چند هفته قبل روحانی اعلام کرد ۲ میلیون شغل در فضای مجازی ایجاد شده، اما وزیر ارتباطات سریعا این آمار را تصحیح کرد و به ۲۰۰ هزار شغل تنزل داد. اما واقعیت چیست؟ تجربه سال‌های اخیر فضای مجازی ایران نشان داده تا مادامی که نمونه خدمت خارجی در کشور وجود داشته باشد، امکان رشد اپلیکیشن داخلی وجود ندارد، از نمونه‌های بارز آن هم آپارات و کافه بازار است. پس از محدودیت آی‌پی‌های تلگرام توسط اپراتور‌های ارائه دهنده اینترنت در ایران، حالا موجی از مخالفت‌ها برابر این اقدام شکل گرفته است؛ گروهی محدود سازی تلگرام را به بستن راه ارتباطی و گروهی دیگر این کار را مبارزه با آزادی می‌خوانند، اما اصلی‌ترین مخالفان محدودیت تلگرام آن را راهی برای کسب درآمد می‌دانستند که حالا از آن محروم شده‌اند. حتی یکی از عواملی که باعث بی‌رغبتی وزیر جوان بر اجرای تمام و کمال فیلترینگ و در کنار آن حمایت از پیامرسانهای داخلی شده، همین موضوع است. رسانههای زنجیره‌ای و حامی دولت هم همواره تاکید ویژه‌ای به این موضوع داشته و دارند. عناوینی مانند «۵۰۰ هزار شغل هوا شد»، «فیلتر تلگرام چند نفر را بیکار کرد؟»، «مرگ هزاران شغل با فیلترینگ» و... پمپاژ‌هایی بودند که سعی داشتند پس از تلگرام را آخر دنیا تصویر کنند و از همه مردم بخواهند هر طور شده در تلگرام بمانند و به سمت پیامرسانهای داخلی نروند.
تلگرام چه مشاغلی ایجاد کرد؟
بر این اساس عمده
اشتغالزایی که تلگرام طی سال‌های متمادی در ایران ایجاد کرد به ۲ موضوع
«راه‌اندازی و مدیریت کانال» و «عرضه محصول برای فروش» ختم می‌شود که طبق
آخرین گزارش مرکز ملی فضای مجازی هم‌اکنون ۱۰ هزار نفر در حوزه راه‌اندازی
کانال و حدود ۲۳ هزار نفر در حوزه فروش مشغول به کار هستند. مشاغلی مانند
طراحی ربات، تولید محتوا و ویراستاری هم در این حوزه وجود دارد که حجم آن
بسیار اندک است. نکته مهم اینجاست که تمام مشاغل نام برده در فضای تلگرام
قابلیت رشد در پیامرسانهای داخلی را هم دارند. در کنار این پیامرسانهای
داخلی می‌توانند اشتغال بیشتری را ایجاد کنند. به طور معمول اشتغالزایی در
صنعت اپلیکشین در ۳ دسته شغل‌های اصلی، شغل‌های غیرمستقیم و شغل‌های سرریز
تقسیم‌بندی می‌شود. دسته اول کسانی هستند که به طور مستقیم برنامه‌نویسی و
طراحی نرم‌افزار را انجام می‌دهند. دسته دوم شامل مواردی مانند فروش،
بازاریابی، مدیریت مالی، منابع انسانی یا بخش‌های اداری کسب‌وکار است. دسته
سوم کسانی هستند که با شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار همکاری دارند؛ این
مجموعه‌ها از ارائه‌دهندگان خدمات سخت‌افزاری، اینترنت، تجهیزات شبکه گرفته
تا مجموعه‌هایی مانند رستوران‌ها و هتل‌ها که با شرکت‌های نرم‌افزاری
همکاری داشته و خدمات خود را بر بستر آن‌ها ارائه می‌دهند، تشکیل می‌شوند.
متخصصان فناوری و اطلاعات و برنامه‌نویسان، متخصصان امنیت شبکه و همه کسانی
که در قسمت پشتیبانی، بازاریابی، فروش منابع انسانی، مالی و خدمات یک گروه
توسعه‌دهنده فعالیت دارند، شاغلان در پروسه یک اپلیکیشن نامیده می‌شوند.
با حضور تلگرام در ایران اشتغال در تمام این موارد در کشور ما از بین رفت.
با بررسی درآمد اپلیکیشن‌های بزرگ مانند توئیتر و فیسبوک می‌توانیم متوجه
کلاه بزرگی که ادعا‌کنندگان اشتغالزایی تلگرام بر سر می‌گذارند شویم. بنا
بر این گزارش، اشتغال ایجاد شده در شبکه اجتماعی فیسبوک ۲۵۱۰۵ نفر (سال
۲۰۱۷)، توئیتر ۳۳۷۲ نفر (سال ۲۰۱۷) و وی‌چت ۲۰۰۰ نفر (سال ۲۰۱۷) بوده است.
اینگونه مشاغل تنها در صورت راه‌اندازی پیامرسانهای داخلی ایجاد می‌شوند و
در صورت استفاده صرف از پیامرسانهای خارجی به‌وجود نمی‌آیند. شاید در
نگاه اول، تعداد شغل‌های ایجادشده در این بخش خیلی عدد بزرگی نباشد، اما
زیرساخت اشتغال کشور را در حوزه فضای مجازی و نیز شغل‌هایی که بر بستر آن
استوار می‌شود، ایجاد می‌کند. این شغل‌ها اغلب دانش‌بنیان است و پایه توسعه
کسب‌وکار‌های آتی مرتبط با فضای مجازی را تشکیل می‌دهد.
معایب اقتصادی پیام‌رسان خارجی برای اشتغال
به
غیر از مشکلات امنیتی و مدیریت محتوایی که یک پیام‌رسان خارجی ایجاد
می‌کند، سختی‌هایی که برای کسب‌وکار‌ها ایجاد می‌کند بسیار مهم است. در حال
حاضر تلگرام حداقل پتانسیل اشتغالزایی و اقتصادی کشور را فعال کرده و دیگر
بستر‌ها را مسدود کرده است. تلگرام به دلیل عدم امکان ارتباط با سیستم
بانکی، ناپایداری و ریسک بالای سرمایه گذاری و عدم امکان پیگیری حقوقی
تخلفات مالی انجام شده نمی‌تواند تمام بخش‌های اقتصادی کشور را فعال کند.
پس از مسدودی تلگرام کسب‌وکار‌های جدید ایجاد شد
رسول
سرائیان، رئیس سازمان فناوری اطلاعات، درباره تاثیر فیلترینگ تلگرام بر
اشتغال، گفت: تلگرام آخر دنیا نیست، باید در نظر داشت پس از محدودیت‌های
تلگرام کسب‌وکار‌ها و تحولات جدید ایجاد شد، در همین چند ماه شاهد ظهور
مشاغلی هستیم که هیچ ربطی به تلگرام هم ندارند. معاون وزیر ارتباطات درباره
نیاز به پیامرسانهای داخلی گفت: ایران باید پیام‌رسان داخلی داشته باشد،
زیرا کسب‌وکار آینده جوانان در این موضوع است. ما شاهد عصری هستیم که داده
مانند نفت است و قابلیت خلق ثروت دارد و تمام کشور‌ها در پی آن هستند. وی
افزود: این داده‌ها منشا کسب ثروت و منشا کار و کارآفرینی است و نباید
براحتی آن را از دست بدهیم.
روزنامه وطن امروز