ایران در لایه پنهان استراتژی جدید آمریکا در افغانستان

هفته گذشته بالاخره با تاخیر یک‌ماهه استراتژی دولت جدید آمریکا درباره افغانستان و جنوب آسیا اعلام شد. اعلام پرسروصدا و نطق نیم‌ساعته ترامپ در بیان راهبرد جدید نمایش مفیدی برای ترامپ در برجسته‌سازی شعار «نخست آمریکا»ی وی بود و برای چندین روز این موضوع جزو مباحث داغ رسانه‌ها و بویژه محافل داخلی آمریکا بود.
 
 
اما نگاه دقیق به شرایط و رفت‌وآمدهای ۶ ماه گذشته کاخ سفید به ما می‌گوید بسیار ساده‌انگارانه خواهد بود که این راهبرد را در حد موضوع افغانستان محدود کرد و تنها از تک‌زاویه افغانستان به آن نگریست. استراتژی جدید اعلامی ترامپ که مشخصا عبارت «افغانستان و جنوب آسیا» و حمایت کنگره آمریکا را یدک می‌کشد، دارای پیچیدگی‌ها و ابعاد و اهدافی چندمنظوره است که در این یادداشت آنها را واکاوی خواهیم کرد.
 
 
از منظر داخلی این استراتژی سعی کرده شعار اصلی ترامپ مبنی بر «دوباره آمریکا را عالی کنیم» را پوشش دهد. کما اینکه ترامپ در نطق خود نخستین هدف این استراتژی را دستیابی به یک نتیجه و پایان قابل افتخار برای آمریکا عنوان می‌کند. ترامپ در نطق خود ادامه می‌دهد: «۱۶ سال پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، مردم آمریکا از آن بیم دارند که این جنگ به پیروزی منتهی نشود، جنگی که بیش از ۱۶ سال طول کشیده است؛ طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا».
 
 
خوانش محتوای جلسات استماع کنگره آمریکا درباره افغانستان چه قبل از روی کارآمدن ترامپ و چه در زمان ریاست‌جمهوری ترامپ، اقرار به شکست در افغانستان از زبان ژنرال‌ها و وزیر دفاع آمریکا را به ما نشان می‌دهد. پس برای آمریکایی که داعیه‌دار ابرقدرتی جهان است خروج از افغانستان بدون دستیابی به اهداف، یک شکست مفتضحانه در تاریخ این کشور محسوب خواهد شد.
 
 
اما از منظر بیرونی، این استراتژی پیچیدگی‌های بیشتری داشته و به صورت مستقیم و غیرمستقیم اهداف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مهمی را دنبال می‌کند. بدون شک مقابله با نفوذ ایران، چین و روسیه در افغانستان و حوزه جنوب آسیا از اهداف این استراتژی اعلامی است.
 
 
در کنار موضوعات ایران، چین و روسیه، نحوه پاسخ آمریکا به اعتماد دیرپای پاکستان به این کشور نیز برای ما و متحدان آمریکا بسیار عبرت‌آموز است.
 
 
از سال ۲۰۰۴ تا به امروز، رژیم ایالات‌متحده با مجوز رسمی دولت پاکستان هزاران حمله توسط پهپادها در پاکستان انجام داده است. این سری حملات که توسط بخش عملیات ویژه سازمان سیا کنترل می‌شود تاکنون صدها غیرنظامی و کودک را به خاک و خون کشیده است.
 
