سازمان دامپزشکی هشدار داد: نقش کلیدی بازار فریدونکنار در شیوع آنفلوانزا

به گزارش پایداری ملی، در حالی که شیوع ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کشور، خسارات گسترده‌ای را به صنعت مرغداری وارد کرده، 25 درصد از گله‌های تخم‌گذار را از بین برده و تنها عامل افزایش قیمت تخم‌مرغ دانسته می‌شود، صید، کشتار و عرضه غیرقانونی پرندگان مهاجر که عامل اصلی انتقال این ویروس به کشور هستند در استان مازندران ادامه دارد و مقامات محلی شهرستان فریدونکنار، مانند سال‌های گذشته از اجرای قانون در مواجهه با متخلفان سودجو شانه خالی می‌کنند. متخلفانی که چند سالی است علاوه بر روش‌های سنتی صید پرندگان مهاجر، با استفاده از ابزاری جدید به روش‌های غیرقانونی مانند کرس و تورهوایی به کشتار پرندگان مهاجر در جمعیت‌های گسترده مشغول‌ هستند. آنها پرندگان صید‌شده را در بازار پرنده‌فروشان فریدونکنار به متقاضیان عرضه می‌کنند؛ بازاری که به دنبال مماشات مقامات محلی فریدونکنار با دست‌اندرکارانش، تنها مرکز عرضه غیرقانونی پرندگان مهاجر در شمال کشور است. گویی، سودجویان تنها در این شهرستان از رعایت قانون معاف شده‌اند تا در سکوت،‌ سلامت جامعه و اقتصاد کشور را قربانی درآمد هنگفت و بادآورده زمستانی خود کنند.

این در حالی است که هفته گذشته محمدمهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت ، لزوم خودداری مردم از نزدیک شده به بازارهای فروش پرندگان مهاجر را هشدار داد و با بیان اینکه این بازارها کانونی برای انتشار بیماری آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان هستند از مردم خواست در صورت مشاهده چنین مراکزی فوراً سازمان دامپزشکی را در جریان قرار دهند تا این سازمان وارد عمل شده و اقدامات لازم را برای برخورد قانونی انجام دهد.

به منظور شفاف‌سازی رویکرد سازمان دامپزشکی کل کشور در این باره با علی‌صفر ماکنعلی، معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور ترتیب داد.  ماکنعلی متخصص اپیدمیولوژی بیماری های قابل انتقال است و پیش از این، مدیرکل دفتر سازمان های تخصصی، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان دامپزشکی کشور بوده. از سمت‌های پیشین وی می‌توان به  می‌توان به مشاور بین المللی سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (FAO) برای کنترل بیماری های فرامرزی، مشاور اتحادیه اروپا برای برنامه های توسعه دام و مشاور معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور اشاره کرد.

مشروح معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور را در ادامه می‌خوانید:

گفته می‌شود پرندگان مهاجر، عامل انتقال ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کشورها هستند. درباره تاریخچه تشخیص این ویروس در میان پرندگان مهاجر بگویید.

ماکنعلی: این ویروس برای نخستین بار در میان پرندگان وحشی در جمهوری کره گزارش شد و به دنبال آن در اواخر بهار از جمهوری تووا در فدراسیون روسیه و در ادامه از ماه اکتبر یعنی مهرماه در کشور هندوستان گزارش و تا به امروز در 4 کشور از خاور میانه و همچنین 10 کشور اروپایی و 4 کشور از شمال آفریقا بیماری از مزارع پرورش مرغ و خروس و طیور بومی یا همان پرندگان محلی، پرندگان وحشی شکار شده و همچنین دامگاههایی که اقدام به صید پرندگان وحشی می کنند گزارش شده است.بر این اساس با شواهد متناقض موجود، مسئله یافتن دقیق منشاء ویروس آنفلوانزای فوق حاد اخیر، با توجه به توضیحات ارائه شده هنوز حل نشده باقی مانده است.ولی قطعا انتقال، ماندگاری و پایداری ویروس از سال 2014 تا سال 2016 نگاه ها را معطوف به جمعیت پرندگان وحشی مهاجر می کند.هرچند تعداد تلفات پرندگان وحشی گزارش شده آلوده در اروپا در سال 2016 به مراتب بیش از 2014 بوده است، ولی نمی توان به طور قطع این نتیجه را گرفت که ویروس طی این دو سال با سلولهای پرندگان وحشی آدابته شده و قادر به ایجاد مرگ و میری وسیع تر در جمعیت آنهاست. این گمان فقط در حد فرضیه مطرح است زیرا که در حال حاضر هیچ ارزیابی مرگ و میر سیستماتیکی در حیات وحش انجام نگرفته و هیچ شواهدی مبنی بر تغییر ویروس در ایجاد مرگ و میر شدیدتر در پرندگان وحشی از سال 2014 تا کنون وجود ندارد. امروزهیچ شواهدی مبنی بر اینکه گونه ای خاص از پرندگان وحشی قادر به حمل و انتقال ویروس تا فواصل طوالانی بدون بروز هرگونه عالیم بالینی هستند، در دست نیست.اگرچه ویروس آنفلوانزای فوق حاد H5N1 از سد بین گونه ای گذشته و به راحتی به انسان منتقل و منجر به ایجاد عفونت و حتی مرگ در انسان می گردد، ولی تا کنون این ویروس اخیر H5N8 موفق به عبور از این سد نشده، ولی این بدان معنی نیست که هرگز هم موفق به این کار نخواهد شد! با نگاهی به تاریخچه ویروسهای انفلوانزای فوق حاد پرندگان به این نکته خواهیم رسید که با ماهیت ژنتیکی و قابلیت تبادل اطالعات ژنتیکی بین ویروس‌های مختلف آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، رد شدن از این مرز بین گونه ای نه تنها دور از دسترس برای این ویروس نیست، بلکه بسیار نزدیک هم به نظر می رسد.

