عربستان هسته‌ای؛ چشم‌انداز ۲۰۴۰

• عربستان سعودی در نظر دارد طی 20 سال آینده 16 رأکتور هسته‌ای  با هزینه‌ بیش از 80 میلیارد دلار تأسیس کند. اولین رآکتور هسته‌ای در سال 2022 شروع به کار خواهد کرد.
• سعودی‌ها قصد دارند تا سال 2040، 17 گیگاوات ظرفیت هسته‌ای برای تأمین 15 درصد از برق مورد نیازشان ایجاد کنند. این کشور همچنین 40 گیگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی ایجاد خواهد کرد.

به گزارش پایداری ملی، در دسامبر سال 2006، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] - کویت، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی،‌ قطر و عمان - اعلام کردند که شورا قصد دارد مطالعاتی درباره استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای انجام دهد. فرانسه اعلام کرد که حاضر است در این پروژه همکاری کند و ایران نیز آمادگی خود برای ارائه تکنولوژی هسته‌ای را بیان داشت.

این کشورها در مجموع سالیانه 520 میلیارد کیلووات (2012) برق از نفت و گاز تولید می‌کنند و رشد سالیانه مصرف برق آنها نیز از 5 درصد الی هفت درصد است. کشورهای حوزه خلیج فارس در مجموع 90 گیگاوات ظرفیت نصب شده و یک شبکه توزیع مشترک، به غیر از عربستان، دارند. تقاضا برای سیستم آب‌شیرین‌کنی نیز در این کشورها که اکنون با سوخت نفت و گاز کار می‌کند، وجود دارد.

در فوریه 2007، شش کشور با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به توافقی دست یافتند تا مطالعات امکان‌سنجی برای یک نیروگاه هسته‌ای منطقه‌ای و نیز برنامه آب‌شیرین‌کنی را انجام دهند. عربستان سعودی هدایت این تحقیقات را بر عهده داشته و تخمین می‌زد که برنامه در سال 2009 به سرانجام برسد.

برق در عربستان سعودی

جمعیت عربستان از 4 میلیون نفر در سال 1960 به تقریبا 30 میلیون نفر در سال 2014 رسید. این کشور بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده برق در میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. عربستان یک‌چهارم از نفت تولیدی‌اش را در داخل مصرفت می‌کند و در حالیکه انتظار می‌رود تقاضای انرژی به صورت مداومی افزایش کند، تولید نفت در سطح کنونی باقی خواهند ماند و این کشور در سال 2030 بخش بزرگی از تولید نفت خود را در داخل مصرف خواهند کرد.

هم‌اکنون ظرفیت تولیدی بیش از 30 گیگاوات است. تقاضا با نرخ سالیانه 8 درصد افزایش می‌یابد و انتظار می‌رود در سال 2020 به 70 گیگاوات و در سال 2032 به 120 گیگاوات برسد. بخشی از این افزایش به دلیل رشد تأسیسات آب‌شیرین‌کنی خواهد بود. با این حال، سازمان سازمان «شهر انرژی اتمی و تجدیدپذیر ملک عبدالله» (KA-CARE) در اکتبر 2015 اعلام کرد: «افزایش سالیانه در تقاضای داخلی برای انرژی اکنون بین 6 درصد تا 8 درصد است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که عربستان باید قدرت تولیدی خود را تا سال 2040 به 80 گیگاوات برساند.»

عربستان سعودی دارای فرکانس شبکه 60 هرتز در منطقه است و همین امر ارتباط شبکه‌ برق آن با خارج به منظور واردات یا صادرات را به شدت محدود می‌کند. جمعیت کنونی آن تقریبا 29 میلیون نفر بوده و مصرف سرانه آن در سال 8000 کیلووات است که به شدت وابسته به یارانه دولتی است.

