شبکه ملی اطلاعات که در دولت گذشته با اینترنت ملی پا به صحنه ارتباطات کشور گذاشت از ابتدا با اهداف غیر اقتصادی تلفیق شد و همین راه را برای تحلیل فنی و بی‌طرفانه برکارکردهای آن مسدود کرد.
ژوبین صفاری: راه اندازی اینترنت ملی از دولت گذشته تا کنون به عنوان یک طرح از سوی نهادهای ارتباطی مطرح شده است، طرحی که البته قرار بود در شهریور سال ۹۰ به اجرا درآید، روز گذشته فاز نخست اش با تمام چون و چرا های آن با حضور معاون اول رئیس جمهور رونمایی شد.حمله های هکری طی ماه های گذشته گمانه زنی ها برای لزوم وجود چنین شبکه ای را بیشتر کرده است.
شبکه ملی اطلاعات با شعار «دسترسی به اطلاعات با سرعت بیشتر، کیفیت بهتر، هزینه کمتر» در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شده است. طرحی که البته گفته شده قرار نیست دسترسی کاربران به پهنای باند خارج را قطع کند و قرار است شبکه ملی اطلاعات در کنار اینترنت با سرعت و قیمتی متفاوت در دسترس مردم قرار گیرد. اما واقعیت این است که شبکه ملی اطلاعات که در دولت گذشته با اینترنت ملی پا به صحنه ارتباطات کشور گذاشت از ابتدا با اهداف غیر اقتصادی تلفیق شد و همین راه را برای تحلیل فنی و بی‌طرفانه برکارکردهای آن مسدود کرد.
پیش از این تعریف نشدن دقیق اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات به بحثها و گمانهزنیهای بسیار زیادی در فضای اینترنتی جامعه دامن زد. برخی آن را برنامه دولت برای قطع کامل اینترنت عنوان کردند؛ چیزی که مدت‌ها بعد از فراگیر شدن این بحث از سوی مسوولان کشور تکذیب شد. این موضوع که اینترنت به‌زودی در کشور با یک شبکه اینترانت داخلی جایگزین میشود انتقادهای کاربرانی را که درخواست افزایش سرعت و کیفیت اینترنت را داشتند برانگیخت.
در سوی دیگر اما وزارت ارتباطات دولت یازدهم مدل دیگری از توسعه ارتباطات را مد نظر قرار داده که هم با مدل دولت قبل و هم با مدل منتقدان فعلی متعارض نیست اما شفاف‌تر است.
سازمان فناوری اطلاعات این شبکه را چنین تعریف میکند: شبکه ملی متشکل از زیرساختهای ارتباطی، مراکز داده توسعه‌یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساختهای نرمافزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است. این شبکه ظرفیت لازم برای «نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی درکشور به منظور توسعه «خدمات الکترونیکی» و «دسترسی به اینترنت» از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری برای کاربران خانگی، کسبوکارها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم میکند.
از طرف دیگر با توجه به تهدیدهای اینترنتی صورت گرفته در سال ها و ماه های اخیر گمانه هایی مربوط به تامین امنیت فضای سایبری با ایجاد این شبکه ملی اطلاعات مطرح می شود. هرچند برخی کارشناسان معتقدند این شبکه ملی اطلاعات نمی تواند حملات سایبری را به طور کامل تحت کنترل خود در آورد.
بهروز رجبی کارشناس شبکه و اطلاعات در گفت و گو با «ابتکار» می گوید: هک فقط از طریق سرورهای خارجی نیست بلکه می تواند در محدوده اینترنت داخلی هم صورت بگیرد، اما راه اندازی شبکه اطلاعات می تواند تا حدود زیادی بر حملات سایبری کنترل داشته باشد.
