یک ماه پس از شبی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد این کشور از توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵ (برجام) کنار کشیده است، رهبر انقلاب در سخنرانی سالیانه خود در حرم امام خمینی (ره) اولین ضرب شست فنی به این اقدام آمریکا را مطرح کردند و دستور دادند: «سازمان انرژی اتمی موظّف است سریعاً مقدّمات و آمادگی‌های لازم را برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو -فعلاً در چهارچوب برجام- فراهم بکند و برخی مقدّمات دیگر را که رئیس‌جمهور محترم دستور آن را دادند، از همین فردا(۱۵ خردادماه) آغاز کند».
به گزارش پایداری ملی، «خراسان» در ادامه نوشت: پس از این دستور صریح، اعلام شد ایران طبق کد اصلاحی ۳.۱ پادمان در نامه ای به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ، این نهاد تخصصی را از انجام سه اقدام خود در چارچوب برجام مبنی بر از سرگیری تولید گاز UF۶، ساخت کارخانه تولید گاز UF۴ و آماده سازی کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ با خبر کرد. بر اساس گفته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران این سه اقدام در چارچوب برجام صورت گرفته و مبنایش نیز ایجاد مقدمات برای رسیدن به ۱۹۰هزار سو ظرفیت غنی سازی در صورت برهم خوردن برجام و شکست مذاکرات جدید است. موضوع گزارش پیش رو، بررسی فنی و مستند این مطلب است که آیا جمهوری اسلامی توانایی فنی برای رسیدن به ظرفیت غنی سازی ۱۹۰هزار سو را دارد؟ یا آن‌طورکه برخی رسانه های معاند مدعی شده اند این راهبرد تهران است تا طرف مقابل را به تصمیمی که ایران مایل است مجبور سازد؟ در این راه از سخنان منتشر شده رئیس و معاونان سازمان انرژی اتمی که در گفت و گو با رسانه ها به ویژه روزنامه خراسان یا ویژه نامه شاهکار ایرانی مطرح شده ، گزارش های میدانی از سایت های هسته ای ایران و اطلاعاتی که منابع مطلع از صنعت هسته ای کشور در اختیار روزنامه خراسان قرار داده اند، استفاده شده است.
«سو» چیست؟
قبل از هر چیز باید ببینیم اصطلاح «سو» (S.W.U) به چه معناست؟ «سو» یک واحد اندازه گیری است برای سنجش مقدار کار لازم برای جداسازی ایزوتوپ سبک تر اورانیوم (U-۲۳۵) از ایزوتوپ سنگین تر آن (U-۲۳۸) در اورانیوم طبیعی برای ایجاد محصول نهایی که از ایزوتوپ سبک تر غنی است و به طور خاص در صنایع غنی سازی سوخت هسته ای مورد استفاده قرار می گیرد و مخفف عبارت Seperative Work Unit است. بنابراین هرچه پارامتر«سوی» ماشین ها افزایش یابد، تعداد ماشین های سانتریفیوژ کمتری برای تولید سوخت نیروگاه لازم خواهد بود که با توجه به هزینه ثابت اولیه ساخت و راه اندازی تاسیسات غنی سازی، افزایش SWU به منزله افزایش توان تولید سوخت جهت استفاده در نیروگاه هسته ای خواهد بود و این موضوع از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت است.
ماشین‌های نسل ۱ که امروزه در ایران مورد استفاده قرار می گیرند، ماشین های IR-۱ با ظرفیت ۱ تا ۱.۲ سو هستند که بنابر اظهارات کارشناسان درباره نیاز ایران در مباحث مربوط به غنی سازی، در صورت استفاده از این ماشین ها ایران نیازمند ۱۹۰ هزار ماشین سانتریفیوژ نسل یک است البته در صورت استفاده از ماشین های نسل جدید که ظرفیت سوی بالاتری دارند می توان از تعداد کمتری ماشین بهره برد.اولین موضوع در رسیدن به ۱۹۰هزار سو ظرفیت غنی‌سازی، موضوع منابع اولیه است.
