پشه ها، میهمانان ناخوانده ساکنان حاشیه تالاب میقان اراک

به گزارش پایداری ملی، روستاهای مبارک آباد، موت آباد، طرمزد، شهرجرد و راهزان از جمله مناطقی است که مورد هجوم پشه ها قرار دارند و ساکنان این مناطق از ساعات عصر تا بامداد به دلیل جولان پشه ها با مشکلاتی مواجه شده اند.

در ساعات عصر حجم پشه ها در روستاهای بیشتر است و علاوه بر مردم روستاها، دام ها نیز از گزش نیش پشه ها ناآرام و کلافه اند.

رئیس شورای اسلامی روستای مبارک آباد گفت: طغیان پشه ها در سال جاری مشکلی اساسی برای اهالی روستاست و پیگیری های متعددی را در دستور کار قرار دادیم.

مصطفی مبارک آبادی معتقد است: هجوم پشه ها ناشی از ورود پساب تصفیه خانه فاضلاب به ورودی تالاب میقان است که سطح وسیعی از گنداب را ایجاد کرده و این محیط مناسب برای تخم گذاری و تکثیر پشه هاست.

وی گفت: با وجود اقدامات مختلف توسط دستگاه اجرایی، تاثیری در مهار پشه ها حاصل نشده و مردم این روستا هر روز از هجوم این میهمانان ناخوانده با مشکلاتی روبرو می شوند.

رئیس شورای روستای مبارک آباد خاطرنشان کرد: شرایط زندگی برای تمامی روستاهای حاشیه تالاب میقان با هجوم پشه ناگوار است به طوری که در روستای شهرجرد دام ها از گزش پشه ناآرام هستند.

فاطمه مشکانی یکی از اهالی روستای مبارک آباد نیز گفت: پنجره های منزل را با لایه توری و حفاظ مسدود کرده ایم و در داخل با وجود استفاده از حشره کش های برقی و قرصی به صورت همزمان، از گرند پشه ها در امان نیستیم.

وی افزود: در سال های قبل آب و هوای خنک و خوش شب های مبارک آباد زبانزد بود و میهمانان زیادی داشتیم اما درحال حاضر نزدیک به چند ماه است که با هجوم پشه ها مواجه ایم.

قاسم سعادتمند یک کشاورز مبارک آبادی در بوستانکاریش در حالی که به خربزه های آسیب دیده اشاره می کرد، گفت: مزرعه من در محاصره کامل پشه هاست و اگر برای رسیدگی در مزرعه حاضر شوم، صدها پشه بدنم را نیش می زنند.

وی افزود: در مراجعه به جهاد کشاورزی استان مرکزی، 2 کارتن سم دیازینون و فن پروپاترین دریافت کرده و در مزرعه استفاده کرده ام اما گویا پشه ها به این سموم هم مقاوم شده اند.

وی گفت: این پشه ها از سطح فاضلاب و تصفیه خانه به روستا آمده اند و انتظار حاشیه نشینان تالاب میقان اراک از مسئولان این است که فکری به حال پشه ها کنند.

دهیار روستای طرمزد نیز معتقد است: این روستا از نظر موقعیت مکانی در شرایطی است که نزدیک ترین نقطه به محل تجمع فاضلاب در سطح تالاب میقان است و بیشترین آب در فاصله نزدیک از این روستا در تالاب ایستایی دارد و نیزارهای این منطقه به محل تخم گذاری و تکثیر پشه ها تبدیل شده است.

محمود عزیزی افزود: از ساعت 17 عصر تا هفت بامداد پشه ها از بین نیزارها بر روستا سیطره دارند و این شرایط علاوه بر طرمزد، داودآباد، شهرجرد، مبارک آباد، ده نمک، راهزان و موت آباد را هم شامل می شود.

وی گفت: هنگام طغیان پشه ها اگر سرپناهی نباشد به فرد آسیب وارد می شود و به دلیل بزرگ بودن پشه ها حتی از روی لباس های ضخیم نیز فرد طعمه نیش می شود.