این کشور قصد دارد تا سال 2020 ظرفیت برق قابل تجدید را 24 گیگاوات و تا سال 2032، 50 گیگاوات سازد. عربستان در نظر دارد 10 گیگاوات از برق تولید شده را در زمستان، زمانی که بخش اعظمی از برق تولید شده بلااستفاده می‌ماند (تجهیزات سرمایشی بیش از نیمی از ظرفیت تولید در تابستان را مصرف می‌کنند)، به ایتالیا و اسپانیا صادر کند.

از مجموع 50 گیگاوات تا سال 2032 قرار بود 18 گیگاوات آن توسط انرژی هسته‌ای تولید شود البته چشم‌انداز انرژی هسته‌ای تا سال 2040 به تعویق انداخته شده است.

نیروگاه‌های هسته‌ای سعودی: واحدهای بزرگ

دولت عربستان در آگوست 2009 اعلام کرد که قصد دارد برنامه هسته‌ای مستقل خود را ایجاد کند و در آوریل 2010 نیز طی یک فرمان پادشاهی اعلام شد: «توسعه انرژی هسته‌ای برای برآورده کردن نیاز پادشاهی در حوزه انرژی برای تولید برق، آب شیرین و کاهش وابستگی به منابع هیدروکربنی ضروری است.»

«شهر انرژی اتمی و تجدیدپذیر ملک عبدالله» (KA-CARE) در ریاض برای پیشبرد این برنامه به عنوان جایگزینی برای نفت تأسیس شد و مسئول قراردادهایی است که توسط دولت سعودی در حوزه انرژی هسته‌ای امضاء می‌شود. این سازمان همچنین مسئول نظارت بر فعالیت‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای و پروژه‌های زباله‌های رادیواکتیو است.

عربستان در ژوئن 2010 شرکت مشاوره‌ فنلاندی-سوئیسی پویری (Poyry) را برای کمک در تعریف «استراتژی سطح بالا در حوزه کاربردهای انرژی‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر» در سیستم‌های آب‌شیرین‌کنی، منصوب کرد. در نوامبر 2011 نیز شرکت ورلی‌پارسونز (WorleyParsons) برای تحقیق درباره سایت‌های مناسب و تحلیل‌های منطقه‌ای به منظور شناسایی سایت‌های بالقوه به کار گماردند. سه سایت تاکنون شناسایی شده‌اند:‌ جبیل در خلیج فارس؛ تابوک و جیزان در دریای سرخ. شرکت‌ هولدینگ هسته‌ای در سال 2013 تأسیس شد.

در ژوئن 2011، هماهنگ کننده همکاری‌های اتمی در KA-CARE اعلام کرد که کشورش قصد دارد 16 نیروگاه هسته‌ای را طی 20 سال آتی با هزینه 300 میلیارد ریال سعودی (80 میلیارد دلار) بسازد. این نیروگاه‌ها 20 درصد برق عربستان را تأمین خواهند کرد. رآکتورهای کوچکتر به مانند مدل‌های CAREM آرژانتینی برای آب‌شیرین‌کنی به کار گرفته خواهند شد. در آوریل 2013 جدول زمانی مشخص ساخت که ساخت‌وساز از سال 2016 آغاز خواهد شد.

در آوریل 2013،‌ KA-CARE اعلام کرد که 17 گیگاوات از ظرفیت 123 گیگاواتی تا سال 2032 توسط انرژی هسته‌ای تأمین خواهد شد. در حدود نیمی از ظرفیت در سال 2032 هنوز هم هیدروکربن باقی مانده، و یک سوم آن را نیز انرژی خورشیدی با سرمایه‌گذاری بالغ بر 108 میلیارد دلار تأمین خواهد کرد. علاوه بر این 9 گیگاوات انرژی بادی نیز در حوزه آب‌شیرین‌کنی به کار خواهد رفت. همانگونه که پیش‌تر نیز گفته شد در ژانویه 2015، چشم‌انداز سال 2032 تا 2040 به تعویق انداخته شد.

