان می‌دهد، امروز برخی از مسائل اجتماعی مثل خودکشی و طلاق روند رو به رشد داشته و برخی مسائل اجتماعی دیگر مثل ترافیک و فساد مزمن و ماندگار ، شادابی را از جامعه ایران گرفته است.

وی افزود: از طرفی برخی از مسائل اجتماعی هم مثل قانون‌گریزی، آلودگی هوا و خشکی سرزمین به مرزهای بحران تبدیل و در واقع به ابرچالش مبدل شده است که باید به‌صورت جدی به آنها پرداخته شود.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران با بیان اینکه برخی از مسائل و آسیب‌های اجتماعی نیز به‌صورت نامتعارف مثل آزارجنسی درمدارس تهران یا آزار دختران در سیستان و بلوچستان در جامعه ظهور پیدا کرده است بیان داشت: این اتفاقات نشان می‌دهد که در حال حاضر به‌صورت نابهنجار با این نوع مسائل و آسیب‌های اجتماعی مواجه هستیم.

سراج‌زاده با تأکید بر اینکه اگرچه در دو سال گذشته در بالاترین سطوح حکومتی توجه به مسائل اجتماعی ایران انجام شده است، خاطرنشان کرد: اگر این توجه همراه با شناخت و رویکرد نباشد فقط منجر به شکل‌گیری دستگاه‌های موازی و اتلاف منابع مالی و انسانی خواهد شد.

به اعتقاد این جامعه شناس، برای رفع مسائل اجتماعی همکاری بین دانشگاه، نهاد قدرت و حوزه عمومی ضرورت دارد چون اگر بین این سه حوزه رابطه شکل نگیرد نتیجه‌ای نیز حاصل نخواهد شد.

وی تأکید کرد: برای ایجاد این رابطه باید تغییرات در رویکردها ایجاد شود در غیر این صورت انباشت مسائل حل نشده اجتماعی در جامعه را شاهد خواهیم بود که جامعه را درگیر مسائل حل نشده خواهد کرد.

وی در بخشی از سخنانش یاد و خاطره دکتر امین قانعی راد جامعه شناس را گرامی داشت و افزود: دکتر قانعی راد جامعه شناسی بود که همواره معتقد به ارتباط در دانشگاه، نهاد قدرت و نهادهای عمومی بود.

سراج‌زاده در ادامه همچنین به دستگیری برخی از دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی در حوادث دی ماه سال گذشته اشاره کرد و از مسئولان قضایی خواست تا در احکام این دانشجویان تجدیدنظر و تخفیف داده شود.

هزینه های بالا اما بی نتیجه

در ادامه این همایــــــــــــش احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر با اشاره به اینکه دکتر محمد امین قانعی راد همواره به آلام و دردهای مردم می‌اندیشید و تلاش می‌‌کرد تا این دردها را کاهش دهد گفت: تاکنون ما برای کاهش آسیب‌های اجتماعی از نظر بودجه و اعتبارات کمبودی نداشتیم و به‌نظر می‌رسد افزایش اعتبارات نیز مسائل اجتماعی را حل نمی‌کند. کمبود ما تنها داشتن یک نظریه پیرامون مسائل اجتماعی است در واقع می‌توان گفت که امروز متأسفانه جنبه نرم‌افزاری غایب و نگاه سخت افزاری غالب است.

وی افزود: در برنامه پنجساله دوم شهرداری تهران، 32 بند و تبصره به مهار و کاهش آسیب‌های اجتماعی اختصاص یافته است. علاوه بر آن میزان اعتبارات مصوب برای کاهش آسیب‌اجتماعی در چهار سال گذشته بالغ بر 374 میلیارد تومان بوده است که اگر بودجه نهادها و سازمان‌ها را هم در نظر بگیریم این ارقام نجومی می‌شود، این در حالی است که هیچ گزارشی که نشان‌دهنده توقف یا کاهش آسیب اجتماعی باشد، نداریم. بنابراین مشکل، اعتبارات و بودجه نیست بلکه فعالیت‌ها کارآمد نبوده است.