در ایران که غنی سازی به صورت گازی و در ماشین های سانتریفیوژ صورت می گیرد، نیاز است تا از ماده اولیه ای به نام کیک زرد (U۳O۸) استفاده کنیم. بر اساس گفته دکتر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی برای رسیدن به ۱۹۰هزار سو ظرفیت غنی سازی که سالانه ۳۰تن مواد غنی شده زیر ۵ درصد برای تامین نیاز یک نیروگاه هزار مگاواتی برق اتمی مانند بوشهر را تامین می کند باید ۳۰۰تن کیک زرد داشته باشیم تا در انتها به ۳۰تن ماده غنی شده UF۶برسیم که برای یک سال سوخت این نیروگاه کافی است. برای به دست آوردن کیک زرد دو راه داریم.
اولین راه، تولید در داخل است که این موضوع با توجه به وجود معادن اورانیوم در ایران شدنی است. راه دوم نیز وارد کردن کیک زرد از خارج است که با توجه به فرایندهایی که در این زمینه پس از برجام انجام شده است، امروز ذخایر طلایی و راهبردی کیک زرد کشورمان ۴۰۰ تن کیک زرد به همراه حدود ۱۰۰ تن تولیدات داخلی از بندرعباس است. در کنار این، ۴۰۰ تن UF۶ طبیعی نیز در انبار داریم که نشان می دهد ذخایر ما در یک سال بعد از برجام تقریبا دو برابر ابتدای کار شده است.
دو مورد از اقدامات مقدماتی جمهوری اسلامی برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو، در کارخانه یو سی اف اصفهان انجام می شود؛ جایی که قرار است واحد تولید UF۶ پس از حدود ۱۰ سال دوباره به تولید بپردازد و در کنارش واحد تولید گاز UF۴ نیز که مرحله قبل از UF۶بوده اما به لحاظ استفاده های دوگانه احتمالی و تولید فلز اورانیوم می تواند پیام خوبی برای طرف مقابل باشد به بهره برداری خواهد رسید. در واقع کارخانه یو سی اف اصفهان قلب و مرکز فرماندهی چرخه سوخت هسته ای کشور به شمار می‌رود و ساخت سوخت ۲۰ درصد غنی شده راکتور تحقیقاتی تهران، ساخت سوخت طبیعی برای راکتور آب سنگین قدیم و احتمالا راکتور جدید اراک و نهایی شدن مراحل ساخت سوخت ۵ درصد غنی شده برای راکتورهای قدرت از جمله راکتور بوشهر‌را در کارنامه خود دارد. یو‌سی‌‌اف اصفهان دو بخش عمده دارد که بخش اول به تولیدUF۶ طبیعی که خوراک اولیه برای کارخانه‌های غنی‌سازی در نطنز و فردو‌ست، می پردازد. همه تولید UF۶ کشور در این‌جاست که در خروجی آن اورانیومی با غنای طبیعی ۰.۷ درصد دارد و در نطنز به ۳.۶۷ درصد (طبق برجام) می‌رسد.
ایران توانسته است به عنوان هفتمین کشور در سال۱۳۸۳ اولین محصولUF۶ یا هگزافلوئورید اورانیوم خود را تولید کند. اقدامی که در زمان خود غرور‌آفرین بود و بازتاب بسیار خوبی هم در دنیا داشت. یو سی اف اصفهان می تواند در بالاترین توان خود سالانه بیش از ۲۸۰تن UF۶ و ۲۵۰تن UF۴ تولید کند که از این جهت می تواند پاسخ گوی نیاز ظرفیت غنی سازی ۱۹۰ هزار سو باشد.
طبق برجام هیچ محدودیتی برای تولید کیک زرد و UF۶ یا UF۴ وجود ندارد
طبق برجام هیچ محدودیتی برای تولید کیک زرد و UF۶ یا UF۴ وجود ندارد و ایران می تواند تا هر مقدار این مواد را که غنای طبیعی ۰.۷ درصد دارند، تولید یا وارد و انبار کند. حتی کشورهای دیگر ترغیب شده اند تا در داد و ستد این مواد هسته ای از طریق کانال خرید پیش بینی شده در برجام با ایران همکاری لازم را داشته باشند.