دهیار طرمزد گفت: این روستا دارای 137 خانوار و حدود 500 نفر جمعیت است که در سال های اخیر به خاطر مشکلاتی به ویژه در فصول گرم، تعدادی مهاجرت کرده اند.

عزیزی عنوان کرد: دهیاری مکاتباتی با مرکز بهداشت، فرمانداری اراک، بخشداری مرکزی و سایر دستگاه های ذیربط داشته اما نمی توان میزان زیاد سم برای مقابله با پشه ها استفاده کرد چرا که پشه ها در مقابل این سموم مقاوم شده و بخش های دیگر محیط زیست آسیب می بیند.

وی گفت: ما خواهان مدیریت صحیح پساب فاضلاب هستیم و تحقق این امر، به حیات تالاب نیز کمک می کند.

غلامرضا عباسی یکی از ساکنان روستای شهرجرد نیز مدعی شد: پشه ها اندام های فاقد پشم دام ها به ویژه ناحیه چشم و پستان دام ها را به طور مداوم می گزند و این دام ها بی قرارند و خوارک آن ها کم شده است.

وی افزود: پشه ها حتی برگ مزارع یونجه را نیز با آسیب مواجه کرده اند و اسب های یک مرکز پرورشی در حاشیه این روستا به حدی از نیش پشه کلافه اند که مرتب شیهه می کشند.

بخشدار مرکزی اراک نیز بیان کرد: معضل هجوم پشه ها در نواحی حاشیه تالاب میقان پدیده ای که در پنج سال اخیر مشاهده شده است.

عبدالرضا حاج علی بیگی افزود: بر اساس مشاهدات کانون پشه ها در این منطقه نیزارهای پایین دست تالاب میقان است که بستر ورود پساب فاضلاب محسوب می شود و در این فصل از سال که گرما به اوج می رسد غلظت آب موجود به حداقل رسیده و شرایط را برای جولان پشه ها ایجاد کرده است.

وی توضیح داد: مکاتباتی با آب و فاضلاب، آب منطقه ای، مرکز بهداشت و فرمانداری شده و آب و فاضلاب نیز سم پاشی نیز کرده اما این معضل باید ریشه ای حل شود.

بخشدار مرکزی اراک بیان کرد: مدیریت روان آب جاری در تالاب میقان از خروجی تصفیه خانه فاضلاب مسئله اساسی است و باید با حضور کارشناسان امر تصمیم اخذ شود که هم حیات زیستی تالاب برهم نخورد و هم ساکنان محلی حاشیه تالاب آسایش داشته باشند.

وی اظهار کرد: در این خصوص دادستان عمومی و انقلاب اراک نیز به عنوان مدعی العموم ورود کرده و امید است نتایج مناسبی اخذ شود.

مسئول بهداشت محیط مرکز بهداشت اراک نیز معتقد است: مرکز بهداشت مرجع اجرایی نیست و تنها مسئولیت نظارتی دارد و از اردیبهشت امسال که گزارش هایی مبنی بر وجود پشه در روستاهای حاشیه تالاب میقان مطرح شد در چندین مرحله بازدید های کارشناسی از محل تصفیه خانه فاضلاب، مسیر گذری روان آب تا ورودی تالاب و عرصه تالاب به عمل آمد و مکاتبات متعددی در این زمینه به مراجع ذیصلاح برای اقدامات اجرایی و اصلاحی شده است.

سید غلامرضا میری افزود: مدیریت و اقدامات در بخش های مختلف تصفیه خانه فاضلاب، مسیر عبوری و تالاب به ترتیب با آب و فاضلاب، آب منطقه ای و حفاظت محیط زیست است و درمکاتبات انجام شده به صورت مجزا پیشنهادات کارشناسی اصلاحی در هر بخش برای مهار معضل ارائه شده و رونوشتی از آن نیز در اختیار دادسرا قرار گرفته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان مرکزی در این خصوص گفت: درحال حاضر تمامی پساب فاضلاب تصفیه خانه اراک به بستر تالاب تزریق می شود و با وجود تعیین سهمیه هایی برای صنعت، شهرداری و کشاورزی هنوز مصارف آن کلید نخورده است.