 به‌گفته وی، گاهی اقدامات دستگاه‌ها نتیجه عکس می‌دهد و دخالت دستگاه‌ها نه تنها به کاهش آسیب‌های اجتماعی منجر نمی‌شود بلکه آن را افزایش می‌دهد چرا که برنامه و تحلیل ندارند. مثلاً تغییراتی که در دروازه غار تهران انجام شد و هزینه‌های بسیاری برای یکپارچه کردن فضاهای سبز آن انجام شد اما این فضاها نه تنها به مردم منطقه کمک نکرد بلکه به پایگاهی برای گسترش آسیب‌اجتماعی تبدیل شد.

این عضو شورای شهر تهران در ادامه با طرح این سؤال که آیا امید به آینده در حال از دست رفتن است؟ گفت: این پرسشی است که امروز در تهران و کلانشهرها با آن مواجه هستیم. پیمایش‌ها از سال 53 به بعد بیانگر این است که در آن سال‌ها مهم‌ترین عامل خوشبختی، ارزش‌های متعالی مانند نیکی‌ کردن به دیگران بوده است اما پیمایش‌های بعدی پول و ثروت را باعث خوشبختی می‌داند. این مسأله چیزی نیست که در بین مردم وجود داشته باشد، بلکه دولتمردان هم با چنین نگرشی مواجه هستند. همان‌طور که می‌بینیم الان مهم‌ترین دغدغه شهرداری پول است و اگر بپرسیم چطور می‌خواهید این پول را هزینه کنید، کسی چیزی نمی‌داند.

مسجد جامعی با اشاره به اینکه امروز خطرات و آسیب‌های زیادی تهران را علاوه بر آلودگی هوای آن تهدید می‌کند گفت: متأسفانه مسأله اجتماعی به مسأله حسابداری تبدیل شده است وهمه چیز را در حوزه اجتماعی با حساب و کتاب و اقتصادی نگاه می‌کنیم و الگویی برای مدیریت شهر و ساختار اجتماعی نداریم، این در حالی است که باید نگاه اجتماعی و فرهنگی در مدیریت شهری وجود داشته و مسأله اجتماعی به‌صورت جدی و مسأله حسابداری به‌صورت فرعی دیده شود.

عمق آسیب‌ها بیشتر در حوزه زنان و خانواده است

ملیحه شیانی رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران نیز با اشاره به اینکه عمق آسیب‌ها بیشتر در حوزه زنان و خانواده است گفت: برخی از آسیب‌ها تولیدکننده آسیب‌های دیگر هستند و با خود مشکلات دیگری مانند فقر و بیکاری را به‌دنبال دارند؛ موضوعی که در چکیده بسیاری از مقالات ارائه شده به این همایش بر آن تأکید شده است.به‌گفته وی، آسیب‌ها به‌صورت زنجیره‌ای در جامعه رخ می‌دهند که به هر کدام باید توجه خاص شود و برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای با نگاه جامعه شناسی برای آنها طراحی شود و مورد تحلیل قرار گیرد.

20 ویژ گی در رهیافت پیشنهادی برای پژوهش مسائل اجتماعی

مسعود چلبی جامعه شناس واستاد دانشگاه نیز در این همایش درباره یک رهیافت پیشنهادی برای پژوهش مسائل اجتماعی در سطح ملی گفت: 20 ویژگی و نکته درباره این رهیافت وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: 6 ساختار مثل ساختار نهادی و قواعد، ساختارهای رابطه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، ساختار توزیعی که انواع زیادی دارد و ساختار منابع مالی و تکنولوژی وجود دارد که در جوامع امروزی مطرح ولی کمتر به آنها توجه شده است.

وی به مسائل و چالش‌ها در حوزه‌های مختلف اشاره کرد و بیان داشت: در حوزه اقتصاد مسائلی مثل فقر، بیکاری، استفاده از کار کودکان و...، در حوزه سیاست مسائلی مثل فساد اداری به‌صورت مزمن، قانون شکنی و قانون گریزی و در حوزه اجتماعی هم افزایش بی‌رویه طلاق، اعتیاد، کودک آزاری و... به‌عنوان مهم‌ترین مسأله و چالش مطرح هستند که باید به آنها توجه ویژه شود.