ماجرای کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ در نطنز
اما مهم ترین اقدام ایران از این موارد سه گانه برای انجام مقدمات رسیدن به ظرفیت غنی سازی ۱۹۰ هزار سو ، موضوع ساخت و بهره برداری از کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ در نطنز است که اگرچه امروز بر مبنای برجام و در چارچوب تولید ماشین های مورد نیاز در امر تحقیق و توسعه به کار می رود اما می تواند این آمادگی را به طرف های مقابل نشان دهد که ایران با ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته که چندین برابر ماشین های فعلی سو دارند فقط به اندازه اراده فشردن یک دکمه فاصله دارد. اما این کارخانه چیست؟ و قرار است چه کارهایی صورت بگیرد که می تواند چنین پیام محکمی برای طرف های دیگر و حتی آمریکایی ها داشته باشد؟
علی اکبر صالحی که چهارشنبه شب از سالن مونتاژ سانتریفیوژها در نطنز سخن می گفت با اشاره به جایی که در آن نشسته بود، گفت: این جا قبلا یک سوله متروکه بود و ما سال ۹۳ و قبل از آن که برجام به سرانجام برسد، فعالیت این سالن را شروع کردیم.
صالحی با بیان این که تمامی تست‌های لازم هم برای روتور و هم تجهیزات دیگری که در سانتریفیوژ به کار گرفته می‌شود در سالن‌‌های مختلف انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: در این سالن تعدادی از شاخص‌ها اندازه‌گیری می‌شود و علاوه بر این، یک سالن بزرگ تر نیز هست که هنوز کارش به اتمام نرسیده و ان شاءا... ظرف چند هفته دیگر آماده می‌شود که در آن جا کنترل کامل یک سانتریفیوژ بعد از این که کاملا مونتاژ می‌شود، انجام می‌شود و آن جا ظرفیت ۶۰ سانتریفیوژ را دارد که همزمان کنترل کامل کند.
رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: ما محدودیت سقف داشتیم، چون هر چقدر سانتریفیوژها پیشرفته‌تر می‌شود به لحاظ شعاع ، طول و ارتفاع افزایش خواهند داشت و اگر بخواهیم سالن مونتاژ داشته باشیم ارتفاع باید افزایش یابد. این سالن برای سانتریفیوژهای IR۶، IR۴ ، IR۲m که جزو سانتریفیوژهای پیشرفته ما هستند، مناسب است. اما سقف آن برای IR۸ مناسب نیست و می‌توانیم در ادامه این سوله یک سوله دیگری را داشته باشیم و در سالن جدید سقف را آن قدر بزرگ در نظر می‌گیریم که IR۸ و نسل‌های بعدی در آن جا بگیرد.
قدرت ماشین های IR۶ برای رسیدن به ۱۹۰ هزارسو
وی با بیان این که هم اکنون ظرفیت این سالن حدود ۶۰ ماشین در روز است، افزود: اگر ۶۰ تا IR۶ را بخواهیم مونتاژ کنیم ۶۰ تا ۱۰ سو می‌شود ۶۰۰ سو، ماهی ۱۸ هزار سو و ۱۰ ماه می‌شود ۱۸۰ هزار سو؛ یعنی در عرض ۱۰ ماه مجموعه سالن‌هایی که ایجاد شده می‌توانند ۱۸۰ هزار سو یا همان ۱۹۰ هزار سو مدنظر را تولید کنند. گفتنی است سانتریفیوژ IR۶ در ۲۰ فروردین سال ۸۹ رونمایی و تست مکانیکی شده بود و از آن زمان مشغول تست های همراه با گاز است.
در برجام آن چیزی که بیش از همه مورد حساسیت قرار گرفته روتور و بیلوز (سیلندر) ماشین های سانتریفیوژ است که تعداد آن ها زیر نظر بازرسی های آژانس قرار دارد. طبق برجام ایران می تواند از سال هشتم اجرای برجام (یعنی سال ۱۴۰۲) به بعد هر سال ۲۰۰ ماشین IR۸ و ۲۰۰ ماشین IR۶ آن هم بدون روتور بسازد علت این محدودیت ترس طرف مقابل بود زیرا هر ۲۰۰ ماشین IR۸ که هرکدام ۲۴ سو ظرفیت غنی سازی دارد معادل پنج هزار سانتریفیوژهای نسل فعلی ماست و اگر روزی به ادعای آن ها ایران بخواهد فرار هسته‌ای به سمت تسلیحات نظامی کند با این تعداد گریز هسته‌ای ایران که غرب مدعی آن است، زیر یک سال خواهد بود البته ایران هم مشکل زیادی نداشت چراکه در برنامه صلح آمیز ایران این ۲۰۰ سانتریفیوژ خیلی مهم نیست اما تمرین خوبی است تا ببینیم که چقدر توان صنعتی داریم.
