ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
تهران اولین تجربه از لرزش زمین در زیر پاهایش را همین شب یلدای گذشته یعنی سه و نیم ماه پیش لمس کرد؛ لرزشی به شدت 5 و 2 ریشتر همراه با صدای به هم ساییدن دو سنگ بزرگ با یکدیگر که اول ته دل را برای سرنوشت این شهر بزرگ و در هم پیچیده و مردمش را که نیمی از آنها در خواب بودند، خالی می‌کرد و بعد از آن برای هر شیء فرهنگی، تاریخی و حتی موزه‌هایی که انباشته از آثار تاریخی و فرهنگ غنی‌اند.
به گزارش پایداری ملی، این لرزشی بود که مدیر موزه ملی را بر آن داشت تا با انتشار عکسی در اتاق کنترل موزه که زمانش سه صبح و او و دو نیروی یگان حفاظت موزه بودند، نشان دهد که «حال موزه ملی ایران خوب است».
تصویری که مدیر موزه ملی در زمان زلزله تهران از درون موزه منتشر کرد
دوم دی ماه هم کمیته پدافند غیرعامل میراث تهران بعد از برگزاری جلسه‌ای پیشنهاد داد تا در صورت موافقت دستگاه‌های ملی و استانی، "مانور زلزله در موزه‌های تهران" برگزار شود، مانوری که احتمالا می‌توانست آسیب‌های احتمالی به اشیای موزه‌ای بررسی شوند؛ مانوری که یک فرصت مناسب برای میزان آمادگی پرسنل در مدیریت بحران موزه در هنگام وقوع زلزله بود و مدیران موزه‌ای با نواقص و خطرات احتمالی در موزه‌ها آشنا می‌شدند.
حتی در همان زمان خسروآبادی، مدیر کل وقت میراث فرهنگی استان تهران تاکید کرد که «قرار است در چند روز آینده همه‌ی پرسنل موزه‌های استان از محل تجهیزات آب، گاز و الکتریسیته برای قطع جریان آنها در زمان زلزله آگاه شوند و در کمترین زمان ممکن وضعیت اتصال و ایستایی ویترین‌ها بررسی و گزارش آنها به کمیته پدافند استان اعلام شود.»
چند روز بعد از زلزله ۵/۲ ریشتری تهران، مسئولان کاخ جهانی گلستان هم به فکر بیفتند و تعدادی از آثار موزه‌ای‌اش را که احتمال خطر برای آنها در هنگام وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله وجود داشت، به مخازن امن منتقل کنند.
کارشناسان موزه‌ای در حال بررسی و انتقال آثار تاریخی در معرض آسیب زلزله در کاخ گلستان
همه این حرف‌ها و قول و قرارها تا حدود صد روز بعد، به مرحله‌ی دوم کشیده نشدند. هر چند بعد ازگذشت چیزی حدود دو هفته از زلزله بیش از پنج ریشتری تهران در چند ماه گذشته، رجبعلی خسروآبادی، مدیر کل وقت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، یکی دو بار در پاسخ به پرسش‌های در مورد زمان برگزاری مانور زلزله گفته بود که نیازمند اعلام و تائید این کار از سوی معاونت میراث فرهنگی هستند.
و البته معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هم در همان زمان دو هفته‌ای بعد از وقوع زلزله در مراسم افتتاح نمایشگاه ارمنستان در موزه ملی ایران گفته بود؛ «هنوز نامه‌ای مبنی بر درخواستی برای برگزاری مانور زلزله به دست ما نرسیده است.» و البته هنوز هم هیچ خبر رسمی از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و حتی معاونت میراث فرهنگی مبنی بر برگزاری یا تهیه دستورالعملی برای چگونگی مقابله با شرایط خاص مطرح نشده است.
و حالا بعد از گذشت حدود صد روز از آن زلزله این‌بار کیلان دماوند با شدت ۴.۲ ریشتری لرزید و همان ترس را که نه، بلکه فقط یک دلهره چند ساعته به دل برخی انداخت؛ دلهره‌ای که این بار به نظر نمی‌رسد موزه‌ها، مخازنِ آثار تاریخی و ارزشمند و در کل اشیای فرهنگی در آن سهمی داشته باشند.
مشخص نیست با چند زلزله‌ی دیگر باید بیایید تا عمق فاجعه را درک کنیم؟ کار که از برج‌ها و ساختمان‌های ناایمن و کوچه خیابان‌های تنگ و پیچ در پیچ که گذشته، پس وقت آن نرسیده که دست‌کم برای آماده کردن نیروهای موزه‌ای در زمانِ بحران مانور زلزله برگزار شود و با آشنا کردن نگهبانان، راهنماها و مراقبان موزه‌ای در زمان حوادث طبیعی، مانند زلزله، آتش‌سوزی و جنگ، رفتار حرفه‌ای و مطابق با ضوابط و قوانین برای حفاظت از آثار تاریخی از خود بروز دهند و حتی تامین استانداردهای لازم در مخازن موزه‌ای در زمان بروز چنین حوادثی تامین شود.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!