چرا دلار 4هزار تومان شد؟

در هفته‌ای که چند روز آن تعطیل بود و انتظار می‌رفت بازار‌ها رونق چندانی نداشته باشند افزایش قیمت دلار که حتی تا ۳۹۰۰ تومان هم رسید شوک تازه‌ای به فعالان بازار ارز و بانک‌ها وارد کرد.

روند افزایشی قیمت دلار روز سه شنبه نیز ادامه یافت تا کارشناسان درباره دلایل آن به گمانه زنی بپردازند و تبعات آن را بررسی کنند. در حالی که برخی کارشناسان همچنان بر این باورند که دلار به صورت خود خواسته و برای جبران کسری بودجه گران می‌شود، مسئولان دولتی از جمله رئیس بانک مرکزی هر گونه دستکاری در قیمت دلار را رد می‌کنند.

دلار گران

فرودوسی، چهار راه استانبول و دیگر مراکز خرید و فروش دلار در هفته نیمه تعطیل رونق زیادی داشتند. دلار حتی در مواردی ۳۹۰۰ تومان قیمت خورد تا رویای ثبات در بازار ارز دست نیافتنی جلوه کند. بعد از اینکه دولت ماه‌ها نوسانات بازار دلار را کنترل کرده بود با اعلام نتایج انتخابات آمریکا شاهد افزایش قیمت دلار بودیم.

این افزایش قیمت در هفته جاری به اوج رسید و بازار گمانه زنی‌ها درباره دلایل آن را داغ کرد. علاوه بر تاثیر انتخاب ترامپ از سفر‌های اربعین به عنوان یکی از دلایل افزایش قیمت ارز یاد می‌شود. در کنار این مساله اما همچنان گرانی برای جبران کسری بودجه گمانه مهمی است که بسیاری از کارشناسان روی آن تاکید دارند، اما مسئولان دولتی این موضوع را تکذیب می‌کنند.

 این در حالی است که به اذعان ابراهیم رزاقی، تحلیلگر مسائل اقتصادی در صورتی که هیچ پشت پرده‌ای برای افزایش نرخ ارز از سوی رانت جویان وجود نداشته باشد، افزایش قیمت دلار به نفع اقتصاد کشور است.

پیام تلگرامی سیف

ولی ا... سیف، رئیس کل بانک مرکزی در کانال تلگرامی خود نوشت: عوامل مختلفی در تحلیل نوسانات اخیر بازار ارز توسط تحلیلگران در روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و سایت‌های تحلیلی بازار ارز ارائه شده و در این خصوص به مواردی همچون افزایش فصلی تقاضای ارز به دلیل مناسبت‌های مختلف مانند مسافرت‌های اربعین و سال نو میلادی، نتایج احتمالی اجلاس اوپک و چشم‌انداز قیمت نفت، نتایج انتخابات ریاست ‌جمهوری آمریکا و... اشاره شده است. لیکن در تحلیل قابلیت اثرگذاری هر یک از این عوامل بر تحولات بازار ارز باید به ماهیت این عوامل و درجه پایداری آنها توجه نمود.

واقعیت آن است که تحولات روزهای اخیر بیشتر از هرچیز دیگری ناشی از شوک‌های انتظاری است که با عواملی همچون افزایش تقاضای فصلی ارز ترکیب شده‌اند و به‌رغم تاثیرگذاری مقطعی بر تغییرات نرخ ارز، از سوی بنیان‌های اقتصاد کلان حمایت نمی‌شوند.

 در ارزیابی مانایی این اثرات باید به این نکته توجه داشت که طی سه سال اخیر و علیرغم افت قابل توجه قیمت نفت، بازار ارز از ثبات مطلوبی برخوردار بوده است. روند کاهشی نرخ تورم و حصول به سطوح تک‌رقمی، نرخ سود واقعی مثبت و جذاب در بازار پول، رشد اقتصادی بالای ۵ درصد در فصل اول سال جاری و همچنین کاهش کسری تراز گمرکی و تبدیل آن به مازاد تجاری در هفت ماهه سال جاری از جمله عوامل توضیح‌دهنده برقراری ثبات در بازار به شمار می‌آیند.

 با توجه به اینکه بنیان‌های اقتصادی، جهش و نوسانات اخیر بازار ارز را تایید نمی‌کند، لذا ماهیت این تحولات بر خلاف سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ از جنسی نیست که واجد آثار ماندگار باشد. کما این‌که در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ نیز بخشی از جهش نرخ ارز، به دلیل عوامل انتظاری بود که بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و اصلاح انتظارات، در طی زمان تعدیل شد. البته در این میان از نقش اظهار نظرهای غیر سازنده و غیر کارشناسی برخی افراد که از طریق رسانه‌های جمعی، به ذکر ارقامی در خصوص نرخ ارز تحت عناوینی همچون نرخ واقعی ارز، نرخ تعادلی ارز، نرخ واقعی بازار، کف قیمت ارز و... می‌پردازند، نباید غافل شد.

برخی از همین افراد در سال گذشته وقتی نرخ دلار در همین ایام به حوالی ۳۷۴۰ تومان رسید، پیش بینی می‌کردند تا پایان سال ۱۳۹۴ نرخ از ۴۰۰۰ تومان فراتر می‌رود. اخیرا نیز برخی افراد بدون توجه به آثار منفی انتظاری این امر، به التهاب بازار دامن می‌زنند و حتی بعضا عنوان می‌کنند دولت جهت جبران کسری بودجه از افزایش نرخ ارز استقبال می‌کند که قطعا درست نیست.

از صاحب نظران و اصحاب رسانه درخواست می‌کنم در بیان مطالب و تحلیل‌هایی که در خصوص تحولات نرخ ارز ارائه می‌کنند به حساسیت‌های بازار و ضرر و زیان‌هایی که به دلیل نوسانات هیجانی نرخ ارز به مردم و فعالین اقتصادی وارد می‌شود توجه ویژه داشته باشند. بانک مرکزی در طول سه سال گذشته همواره سعی نموده بازار ارز را در مسیر اصولی خود هدایت و از همین بابت نیز در خصوص انحرافات از مسیر مزبور و بروز نوسانات ناپایدار اتخاذ موضع نموده است. افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر نیز یک شوک انتظاری است و پایدار نخواهد بود.»

دلایل گرانی از نظر کارشناسان

یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: یکی از دلایل مهم، روند کاهشی قیمت نفت است که بر وضعیت نرخ دلار تاثیرگذار بوده است.

 مساله مهم دیگر در این زمینه کسری بودجه دولت تا پایان سال و پرداخت حقوق‌ها و پاداش‌ها از سوی دولت به مردم است که در این حرکت افزایشی تاثیرگذار بوده است.

محمد حسین برخوردار ادامه می‌دهد: از سوی دیگر دولت باید به تدریج به سمت واقعی‌سازی نرخ ارز و دلارحرکت می‌کرد تا قیمت دلار مبادله‌ای و دلار آزاد یکسان شود و در واقع بازار بتواند در شرایط طبیعی قیمت دلار را تعیین کند.

به اعتقاد او در شرایطی که نرخ ارز واقعی نیست، عده‌ای رانت‌خوار که پول‌های بسیار زیادی از محل فرار مالیاتی و قاچاق به دست آوردند و پوشش‌هایی را هم تحت عنوان تولید یا کار خیریه برای خود فراهم می‌کنند که در این میان وظیفه دستگاهای نظارتی است که این افراد و فعالیت‌هایشان را شناسایی کنند.