عزت الله آمره ای افزود: شهرداری و شرکت شهرک های صنعتی مسیر لوله گذاری خود را برای بهره گیری از سهمیه پساب اجرا کرده اند اما، هنوز این فرآیند نصب نشده و پساب فاضلاب تنها از طریق مسیری روباز به سمت تالاب هدایت می شود.

وی گفت: مدیریت تالاب میقان با محیط زیست است و باید برای مدیریت مسیر انتقال پساب از تصفیه خانه اعتبار تخصیص یابد تا گنداب پساب در نیزارها ایجاد نشود و انتظار است که حوزه هایی که از پساب سهم می برند نیز طبق قانون در تکالیفشان تسریع کرده و با همکاری بین بخشی با نظارت حوزه تصمیم سازی این معضل در بازه زمانی کوتاه تری حل شود.

یک فعال زیست محیطی استان مرکزی نیز گفت: برخی دست‌کاری‌های غیر اصولی در محدوده تالاب میقان اراک و عوامل انسانی از مسائلی است که در سال های اخیر معضلی به نام هجوم پشه ها را در این محدوده ایجاد کرده است.

دکتر سیاوش آقاخانی افزود: پشه ها تنها تهدید برای روستاهای حاشیه تالاب نیستند و اگر از آن ها غفلت شود به اراک هجوم می آورند.

وی توضیح داد: در حال حاضر پشه های جهش ژنی یافته در تالاب میقان به گونه ای مزاحم تبدیل شده اند و دیکر در چرخه اکوسیستم طبیعی تالاب حشره مفید نیستند و شرایط را برای بومیان منطقه و سایر گونه ها دشوار کرده اند.

این فعال زیست محیطی بیان کرد: بیشترین تکثیر پشه ها به طور طبیعی در بهار و تابستان است و با وجود حوضچه‌های کم‌عمق یا خاک‌های خیس، شرایط مناسب برایشان هویدا شده است.

آقاخانی عنوان کرد: آبگیرهای حاشیه تالاب میقان اراک باید در زمان مناسب برای کنترل جمعیت پشه مدیریت شود و اقدامات پیشگیرانه باید قبل از مرحله لار و شفیرگی صورت بگیرد تا شرایط هجوم این میهمانان ناخوانده کنترل شود.

وی گفت: شرایط موجود منطقه با هجوم پشه ها در وضعیتی است که باید ستاد بحران استان به عنوان راهبر وارد تصمیم سازی و نظارت شود تا دستگاه ها با هم افزایی امکانات و هماهنگی لازم به بهترین شکل بتوانند مسئله را نظارت کنند.

آقاخانی خاطرنشان کرد: تحقیقات بیانگر آن است که تخصیص حقابه مناسب به تالاب بستری برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و استفاده آن ها از لارو و شفیره حشره هاست که این موضوع به مقابله با طغیان پشه کمک می‌کند و در واقع حیات تالاب مصداق حفظ اکوسیستم منطقه است.

مدیر بهره برداری تاسیسات فاضلاب شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی نیز گفت: تصفیه خانه فاضلاب کلانشهر اراک جانمایی درستی را به لحاظ موقعیت جغرافیایی دارد و بر اساس قانون شرکت آب و فاضلاب همانطور که موظف است آب را در دروازه شهرها از آب منطقه ای تحویل بگیرد، باید در خروجی تصفیه خانه فاضلاب نیز پساب تصفیه شده را با شاخص استاندارد به آب منطقه ای بسپارد تا طبق تکالیف قانونی در سهم بندی مناسب و کاربری های خاص توزیع شود.