 
«دفتر روزنامه‌نگاری تحقیقی» واقع در لندن آمار حملات آمریکا در پاکستان را تا فوریه ۲۰۱۶ بالغ بر ۴۲۳ حمله و تعداد کشته‌ها را بین ۲۴۹۷ تا ۴ هزار نفر تخمین‌زده است. با همه همکاری‌های پاکستان در پروژه به اصطلاح جنگ علیه ترور آمریکایی‌ها و قرار داشتن این کشور در فهرست «متحد مهم غیرناتو»ی آمریکا، شاهد آن هستیم که آن زمان که حوزه منافع و راهبرد ایالات متحده تغییر می‌کند، آمریکا براحتی متحدان قدیمی را کنار افکنده و با رقیبان راهبردی آنها - که در مثال پاکستان، کشور هند است - وارد همکاری و تعامل می‌شود؛ کاملا برخلاف منافع متحد قبلی. ترامپ در نطق خود با اتخاذ سیاستی سختگیرانه علیه پاکستان گفت: «زمان آن فرا رسیده است که پاکستان تعهد خود را به تمدن، نظم و صلح ثابت کند.» و در ادامه از هند، رقیب دیرینه پاکستان خواست نقش فعال‌تری در افغانستان برعهده بگیرد. اظهاراتی که خشم و نفرت مردم و مقامات پاکستان را در پی داشت.
 
 
چرایی انتخاب هند توضیح و تفسیری طولانی دارد اما مختصرا نکته مهم اینجاست که هند بویژه در دوران نارندرا مودی نزدیکی و همکاری گسترده‌تری را با آمریکا و رژیم صهیونیستی کلید زده است. هند از دید آمریکا از بازیگران اصلی مهار چین است اما نکته مهم‌تر که شاید تاکنون به آن دقت نکرده باشیم اینجاست؛ از جمله دلایل اهمیت هند برای رژیم صهیونیستی، گسترش نفوذ اطلاعاتی- امنیتی هند در افغانستان، همسایه شرقی ایران است. در واقع رژیم صهیونیستی نفوذ امنیتی- اطلاعاتی خود در همسایه شرقی ایران را از طریق هند و در همسایه غربی ایران (عراق) را از طریق اقلیم کردستان دنبال می‌کند. بنابراین سفرهای اخیر مودی به آمریکا و اسرائیل بی‌ربط با استراتژی اعلامی کاخ سفید نبود.
 
 
درست است ترامپ در استراتژی اعلامی خود هیچ نامی از ایران، چین و روسیه نبرد اما به قول آقای ست جی‌.جونز، مدیر مرکز مطالعات امنیت بین‌الملل و سیاست‌گذاری دفاعی اندیشکده «رند» این ۳ کشور تاثیر بسزایی در وضعیت ثبات و امنیت افغانستان دارند. وی ابراز امیدواری کرد«طی روزها و ماه‌های آینده مطالبی درباره این ۳ کشور خواهیم شنید! از دید فرمانده کل نیروهای مسلح، این کشورها نیز در استراتژی آمریکا جای دارند».
 
 
و اما جای ایران در این استراتژی کجاست؟! در استراتژی جدید شاهد تغییر رویکرد آمریکا از نگاه «زمان‌محور» به «شرایط‌محور» هستیم. در واقع این رویکرد زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی تعیین نمی‌کند و زمینه را برای حضور دائم ایالات متحده در خاک افغانستان مهیا می‌کند. دلیل این حضور که اتفاقا برای آمریکا هزینه‌بر هم هست در کنار مهار چین و روسیه، جلوگیری از نفوذ ایران در افغانستان است.
 
در این راستا ترامپ صریحا عراق را مثال می‌زند و می‌گوید: «همانطور که می‌دانید آمریکا سال ۲۰۱۱ عجولانه و به اشتباه از عراق خارج شد. در نتیجه دستاوردهایی که به سختی به دست آورده بودیم براحتی به دست دشمنان تروریست ما افتاد». او نام ایران را نمی‌برد اما با قرائن قبلی براحتی می‌توان پی برد منظور وی ایران است.

 
در کنار جلوگیری از نفوذ منطقه‌ای ایران، لایه بعدی استراتژی جدید کاخ سفید درباره افغانستان و جنوب آسیا، همراستا و هماهنگ با راهبرد در حال تدوین یا تدوین شده کاخ سفید درباره ایران است. این لایه پنهان عبارت از زنده نگه‌داشتن شبه‌جنگ و حضور نظامی آمریکا در همسایه شرقی ایران است.