نگاهی جامع به جرایم سایبری (1)

از جمله مشکلات اساسی این فضا، وجود زمینه مناسب برای انواع جرایم است که در مجموع به جرایم سایبری معروف شده‌اند؛ البته این جرایم به تبع نوعشان با نام‌های مختلف خوانده می‌شوند. براساس تحقیقات جامع مختلفی که در سال گذشته در اقصی نقاط دنیا انجام شده است، انواع جرایم سایبری در سراسر دنیا افزایش چشم‌گیری داشته‌اند.

قبل از وارد شدن به جزئیات جرایم سایبری بایستی در مورد سیر تحول و تکامل آن اطلاعات کافی داشته باشیم؛ مهم است که بدانیم کی، کجا و چگونه جرایم سنتی به جرایم سایبری تبدیل شده است. از جنبه‌های مختلفی هم‌چون تعاریف، تاریخچه و غیره می‌توان بروز این پدیده را بررسی نمود. در این مقاله و مقالات بعدی سعی بر این داریم که از جوانب گوناگون به این پدیده بپردازیم تا خوانندگان گرامی نگاهی جامع و کامل در مورد جرایم سایبری داشته باشند.

جرم سایبری چیست؟

تاریخ نشان داده است که جرایم در طی دهه‌ها تغییر یافته‌اند و متناسب با رسانه‌های متفاوت، تغییر ماهیت و ظاهر نیز داده‌اند. توسعه تکنولوژی راحتی بیشتری برای بشر به ارمغان آورد ولی به همان لحاظ بستری مناسب نیز برای شکل‌گیری انواع جدیدی از جرایم نیز ایجاد کرد.

سایبرنتیک ریشه سایبر می‌باشد که از کلمه یونانی "کایبرنت" است، که به معنای "هنر حکومت کردن" است. "سایبر" در فرهنگ لغت به معنای "کامپیوتر" و "شبکه‌ای از کامپیوترها‌"ست و عموما تحت عنوان فضای سایبر استفاده می‌شود که با مفاهیمی همچون فرهنگ سایبری، سایبرپانک مرتبط می‌باشد. به طور کلّی؛ سایبر، رسانه‌ای الکترونیکی است که در آن تعاملات آن‌لاین شکل می‌گیرد.

اگر چه بیش از 100 کلمه با ریشه سایبر وجود دارد ولی بیشترین کلمه‌ای که در ارتباط با این واژه استفاده می‌‌شود، جرایم سایبری است. این کلمه در ذهن انسان ناامنی در فضای مجازی را تداعی می‌کند و خود معنای تعریف شده دقیقی ندارد و عموما دلالت بر وقوع رفتارهای مضری دارد که از طریق استفاده نادرست از رایانه و شبکه‌های رایانه‌ای صورت می‌گیرد.

تعریف حقوقی جرایم سایبری بسیار گسترده و جامع است که خود مقاله‌ای تخصصی و جداگانه را می‌طلبد، لذا از آن می‌گذریم و به تقسیم بندی کلی این جرایم از نگاه هدف و موضوع آن‌ها می‌پردازیم، در این تقسیم‌بندی 4 گروه اصلی وجود دارد:

1. تجاوز سایبری – عبور از مرزها و محدودیت‌ها و ورود به حریم مردم و یا وارد کردن آسیب‌های گوناگون به مایملک مردم. مانند: هک‌کردن، وارد کردن ویروس به رایانه و یا شبکه‌ای از رایانه‌ها.

2. فریب و دزدی سایبری – این اعمال عموما در حوزه اقتصادی و نقض مالکیت معنوی افراد صورت می‌گیرد. مانند: تقلب‌های بانکی و سرقت اطلاعات کارت اعتباری افراد.

3. هرزه‌نگاری سایبری – نقض اصول اخلاقی و فطری برای اشاعه بی‌حیایی در جامعه.

4. خشونت سایبری – بروز آسیب‌های روانی و یا تحریک دیگران برای انجام خشونت‌های فیزیکی علیه دیگران که نتیجه نقض قوانین حقوقی حفاظت فردی است.

دو گروه اول، جرایمی را شامل می‌شود که علیه انواع مالکیت‌هاست، گروه سوم دربردارنده جرایم اخلاقی است و گروه چهارم جرایم علیه افراد را دربر می‌گیرد. البته گروه دیگری از جرایم وجود دارند که علیه دولت‌ها صورت می‌گیرند و چنین تعریف می‌شوند: "شکستن قوانینی که برای حفظ و تامین تمامیت کشور و زیرساخت‌های آن تصویب شده‌اند." مانند: تروریسم، جاسوسی و افشای اسرار رسمی.

اما نکته‌ای که در تمامی تعاریف جرایم سایبری مغفول مانده، این است که این جرایم تنها شامل رایانه‌ها نمی‌شوند؛ بلکه بعضی دستگاه‌های‌الکترونیکی همچون گوشی‌های هوشمند، دستگاه‌های خودپرداز و کارت‌های اعتباری خود زمینه‌ساز وقوع جرایم سایبری مختلف می‌شوند، که در این تعاریف گنجانده نشده‌اند.

این مطلب ادامه دارد ...