نقش کشتار و عرضه پرندگان وحشی در همه‌گیری بیماری آنفلوانزا و انتقال ویروس عامل این بیماری به طیور صنعتی چیست؟

ماکنعلی: نقشی کلیدی! ببینید، در ایران حدود  320 منطقه خاص برای  پرندگان وحشی و همچنین   تالاب‌هایی وجود دارد که زیستگاه پرندگان از گونه‌ها متعدد هستند. گونه‌های متعدد پرندگان در زمان‌های متفاوت وارد این مناطق می‌شوند و بر اساس مطالعات اکولوژیکی انجام‌شده می‌توانند ویروس‌های تیپ a را وارد کشورها کنند. انتشار این ویروس‌ها توسط پرندگان وحشی به دو شیوه صورت می‌گیرد. یکی اینکه این پرندگان در مجاورت پرندگان اهلی قرار بگیرند و ویروس را به آنها منتقل کنند یا اینکه همین پرندگان که ظاهرا سالم اما ناقل ویروس هستند صید شوند. در این صورت چه زنده باشند و چه مرده بافت‌های حیاتی و مدفوعشان عاملی برای پخش ویروس خواهد بود.

برخی با این استدلال که در صورتی که صید و عرضه پرندگان مهاجر عامل انتشار این ویروس باشد صیادان می‌باید تا کنون مبتلا شده باشند، احتمال شیوع این ویروس از طریق کشتار و عرضه پرندگان مهاجر را رد می‌کنند. در این باره چه می‌گویید؟

ماکنعلی: بحث مواجهه انسان با این بیماری حتما این نیست که انسان مبتلا شود البته مواردی از ابتلا هم گزارش شده. به عنوان مثال در جمهوری آذربایجان از 8 نفر که کارشان پرکنی قو بود 5 نفر به این بیماری مبتلا شدند. در واقع این ویروس می‌تواند طی تغییراتی، جهش یافته و برای مبتلا کردن انسان هم سازگاری یابد به همین دلیل باید ملاحظات مربوط به جلوگیری از ابتلای انسان در نظر گرفته شود اما همانطور که گفتم آنچه در حال حاضر با آن مواجه هستیم تنها این نیست که انسان به این ویروس مبتلا شود بلکه انسان به عنوان ناقل این ویروس می‌تواند بیماری را انتشار داده و به پرندگان اهلی و مرغداری‌ها برساند و همین می‌شود که خسارات گسترده به صنعت مرغداری را شاهد هستیم. در نهایت باید بگوید صید و کشتار این پرندگان هم باعث ابتلای انسان و هم باعث انتشار ویروس در منطقه و در نتیجه ابتلای طیور می‌شود.

آیا سازمان دامپزشکی بر ممنوعیت شکار و صید پرندگان که طبق توصیه این سازمان از سوی سازمان محیط زیست اعلام شده نظارتی داشته؟ آیا این محدودیت‌ها به خوبی اعمال شده؟

ماکنعلی: ما با سازمان حفاظت محیط زیست هماهنگی کردیم تا صید را ممنوع کنند اما حفاظت از محیط زیست وظیفه دامپزشکی نیست. آنچه مهم است این است که ما باید مخاطرات را کاهش بدهیم و با افزایش پایش‌ها، حفاظت فیزیکی از تالاب‌ها و مراکز تجمع پرندگان وحشی، گزارش‌دهی سریع و به موقع جهت انجام نمونه برداری در صورت مشاهده هرگونه تلفات و تشخیص بیماری و برآورد اپیدمیولوژیک آخرین وضعیت ویروس بر خرید و فروش و تجارت طیور و محصولات تولیدی آنها نظیر تخم مرغ نظارت کنیم.

وزارت بهداشت به مردم توصیه می‌کند از مراکز عرضه پرندگان مهاجر دوری کنند و بلافاصله سازمان دامپزشکی را در جریان قرار دهند تا اقدامات لازم از سوی این سازمان برای برخورد با این تخلفات صورت گیرد. سازمان دامپزشکی برای جلوگیری از عرضه غیرقانونی و طبیعتا غیربهداشتی پرندگان مهاجر در بازار فریدونکنار چه اقداماتی انجام داده و چه تدابیری در دست اجرا دارد؟ آیا سازمان دامپزشکی درخواست ورود مراجع قضایی و انتظامی به این موضوع را که به طور مستقیم با بهداشت عمومی و اقتصاد کشور در ارتباط است مطرح کرده است؟

ماکنعلی: سازمان دامپزشکی برای نظارت، مراجعه و گاه نمونه‌برداری می‌کند و موارد را به مراجع قضایی اعلام می‌کند اما سازمان دامپزشکی، نیروی قهریه نیست بنابراین نمی‌تواند برخورد کند.