تصمیم اتحادیه اروپا چین و روسیه برای زنده نگه داشتن برجام پس از خروج آمریکا بی‌اثر نخواهد بود چرا که نفوذ اتحادیه اروپا بر سوئیفت بیشتر از آمریکاست.
به گزارش پایداری ملی، به نقل بلومبرگ، تصمیم و پافشاری اتحادیه اروپا، روسیه و چین برای حفظ
برجام بی‌نتیجه نخواهد بود. چرا که اروپا نفوذ بیشتری را نسبت به آمریکا بر
نظام سوئیفت دارد.
شبکه پرداخت جهانی واقع در بروکسل موسوم به
سوئیفت در دهه ۱۹۷۰ میلیاردی توسط گروهی از بانک‌های بین‌المللی که
می‌خواستند با به اشتراک گذاشتن اطلاعات، نقل و انتقالات مالی را استاندارد
کرده و با تعیین استاندارد‌های خودساخته توسط کشور‌ها و یا حتی بانک‌های
بزرگ و اعمال این استاندارد‌ها جلوگیری کنند، تشکیل شد.
سوئیفت
متعلق به اعضای تشکیل دهنده آن بوده و محور اصلی بانکداری بین‌المللی مدرن
است و روزانه شاهد ۳۰ میلیون پیام‌های مرتبط با نقل و انتقالات مالی بین ۱۱
هزار بانک است.
به دلیل اینکه این سیستم در بروکسل واقع است، تابع
قوانین اتحادیه اروپاست. در سال ۲۰۱۲ اتحادیه اروپا بانک‌های ایران را
تحریم کرد و سوئیفت ۳۰ بانک ایرانی از جمله بانک مرکزی ایران را از این
سامانه اخراج کرد.
در سال ۲۰۱۶، اما بانک‌های ایرانی مجددا به
سوئیفت وصل شدند؛ و در سال ۲۰۱۲ با از دست رفتن دسترسی بانک‌ها به سوئیفت
ایران توانایی دریافت پول نفت صادراتی خود و همچنین پرداخت پول کالا‌های
وارداتی را از دست داد.
شرکت‌های ایرانی و به طور کلی طرف ایرانی پس از این اقدام به طرف سیستم پرهزینه، قدیمی و کند حواله بانکی روی آورد.
اگرچه
رئیس‌جمهور آمریکا اوایل ماه جاری اعلام کرد آمریکا از برجام خارج خواهد
شد اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه در برجام باقی
ماندند. این بدین معناست که سوئیفت دسترسی بانک‌های ایران را مجددا قطع
نخواهد کرد.
سوئیفت اعلام کرده با قانونگذاران آمریکا و اروپا در
این زمینه مشاوره کرده، اما بعید به نظر می‌رسد سوئیفت بر خلاف قانون
اتحادیه اروپا عمل کند.
تحریم‌های آمریکا اشخاص حقیقی و شرکت‌های
حقوقی که در آمریکا فعالیت می‌کنند را از ادامه فعالیت و سرمایه‌گذاری در
ایران بازمی‌دارند. اما در صورتی که ایران بتواند صادرات نفتی خود را حفظ
کند این تحریم‌ها تاثیر جدی نخواهد داشت.
در غالب تحریم‌های سال
۲۰۱۲ تنها راه صادرات نفت ایران استفاده از نظام حواله بانکی بود که البته
بانک‌های کمی در خارج از این کشور این حواله‌ها را قبول می‌کردند.
این
مسئله اصلی‌ترین دلیل کاهش شدید درآمد‌های نفتی ایران از ۹۲ و نیم میلیارد
دلار در سال ۲۰۱۱ به ۵۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ بود و این روند تا زمان
توافق هسته‌ای ادامه یافت. در صورتی اتصال ایران به سوئیفت ادامه یابد بعید
به نظر می‌رسد تحریم‌های جدید تاثیر جدی بر ایران بگذارد.
به
عبارتی دیگر اروپا که هم اکنون در موضوع اعمال تعرفه گمرکی برای واردات
فولاد و آلومینیوم به آمریکا با دولت این کشور اختلاف دارد لزومی ندارد که
سیاست‌های ترامپ در قبال ایران را پیروی کند. در صورتی که اتحادیه اروپا از
قطع کردن اتصال ایران به سوئیفت خودداری کند آمریکا می‌تواند سوئیفت را
تحریم کند، اما این مسئله هم به ضرر خود آمریکا خواهد بود و هم عواقب جدی
برای نظام مالی بین‌المللی در پی خواهد داشت.
اگر سوئیفت غیرقابل
اعتماد شود تقاضا برای نظام‌های اطلاعات پرداخت جایگزین به شدت افزایش
خواهد یافت و این امکان وجود دارد که استارت‌آپ‌هایی نظیر بلاک چین و یا
دیگر نظام‌های پرداخت جایگزین آن شود. هم اکنون مدت‌هاست روسیه و ایران به
سمت نظام‌های پرداخت بلاک‌چین محور به عنوان جایگزینی برای سوئیفت رفته‌اند
تا بتوانند مبادله بر اساس دلار را کنار بگذارند.
از طرفی روسیه
نظام بومی پرداخت جایگزین سوئیفت را در داخل این کشور راه‌اندازی کرده و در
حال فشار به بانک‌ها و شرکت‌های اتحادیه ارواسیای برای استفاده از آن است.
نکته
قابل توجه این نظام پرداخت هزینه بسیار تبادل پیام‌های آن در مقایسه با
سوئیفت است. از سال ۲۰۱۵ نیز چین به صورت آزمایشی نظام پرداخت غیرمرزی خود
به یوآن را راه‌اندازی کرد. استفاده از این سیستم هنوز به صورت گسترده
انجام نشده، اما می‌تواند برای کشوری که می‌خواهد تحریم‌های آمریکا را دور
بزند راه حل خوبی باشد.
هر چه کار با سوئیفت سخت‌تر باشد سیستم‌های
جایگزین آن از جذابیت بیشتری برخوردار است. از سوی دیگر بازگشت به دوران
پیش از سوئیفت که بانک‌ها مجبور بودند با فرمت‌های مختلف اطلاعات نقل
وانتقال پول را ارسال کرده و دریافت کنند، دور از تصور نخواهند بود.
در
صورتی که اتحاد بین کشور‌ها ضعیف شده و قوانین نادیده گرفته شوند
زیرساخت‌های جهانی که از آن‌ها به عنوان برگ برنده استفاده می‌شود نیز نسبت
به فشارها، شوک‌ها و حتی فروپاشی در امان نخواهند بود.
سوئیفت به کمک اتحادیه اروپا می‌تواند بی‌طرفی خود را حفظ کرده و تا زمانی که آمریکا از تصمیم خود بازگردد از حفظ برجام حمایت کند.