در سپتامبر 2013 شرکت‌های « انرژی هسته‌ای جی‌ای‌هیتاچی» (GE Hitachi Nuclear Energy) و توشیبا/وستینگهاوس (Toshiba/ Westinghouse) قراردادی را با شرکت ای‌ان‌پی (ENP) امضا کردند تا قراردادهایی هسته‌ای با KA-CARE منعقد کنند. شرکت جی‌ای‌‌هیتاچی مدل‌های ABWR و ESBWR را پیشنهاد داد در حالیکه توشیبا/وستینگهاوس رآکتورهای مدل AP1000 و ABWR را ارائه کرد.

نیروگاه‌های هسته‌ای سعودی: واحدهای کوچک

«مؤسسه تحقیقات انرژی اتمی کره» (KAERI) در مارس 2015 قراردادی با KA-CARE برای ارزیابی امکان ساخت دستکم دو راکتور مدل SMART امضاء کرد. انتظار می‌رود تحقیقات اولیه سه سال به طول انجامند. در سپتامبر 2015 قراردادهای بیشتری برای همکاری در  ایجاد زیرساخت‌های دانش در حوزه راکتورهای SMART و نیز طراحی، ساخت و نگهداری این راکتورها بین دو کشور به امضاء رسید.

راکتورهای مدل SMART برای تولید برق (تا 100 مگاوات) و نیز کارکردهای حرارتی به مانند آب‌شیرین‌کنی طراحی شده‌اند. طول عمر این رآکتورها 60 سال بوده و هر سه سال یکبار سوخت آن باید عوض شود. هزینه ساخت اولین واحد SMART در عربستان 1 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

در مارس 2015، شرکت دولتی اینواپ (INVAP) آرژانتینی و نیز شرکت تقنیه متعلق به عربستان یک شرکت مشترک به نام اینوانیه (Invania) تا تکنولوژی هسته‌ای را برای برنامه عربستان با تمرکز بر راکتورهای هسته‌ای کوچک CAREM با ظرفیت 100 مگاوات برای آب‌شیرین‌کنی، ارائه کنند.

عربستان همچنین در ژانویه 2016 نیز قراردادی با «شرکت مهندسی هسته‌ای چین» (CNEC) به امضاء رساند تا یک راکتور دمای بالا (HTR) در این کشور ساخته شود.

توافق‌های هسته‌ای بین‌المللی عربستان

در اوایل سال 2011 عربستان یک توافق همکاری هسته‌ای با فرانسه امضا کرد. در ژوئن 2015، فرانسه قراردادی برای ساخت دو نیروگاه مدل EPR در عربستان به دست آورد. قراردادهای دیگری نیز در حوزه امنیت هسته‌ای و نیز زباله‌های اتمی امضاء شدند.

همانگونه که پیش‌تر نیز اشاره شد عربستان با کشورهای کره جنوبی، آرژانتین و همچنین چین در حوزه ساخت نیروگاههای هسته‌ای کوچک همکاری می‌کند.

عربستان در ژوئن سال 2015، وارد قراردادهایی با روس‌اتم (Rosatom) در حوزه انرژی هسته‌ای شامل طراحی، ساخت، مدیریت و از رده خارج کردن راکتوهای نیروگاهی و تحقیقاتی شامل تأسیسات آب‌شیرین‌کنی و شتاب‌دهنده ذرات؛ ارائه خدمات چرخه سوخت هسته‌ای؛ مدیریت پسماند سوخت هسته‌ای؛ تولید رادیوایزوتوپ و کاربرد آنها در صنعت، پزشکی و کشاورزی؛ و آموزش و تربیت متخصصین در حوزه انرژی هسته‌ای؛ به امضاء رساند.

رسانه‌ها همچنین در اکتبر 2015 گزارش دادند که عربستان سعودی یک توافق همکاری هسته‌ای با مجارستان امضاء کرده است. KA-CARE پیشتر اعلام کرد که در حال مذاکره با جمهوری چک، انگلستان و آمریکا برای «همکاری بیشتر» است. یک توافق همکاری هسته‌ای گسترده با آمریکا برای پیشبرد نقشه‌های هسته‌ای عربستان ضروری قلمداد می‌گردد.