 

هادی خانیکی: قانعی راد تمام نشده بلکه شروع شده است

هادی خانیکی مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در این همایش یاد و خاطره محمد امین قانعی راد را گرامی داشت و گفت: مرحوم قانعی راد نه به‌عنوان یک فرد بلکه به‌عنوان یک روش برای ما افق‌هایی را گشود.وی افزود: تأکید او بر احیای جامعه و پیدا کردن نسخه شفابخشی در خود جامعه برای مواجهه با آسیب‌های اجتماعی بود.او  بیان داشت: وقتی بحث بر سر تقدیر از نهادهای مدنی بود مرحوم قانعی راد به تقدیر از نهادهای مدنی تأکید می‌کرد که در شناخت علمی آسیب‌های اجتماعی مؤثر هستند.وی گفت: با توجه به اعتبار قانعی راد، این روزها نوعی حیات مدنی و علمی خلق شد که کمتر چنین فضای علمی و رسانه‌ای به اعتبار کسی خلق می‌شود.به اعتقاد این استاد دانشگاه، امروز در فضایی قرار گرفتیم که به اعتبار قانعی راد حرف‌هایی شنیده می‌شود و رسانه‌ها به شخصیت و دغدغه ایشان می‌پردازند.وی با بیان اینکه قانعی راد تمام نشده بلکه شروع شده است گفت: در این فضا بهتر است دوستان، شاگردان و همکاران ایشان این مقوله را جدی بگیرند و از فرصتی که در جامعه‌شناسی پیش آمده به حوزه عمومی ورود کنند و آن را مغتنم بشمارند. چراکه کمتر فرصتی پیش می‌آید که دانش وارد حوزه عمومی شود و این یکی از دغدغه‌های اصلی مرحوم بود.

خانیکی با تأکید بر اینکه باید جامعه در برابر آسیب‌ها حساس، توانا و فعال شود افزود: امید را می‌شود خلق کرد به شرط آنکه وارد جامعه شد و آن را کشف و خلق کرد.وی خاطرنشان ساخت: از این پس با توجه به ضرورت‌های پیش رو ما با میراث قانعی راد مواجه هستیم نه با فقدان او و معتقدم که تداوم جامعه ایرانی، جامعه شناسی را براساس آنچه که قانعی راد عمل کرد دنبال کند.

باید حضور زنده قانعی راد را با گفت‌و‌گوی انتقادی حفظ کنیم

سارا مزینانی شریعتی جامعه شناس و استاد دانشگاه در ادامه این همایش با انتقاد از تصویر ارائه شده درباره قانعی راد گفت: او چهره‌ای ناهمنوا بود؛ هم با سه حوزه دانشگاه و دولت و جامعه روشنفکری و هم با چهار جریان جامعه شناسی.وی افزود: در این چند روز با چهره جدیدی از او آشنا شدم که نمی‌شناختم زیرا ردیف اول و دوم مراسم چهره‌های سیاسی بودند و با انبوهی از تسلیت‌ها مواجه شدیم و حتی جامعه‌شناسانی که پشت تریبون آمدند، حضور این چهره‌ها را پررنگ کردند؛ مگر ممکن است که همه موافق اندیشمند باشند؟

وی بیان داشت: ما باید حضور زنده ایشان را با گفت‌و‌گوی انتقادی حفظ کنیم. او توجیه‌گر نبود و هیچوقت نگاه انتقادی و طنز تلخش را رها نکرد و عضو هیأت علمی هیچ دانشگاهی نشد و با وجود اینکه شنیده می‌شد او گزینه وزارت علوم است، خوشبختانه هیچ مقام سیاسی را نپذیرفت و همواره تلاش کرد تا روح جامعه شناسی را به آن بازگرداند.