ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
دبیر همایش دیپلماسی آب و فرصت‌های هیدروپلیتیک غرب آسیا:
حفر بی‌رویه چاههای عمیق منجر به فرونشست لایه‌های بالاتر زمین شده است و این برای آینده شهرها فوق العاده خطرناک خواهد بود و خسارات و تبعات زلزله ها را نیز افزایش خواهد داد.
به گزارش پایداری ملی، مراد کاویانی‌راد دبیرعلمی همایش دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا - با بیان اینکه کم آبی امنیت و ثبات کشور را هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت تهدید می کند، اظهار کرد: ما هنوز نپذیرفتیم که بحران آب عامل تهدید کننده امنیت و ثبات کشور ما به حساب می آید و پیامدهای ناشی از بحران آب بسیار بالاست.
وی با اشاره به سیاست های کنترل آب از سوی کشورهای افغانستان و ترکیه در مواجهه با ایران اظهار داشت: حداقل دو کشور در شرق و غرب ما یعنی افغانستان و ترکیه سیاست مهار و کنترل آب را در پیوند با ایران در پیش گرفته اند. البته از ترکیه به صورت مستقیم آب به سمت ایران نمی آید، اما سیاست های آبی این کشور در وضعیت آبی ایران تأثیرگذار است.
وی افزود: ترکیه سیاست های آبی بسیار گسترده ای طی چند دهه اخیر در پیش گرفته است و مانع از تداوم انتقال آب به سمت عراق و سوریه و در نهایت به سمت اروندرود ایران شده است.
عضو هیئت مدیره انجمن ژئوپلیتیک ایران با اشاره به احداث سد سلماء توسط هندوستان در افغانستان و تأثیر آن بر ایران خاطرنشان کرد: افغانستان با احداث چندین سد از جمله سد سلما، آورده آب به شرق ایران را به کمترین میزان ممکن رسانده و این موضوع یکی از تهدیدات آینده استان های شرقی کشور به ویژه خراسان رضوی است و اینکه چطور خواهیم توانست آب مورد نیاز شهر مشهد مقدس با میلیون ها زائر را تأمین کنیم به یک علامت سوال تبدیل شده است، اینها ضرورت هایی برای پیگیری دیپلماسی آب است.
وی با اشاره به نزدیکی تمدنی، فرهنگی و تاریخی میان افغانستان و ایران و نقش آن در دیپلماسی آب اظهار داشت: ایران و افغانستان مکمل یکدیگرند. ایران مکمل ژئوپلیتیک افغانستان به حساب می آید و افغانستان مکمل هیدروپلیتیک ایران است. اگر این معادله در ذهن تصمیم گیران قرار بگیرد می‌توان از آب به عنوان یک فرصت استفاده کرد و این کار در چارچوب دیپلماسی آب تحقق یافتنی است.
وی با تأکید بر لزوم به کارگیری دیپلماسی آب در تعامل با کشورهای همسایه گفت: آب تنش زا است، اما می‌شود با رویکرد تعاملی و همزیستی هم در مقیاس فرو ملی و هم منطقه ای وضع موجود را مدیریت کرد. سیاستی که الان ترکیه درپیش گرفته منطقه را به سمت خطر پیش می‌برد. ترکیه باعث شده زمینه بی‌ثباتی عراق و سوریه مهیا شود. در نتیجه آن بخش عمده ای از پهنه های تاریخی و تمدنی جنوب عراق نابود شود و گرد و غبار ۲۱ استان ایران تحت تاثیر سیاست های آبی ترکیه قرار گرفته است.
وی با تشریح کارآیی دیپلماسی آب در حل مشکلات موجود اظهار داشت: با پیگیری دیپلماسی آب، کشورها تلاش کنند منابع آبی شان را از کشورهای دیگر به واسطه مناسبات دوستانه تامین کنند. ما ناگریز هستیم با همسایگانمان سیاست دوستانه و تعاملی در پیش بگیریم. ما در شرق کشور وارد کنندۀ آب هستیم و باید با افغانستان در رابطه با حقابه مذاکره کنیم. در غرب کشور وضعیت متفاوت است و بخش عمده تنش آبی ما با عراق به محدودیت ژئوپلیتیک عراق به دسترسی به آبهای آزاد برمی‌گردد.