محمود کمالی زاده افزود: تصفیه خانه 100 هکتاری کلانشهر اراک دارای لاگن های تصفیه فاضلاب و بخش های فضای سبز است که به طور مرتب سم پاسی لازم در این عرصه ها انجام می شود.
وی با بیان اینکه شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی تکالیف قانونی در مدیریت پساب تا خروجی تصفیه خانه و دیواره های آن را دارد، توضیح داد: حساسیت این مجموعه در سم پاشی منطقه تحت مدیریت بالاست به طوریکه ماهانه فضای سبز تصفیه خانه که تمامی آن از گونه های غیرمثمر و مقاوم به آفت انتخاب شده، انجام می شود.

مدیر بهره برداری تاسیسات فاضلاب شرکت آبفای استان مرکزی ادامه داد: در حوزه لاگن های فاضلاب نیز در سطوح لاگن به صورت مستمر بذر بایو فلش که نوعی سم است به صورت هفتگی پاشیده می شود تا پشه ها و حشرات که در بستر راکد تخم گذاری دارند از این طریق از بین بروند و در مجموع امسال، بیش از 400 میلیون ریال برای سم پاشی و مهار حشرات مزاحم در حوزه تصفیه خانه اراک اعتبار صرف شده است.

کمالی زاده اظهار کرد: اگرچه حیطه فعالیت آب و فاضلاب تا محدوده تصفیه خانه است اما در سال جاری در محوطه خارجی نیز سم پاشی صورت گرفته و باید همگرایی بین دستگاه ها در مدیریت این بخش تقویت شود.

وی، میزان دبی خروجی پساب فاضلاب از تصفیه خانه اراک را 1000 لیتر در ثانیه اعلام کرد و گفت: مسئولیت مدیریت و سهم بندی این پساب پس از خروج از تصفیه خانه با آب منطقه ای است و بر اساس موضوعات طرح شده در نشست های رسمی درحال حاضر هنوز سهمیه طراحی شده بخش های مختلف تخصیص نشده و تمامی پساب به تالاب می رود.

کمالی زاده گفت: علف های هرز در مسیر لاگن ها تا خروجی پساب به طورمکرر کنده می شود اما ،در مسیر تالاب علف های هرزی هست که آب را راکد می کند و این موضوع ممکن است شرایط را برای تکثیر پشه ها مهیا کند.

کارشناس حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: مسئله مدیریت پساب تصفیه خانه فاضلاب اراک موضوع مهمی است که باید تکالیف در بخش های مختلف آن به درستی دیده شود تا مشکلاتی نظیر ازدیاد پشه ها رخ ندهد.

میترا طلایی افزود: از سال 83 آب و فاضلاب مکلف شده که طرح ارزیابی زیست محیطی برای تصفیه خانه ها داشته باشد و باید تصفیه خانه با روش متناسب با محل و با فواصل صحیح از کانون های جمعیتی شهر و روستا قرار بگیرد.

وی گفت: یکی از موضوعات مهم کنترل آنلاین شاخص های مواد آلی در پساب خروجی است که این مهم در تصفیه خانه فاضلاب اراک نیست و به صورت موردی این پایش انجام می شود.

طلایی گفت: هر گونه اقدام برای مهار جمعیت پشه ها به عنوان گونه مهاجم نیازمند کار تحقیقی و مشاهده پیامدهای آن در چرخه اکوسیستم است و باید در این زمینه با همراهی مراجع تصمیم ساز بالا دست استان، کار اصولی انجام شود.

وی توضیح داد: اگر سم پاشی در سطح وسیعی انجام شود شاید به صورت مقطعی جمعیت پشه ها را کم کند اما روی سایر گونه ها نیز اثر منفی می گذارد.