طبق برجام ایران در سایت غنی سازی نطنز ۵۰۶۰ ماشین سانتریفیوژ نوع اول دارد که حدود یک سو ظرفیت غنی سازی دارند و طبق خواسته ایران که حفظ غنی سازی در خاک کشورمان از خطوط قرمز مذاکرات به شمار می رفت حدود ۵۰۰۰ سو ظرفیت غنی سازی فعال در نطنز باقی مانده است. سایت نطنز در برنامه‌ریزی ابتدایی خود در قالب دو طرح صنعتی و نیمه صنعتی مطرح شد و در۲۰ فروردین ۸۵ حدود سه ماه بعد از رفع تعلیق گازدهی (بعد از توافق سعدآباد) نخستین محصول غنی شده از نخستین زنجیره صنعتی را بیرون داد که همان روز نیز به عنوان روز ملی فناوری هسته‌ای ثبت شد. یک ماشین IR۱ به تنهایی نمی‌تواند خوراک UF۶ با غنای ۰.۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ را به ۳.۵ درصد غنی شده تبدیل کند و اگر محصول را از ماشین اول به عنوان خوراک به ماشین دوم بدهیم، باز غنای بیشتری پیدا می‌کند و در‌نهایت در یک آبشار ۱۶۴تایی از این ماشین‌ها محصول غنی شده ۳.۵ درصد به ما می‌دهد.
در سال ۹۴ و پیش از اجرای برجام در‌مجموع ۱۶هزار ماشین در نطنز نصب شده بود که با تعداد موجود در فردو مجموعا ۱۹هزار سانتریفیوژ نصب شده داشتیم که هزار عدد آن ها از نوع IR۲M و به صورت خاموش نصب شده بودند و تنها نیمی از این ۱۹ هزار ماشین به غنی سازی می پرداخت. اختلاف میان نسل یک و ۲ سانتریفیوژها در سرعت خطی یا همان سرعت جداسازی ایزوتوپ‌های ۲۳۵ و ۲۳۸ اورانیوم است و نسل دوم حدود ۵ برابر نسل یک ظرفیت غنی‌سازی دارد.
سانتریفیوژ چطور کار می‌کند؟
کل ماشین سانتریفیوژ روی یک سوزن می‌چرخد که نامش گیلوز و مکانش در روتور سانتریفیوژ است. گیلوز وظیفه مهار ارتعاشات مکانیکی روتور را بر‌عهده دارد. ماشین سانتریفیوژ ۲ یاتاقان دارد که یاتاقان پایین دارای یک کاسه با شیارهایی است که داخل اش هم روغن است و این شیارها، روغن را پمپ می‌کند زیر خودشان و در‌واقع ماشین سانتریفیوژ روی یک لایه از روغن می‌چرخد، ولی یاتاقان بالایی آزاد است و دو تا مغناطیس هستند روبه‌روی همدیگر که فاصله‌شان باید به گونه‌ای باشد که همدیگر را نه جذب و نه رها کنند.
سانتریفیوژ متشکل از حدود ۱۰۰ قطعه است که باید ده‌ها متخصص حوزه‌های گوناگون با هم همفکری کنند تا آماده کار شود. وجود حتی یک نم از عرق دست هنگام سوار کردن ماشین‌ها، در آن سرعت سرسام‌آور، بسان پتکی است بر پیکره‌اش که می‌تواند ماشین را از کار بیندازد. سوزن ته‌میله چرخنده (روتور) اگر یک لحظه به کف آن که شبیه کاسه‌ای کوچک است، برخورد کند از بین می‌رود. برای ساخت قطعات سانتریفیوژها پیشتر از آلیاژ آلومینیوم استفاده می‌شد که سرعت خطی ۵۰۰ متر بر ثانیه داشت اما هم‌اکنون از آلیاژهای دیگری استفاده می‌شود که به بیش از۷۰۰ متر بر ثانیه رسیده، همه این مواد ایرانی است.