دانشیار دانشگاه خوارزمی خاطرنشان کرد: سالانه ۱۰میلیارد متر مکعب آب از ایران به عراق می ریزد. مهار و کنترل این آبها چندسالی است که در دستور کار سازمان های مربوطه قرار گرفته است اما در کل مناسبات آبی ایران و عراق باید در چارچوب دیپلماسی آب پیگیری و اجرا شود.
کاویانی‌راد با اشاره به تغیرات اقلیمی در منطقه غرب آسیا و ایران گفت: آن چیزی که در تغییرات اقلیمی بیشتر در کانون توجه پژوهشگران قرار دارد، تغییر الگوی بارش در دنیا است. تغییر الگوی بارش ناظر بر سه مقولۀ میزان بارش، نوع بارش و حجم بارش است. تحولات جدید اقلیمی و داده‌های جدید اقلیمی نشان دهنده یک تغییر و تحول است و بسیاری از کشورها که پیش از این دچار کمبود بارش و آب بوده اند، اکنون به سمت خشکسالی پیش می روند و ما به صورت پیاپی شاهد تداوم خشکسالی ها در ایران و منطقه هستیم.
کاویانی راد در ادامه با انتقاد از سیاست های غلط داخلی که به بحران آب دامن زده است، تصریح کرد: وقتی نگرش خودکفایی در همه بخش های کشاورزی نزد برخی از مسئولان کشور ایجاد شد، کسی به بهای آن فکر نکرد. اساساً ملاحظات آب در این سیاست جایگاه چندانی نداشت و از آنجایی که هدف نهایی خودکفایی بود، هرگونه ابزار و وسیله ای را توجیه می‌کرد. این شد که چاههای بسیار گسترده در سطح کشور ما احداث شد و آن چاهها عملا آبهایی را که در طی هزاران سال در دل زمین به عنوان ذخیرۀ استراتژیک این کشور وجود داشته است را بیرون کشید وامروز این چاهها خالی شده اند و الان نزدیک به دو سوم ایران با بحران آب مواجه شده است.
وی ادامه داد: بخش بزرگی از کشاورزی ایران دیم است، و این کاشت دیم از پاییز شروع می‌شود، با توجه به تغییر الگوی بارش‌ها عملاً کشت دیم به عنوان یک اصل تعیین کننده دیگر کارایی گذشته را نخواهد داشت و این به معنی تهدید امنیت غذایی کشور به صورت پایدار و بلند مدت است.
دبیر همایش دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا با اظهار نگرانی از حفر بی رویه چاه در اقصی نقاط ایران گفت: ما شاهد این هستیم که توسعه کشاورزی منجر به افزایش تعداد چاههای عمیق شده است. چاههای عمیقی که نزدیک به ۸۰۰ هزار برآورد می‌شوند که حدأقل نیمی از آن غیرمجاز است. حفر چاههای عمیق منجر به فرونشست زمین شده چون بخش عظیمی از آبهای زیرزمینی در کشور برداشت شده و عملا دیگر آبی در زیرزمین وجود ندارد و به همین علت لایه‌های بالاتر زمین نشست کرده است و این برای شهرهای آیندۀ ما فوق العاده خطرناک خواهد بود و می تواند تبعات و خسارات زلزله های احتمالی را نیز افزایش دهد.
کاویانی‌راد در پایان گفت: نگرانی نسبت به این حقایق تلخ و دغدغه آور، انجمن ژئوپلیتیک ایران را ترغیب کرد تا با همکاری دانشگاهیان، کارشناسان و مسئولان مربوطه، همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا را برگزار کند که با خرد جمعی و تضارب آراء به دنبال یافتن چه باید کردها باشیم. این همایش در اسفندماه سال جاری با سخنرانی یکی از سران قوا برگزار خواهد شد.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!