وی اظهار کرد: برخی مبارزه های بیولوژیکی نظیر گونه ماهی گوتی یا استفاده از سنجاقک نیز برای مهار پشه های مزاحم وجود دارد اما ممکن است بعد از دوره ای خود این گونه ها مهاجم شوند.

معاون سلامت دامپزشکی استان مرکزی نیز گفت: ازدیاد حشرات و پشه می تواند عامل معضلاتی برای جمعیت انسانی و دامی باشد و از تبعات آن می توان از استرس، کاهش میزان شیر دهی و برخی آسیب های ناشی از نیش یاد کرد.

محمد فتاحی افزود: در بررسی چندین گوسفند روستای شهرجرد که با نارسایی در چشم مواجه بودند، آثار بیماری مزمن مشاهده شد اما نمی توان با قاطعیت عامل ان را پشه دانست و باید تحقیق علمی و ارزیابی مفصل تری روی آن انجام شود.

سعید فرخی رئیس ستاد مدیریت بحران استانداری استان مرکزی گفت: مقوله راهبری و تصمیم سازی کلان در برخی معضلات زیستی به تازگی به قرارگاه زیستی پدافند غیرعامل سپرده شده و در خصوص حل معضل پشه های مهاجم به روستاهای اطراف تالاب میقان به نظر می رسد باید مداخلاتی هدفمند در راهبری برنامه ها و هم افزایی توان در حصول نتیجه صورت بگیرد که هماهنگی در این خصوص در دست انجام است.

مجید عسگری مدیرکل پدافند غیرعامل استانداری استان مرکزی با تایید این مشکل گفت: در هفته آتی نشست کارشناسی در خصوص بررسی اصولی مشکلات تالاب و روستاهای حاشیه ای و پیشنهادات در این خصوص در قرارگاه زیستی استانداری مرکزی دایر می شود.

تالاب کویری میقان اراک یکی از 10 تالاب مهم کشور است که در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی شهر داودآباد واقع شده است.

تالاب کویری میقان به عنوان یکی از مراکز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری کشور محسوب می شود، ظرفیت دریاچه ای و کویری دارد و مامنی مهم و امن برای زیستگاه دایمی، موقت و استراحتگاه تجدید قوای پرندگان مهاجر در مرکز ایران به شمار می آید.

وسعت تالاب میقان اراک حدود 25 هزار هکتار برآورد شده که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشت های اطراف است.

تالاب میقان اراک به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک در مرکز کشور، از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار است و به صورت دریاچه کوچک و یک منطقه فرو رفته کویری است که از اطراف توسط دشت ها و ناهمواری های مختلف، کوه ها، تپه های شنی، گستره های نمکی و کویری و درختچه زارها احاطه شده است.

این تالاب، آخرین حلقه اکولوژیک حوزه آبریز دشت اراک است که آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می کند.

تالاب میقان اراک یکی از مرتفع ترین نقاط شوره زار ایران است که میانگین ارتفاع آن به یکهزار و 660 متر از سطح دریای آزاد می رسد.

پوشش گیاهی قسمت حاشیه حوزه آبگیر کویر به علت بالا بودن درصد نمک و آب، از گونه های آب دوست و مقام به شوری زیاد تشکیل شده و در قسمت های شمالی گونه های خارشتر، تارج خروس، علف شور، گلرنگ، اسپند، تاغ، آویار سلام و پوشش بسیار وسیع قره داغ دیده می شود.

در منطقه شکار ممنوع تالاب میقان اراک 154 گونه از چهار رده جانوران شامل 16 گونه پستاندار، 102 گونه پرنده، 32 گونه خزنده، چهار گونه دوزیست مشاهده شده است.

بخش زیادی از درناهای خاکستری در تالاب میقان اراک زمستان گذرانی می کنند و در این منطقه پرندگان چنگر، خوتکا، اردک نوک پهن، چوب پا، غازخاکستری، هوبره، تنجه، آنقوت، حواصیل، اردک سرسبز نیز دیده شده است.