به گفته مدیر بخش غنی سازی سازمان انرژی اتمی که تاسیسات فردو و نطنز را مدیریت می کند، نمونه‌های اول ماشین‌های سانتریفیوژ از خارج کشور و به صورت قطعه وارد شد و اصولا بازاری برای سانتریفیوژ در دنیا وجود ندارد.
وی می گوید: برنامه برای نطنز یک میلیون سو و تامین سوخت برای ۵ راکتور مانند راکتور بوشهر است اما اگر همه مجتمع نطنز با IR۱ پر شود که بیش از ۴۸ هزار عدد نیست تنها یک سوم سوخت سالیانه یک راکتور بوشهر را می تواند تولید کند در حالی که در طرح اولیه قرار نبوده همه مجتمع نطنز با IR۱ پر شود و قرار بوده با IR۲ تکمیل شود.
مهندس پژمان رحیمیان معاون تولید سوخت سازمان انرژی اتمی در گفت و گوهای پیشین خود با خراسان، حرف های جالب تری درباره سانتریفیوژها و برنامه آینده سازمان داشت که این روزها می تواند فضا را شفاف تر کند.
به گفته وی مقدار غنی سازی بسته به این که چه درصدی تولید کنیم یا خوراک بدهیم متفاوت است. ما الان حدود ۵۰۶۰ سو در سال غنی‌سازی داریم که حدود ۵۰۰۰ کیلو در سال می شود یعنی ماهانه حدود ۴۰۰ کیلو هرچند طبق برجام ما نمی توانیم بالاتر از ۳۰۰کیلو مواد غنی شده نگه داریم و بر این اساس تولیدمان را با تدابیر ویژه ای جلو می بریم و سعی داریم طوری مدیریت کنیم که بدون مواجه شدن با محدودیت ۳۰۰ کیلو هم غنی سازی را ادامه دهیم و هم تعهد خود را رعایت کرده باشیم.
طبق پاراگراف ۵۷ برجام، سه راه داریم. راه خوب تبدیل سوخت به قرص و مجتمع سوخت است که زمان‌بر است. راه میانه این است که به بازارهای بین المللی عرضه و با کیک زرد بدون نیاز به تصویب کانال خرید تبادل کنیم و راه سوم که به عنوان رزرو دو راه دیگر به شمار می رود، رقیق کردن است. اما امروز ذخایر ما در حدی که برای کارهای سازمان نیاز داریم کافی است. همچنین ما الان بیش از هشت هزار ماشین سانتریفیوژ استفاده نشده و به عبارتی غیر آلوده به اورانیوم در انبار داریم و تعداد زیادی ماشین آلوده هم داریم که این ها جایگزین ماشین های فعلی که معیوب می شوند، خواهند شد. چون برگشت پذیری را در تمام مراحل مذاکره و اجرا مد نظر داشته ایم تمام ماشین ها و زیرساخت ها را به گونه ای جمع آوری و ذخیره کردیم که نه تنها آسیبی ندیده بلکه هر روزی که بخواهیم مطابق علامت گذاری های انجام شده سر جای قبلی خود برمی گردند.
البته طبق برجام اگر موجودی انبار ماشین های IR-۱ به ۵۰۰ عدد برسد این دستگاه ها را تولید می کنیم به گونه ای که همیشه ۵۰۰ ماشین آماده به کار در انبار داشته باشیم.درمواد ۳۳ تا ۳۷ برجام گفته شده درباره IR۴ و IR۵ تا سال دهم ایران می تواند تست کند اما درباره IR۶ و IR۸ تا ۸.۵ سال پس از اجرای برجام(یعنی اواخر سال ۱۴۰۲)، ۳۰ دستگاه را می توانیم گازدهی کنیم.
رحیمیان در این باره توضیح داده بود: همه این ماشین ها در حال گازدهی با اورانیوم غنی شده هستند، ضمن این که ماشین های IR۴ تا IR۸ ماشین هایی هستند که همگی از کامپوزیت ساخته شده و از روتور غیرفلزی استفاده می‌کنند یعنی مواد پیشرفته غیرفلزی دارند. فرق آن ها فقط در ظرفیت جداسازی است. مثلا IR۴ یا IR۲M حدود ۵ سو(۵ کیلو غنی سازی در سال)،IR۶ حدود ۱۰سو و IR۸ هم ۲۰ سو است. IR۵ هم ماشین واسطی است بین IR-۴ و IR-۶ که چون یک ماشین امید بخش تحقیقاتی بود تست های مکانیکی و گازدهی یک ماشین را روی آن ادامه می دهیم ضمن این که ما یک زنجیره ۱۶۴ تایی از IR۲M و یک زنجیره ۱۶۴ تایی از IR۴ داشتیم و تست های خود را به خوبی انجام داده بودند علت این که ۱۰ ماشین را ادامه می دهیم این است که با وجود انجام همه تست ها بتوانیم تا سال دهم باز هم این ماشین را بهبود دهیم. الان هزار دستگاه IR۲M را که از نظر ظرفیت جداسازی معادل IR۴ است، در اختیار داریم و مشکلی هم ندارند.
الیاف کربن چه کاربردی دارند؟
معاون سازمان انرژی اتمی درباره استفاده از الیاف کربن در ماشین های ایرانی که با حساسیت غربی ها همراه بود نیز سخنان جالبی داشت: در بدنه همه ماشین های IR۴ تا IR۸ از الیاف کربن استفاده می کنیم. روش های متنوعی نیز برای تامین این مواد داریم و هیچ مشکلی نیست و به هر میزان در دسترس متخصصان مان قرار دارد. وقتی از فلز استفاده می کنیم مثل IR۱ دور ماشین را از مقدار خاصی نمی توان بیشتر کرد زیرا فلز دچار پارگی می شود اما با الیاف کربن می توان دور ماشین را بالاتر برد که مستقیم با افزایش میزان ظرفیت غنی سازی ماشین (سو) در ارتباط است. طبق ضمایم سند برجام (پاراگراف‌های ۳۷ و ۳۸) درباره IR۶ و IR۸ ایران می‌تواند روی تک ماشین و زنجیره‌های میانی این دو ماشین کار کند که زنجیره‌های ۱۰ ماشین یا ۲۰ ماشین یا عددی بین تک ماشین تا ۳۰ ماشین است و ۳۰ ماشین را از سال ۸.۵ (پس از اجرای برجام) شروع می‌کنیم اما تعداد ماشین‌های تولیدی باید با تعداد ماشین‌های از رده خارج شده برابری کند. این همان بندی است که به ما اجازه می دهد طبق برجام کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ را داشته باشیم و تا زمانی که بیش از نیاز تحقیقاتی خود تولید نکرده ایم نمی تواند نقض برجام محسوب شود.
خلاصه این که سانتریفیوژ نسل یک یا IR۱ ماشینی است که ایران با آن غنی سازی را شروع کرد و حق خود را گرفت. اما قطعا آینده نطنز با IR۱ نیست. نطنز سایتی است که بسته به اندازه ماشین بین ۴۰ تا ۴۸ هزار قابلیت نصب ماشین دارد. اگر IR۱ باشد ۴۸ هزار عدد و اگر ماشین های دیگر باشند از نظر تعداد کمتر ولی از نظر ظرفیت چند برابر را در خود جای می‌دهد و ما با ماشین های جدیدتر به راحتی می توانیم فقط در نطنز روزی ۱۹۰هزار سو غنی سازی و بیشتر را داشته باشیم.
با بررسی توان ایران در تهیه مواد اولیه و تولید UF۶ در کنار منابع موجود و نیز آمادگی کشور برای تولید انبوه ماشین های نسل جدید به ویژه IR۲M و IR۴ و به ویژه IR۶ می توان گفت، ایران به زودی در آستانه رسیدن به ظرفیت غنی سازی ۱۹۰ هزار سو قرار می گیرد و برخلاف ادعاهایی که می شود این توان فنی و تخصصی به لحاظ علم و دانش و مواد و تجهیزات مهیاست.
اگر برجام اروپایی به نتیجه نرسد...
اما همه موارد گفته شده در بالا اقدامات داخل برجام و به شرط حفظ این توافق با کشورهای ۱+۴ است اما در صورت شکست این توافق و بازگشت تحریم ها ، جمهوری اسلامی می تواند طبق ماده ۳۷ برجام آن جا که گفته اگر تحریم های هسته ای به صورت جزئی یا کلی بازگردند ایران نیز می تواند به صورت جزئی یا کلی تعهدات خود را متوقف کند ، در بازگشت پذیری نیز از دست بالایی برخوردار هستیم. اگرچه سناریوهای ما برای بازگشت پذیری چندان قابل ذکر نیست و بحث درباره آن به گزارش بلند بالای دیگری نیاز دارد اما به صورت اجمالی و تنها در حوزه سانتریفیوژها و غنی سازی می توان گفت در نطنز همه سکوهای نصب ماشین و تمام کابل‌کشی‌های برق و ابزار دقیق و سیستم‌های مربوط به کنترل زنجیره‌ها باقی مانده است. تنها خود ماشین ها به همراه لوله‌هایی که مربوط به گاز UF۶ است و نه لوله‌های مربوط به خلأ و آب خنک و نیتروژن و هوای فشرده آن هم در حد زنجیره‌ها به علاوه گیج (Gage) فشار که ابزار دقیق است که بستن و بازکردن آن سریع است، همین‌طور شیرآلاتی که در حد زنجیره است و همراه لوله‌ها برداشته و در سالن B که فاصله کمی تا سالن A دارد انبار شده است. همچنین قطعا بازگشت پذیری ایران با یک ماشین و آن هم از نوع اول نخواهد بود و ترکیبی از همه ماشین ها را شامل خواهد شد. هزار ماشین IR۲M که تست های خود را گذرانده و به صورت خاموش در سالن A نطنز نصب بودند و حالا به سالن B منتقل شده اند و حدود ۵ سو ظرفیت دارند برای شروع در این سناریو قرار می گیرند و بلافاصله به ظرفیت قبل از برجام برمی گردیم.
جایگاه فردو در معادله بازگشت‌پذیری
در فردو به عنوان سنگر مستحکم غنی سازی ایران وضعیت کمی فرق می کند. بازگشت در آن جا قطعا محکم تر و با نگاه به وضعیت پدافندی آن خواهد بود. به طور مسلم در فردو دیگر ماشین های نسل اول نصب نخواهند شد به ویژه این که در نیمی از سالن فردو طبق برجام، سکوهایی که برای IR۱ کوتاه قد طراحی شده و نمی توانستیم ماشین های جدید را نصب کنیم برچیده شده و این امکان به وجود آمده است تا از ماشین های نسل هشتم IR۸ که بیش از ۲۰سو ظرفیت دارند و البته حدود ۳.۵ متر ارتفاع و۴ برابر ماشین نوع یک ضخامت دارد، استفاده کنیم .در تمام سالن فردو بین ۱۵۰۰تا ۱۷۰۰ماشین IR۸ جا می گیرد که حداقل ۳۰ هزار سو ظرفیت غنی سازی غیر قابل نفوذ به ما می دهد که این پاسخ محکمی به طرف مقابل خواهد بود ظرفیتی سه برابر ظرفیت نطنز قبل از برجام.
خواب آشفته اروپا تعبیر نمی‌شود
جمهوری اسلامی ایران تاکنون سعی کرده است با عقلانیت در رفتار و تصمیم گیری و جلوگیری از جو زدگی عمل کند. ادامه حضور ایران در توافقی که یک طرف مهم آن پس از دو سال بدعهدی خود را کنار کشیده گواهی بر این مدعاست. همچنین ۱۱ گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز نشان می دهد ایران جدیت در عمل به تعهداتش داشته و دارد. از مهلت دو ماهه ایران ، یک ماه دیگر باقی است و توپ به زمین اروپا رفته تا اروپایی ها با گرفتن یک تصمیم منطقی ، ضمن نمایش استقلال سیاسی خود، از توافقی که خود آن را راهبردی و امنیتی می خوانند به نفع منافع اروپا و جهان حفاظت کنند. در غیر این صورت ایران و ایرانی قبول نمی کند در قراردادی بماند که اجرایش یک طرفه و به ضرر او باشد همان گونه که رهبر انقلاب فرمودند: «من به این دولت ها [اروپایی ها] می گویم بدانند که این خواب آشفته، تعبیر نخواهد شد؛ ملّت ایران و دولت ایران، این را تحمّل نخواهند کرد که هم تحریم باشند، هم در محدودیّت هسته‌ای و حبس هسته‌ای قرار داشته باشند؛ این نخواهد شد».