جلوگیری از درز اطلاعات داخلی با شبکه اطلاعات ملی
مصطفی عزیزی کارشناس امنیت اطلاعات و ارتباطات، در این خصوص می گوید: ارتباطات یک کاربر درون شبکه ملی اطلاعات از مبدا و مقصد مشخص است. زمانی که یک شهروند به سامانه اینترنت بانک عامل خود متصل می شود، این ارتباط به طورکامل در داخل ایران است و ترتیب آن تقریبا به این صورت است که اطلاعات از رایانه کاربر به کارگزار اینترنت و اینترانت (ISP) رفته و از آن جا به سمت زیرساخت و بعد به سمت سرور بانک خواهد رفت که این موضوع سبب می شود، امکان شنود اطلاعات در سراسر اینترنت از بین برود. وی می افزاید: تا قبل از آن، وقتی کاربر ایرانی از داخل ایران به سایت یا سرویس ایرانی دسترسی پیدا می کرد، اطلاعاتش یکبار در اینترنت می چرخید و در اختیار خیلی از کشور ها قرار می گرفت، اما با این شبکه ملی این اطلاعات به زیرساخت داخلی منتقل شده عملا انتقال اطلاعات به خارج از این محدوده منتفی است.
شبکه ملی اطلاعات و شناسایی هکرها
عزیزی با بیان اینکه را ه اندازی شبکه ملی اطلاعات یک لایه امنیت به وضعیت فعلی اضافه خواهد کرد، اظهار کرد: اما اینکه بگوییم امنیت به طور کامل افزایش پیدا خواهد کرد ، چنین نخواهد شد، در واقع اطلاعات می توانند از طریق هکی که از قبل صورت گرفته، انجام شود، بنابراین موضوع هک به طور کامل منتفی نیست. وی تصریح می کند: در مورد شناسایی هکرها و خرابکاران رایانه ای و جلوگیری از اعمال مجرمانه آن ها، راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به خودی خود تاثیر خاصی در شناسایی و جلوگیری از هک و هکرها ندارد، بلکه این شبکه یک بستر بسیار مناسب برای استفاده از زیرساخت مناسب و راه اندازی سامانه های امنیتی مختلف، شناسایی اعمال مجرمانه هکرها و خرابکاران اینترنتی با دقت بیشتر و خطای کمتر، فراهم می کند.
این متخصص امنیت اطلاعات و ارتباطات ادامه می دهد: به عنوان مثال با استفاده از سامانه های متمرکز جمع آوری اطلاعات و راه اندازی مراکز SOC ملی مرتبط با شبکه ملی اطلاعات، رصد مناسبی در خصوص حملات می توان داشت.
جلوگیری از حملات روز دنیا با زیر ساخت مناسب
عزیزی می گوید: در صورتی که استفاده مناسب از این بستر شود، می توان حتی امیدوار بود که حملات پیشرفته (APT)و روز صفر (۰-day) را هم به موقع شناسایی کرد.
وی می افزاید: ارتباط بین سازمانی و نهادهای حاکمیتی با هم می توانند از بستر اینترنت جدا شده و در شبکه ملی اطلاعات حضور داشته باشند. این به معنای آن است که تمام اطلاعات در داخل کشور رد و بدل می شوند و یا اگر خدای نکرده کشور مورد حمله سایبری واقع شود، می توان سرویس های حیاتی رو از اینترنت قطع کرد تا حملات بی اثر شوند ولی در عین حال به کاربران داخلی سرویس دهی صورت گیرد. عزیزی همچنین می افزاید: بزرگترین مزیت ای که شبکه ملی اطلاعات می تواند ایجاد کنه، کاهش حملات فیشینگ، کاهش حملات از کار انداختن سرویس (DOS و DDOS)، افزایش ضریب دقت شناسایی هکرهای خرابکار داخلی، انجام عملیات ها کشف شواهد و قرائن قانونی (Forensics) دقیقتر، شناسایی زودتر و دقیقتر حملات پیشرفته (APT ) و روز صفر (۰)-day است.
شبکه ملی اطلاعات و کاهش هزینه
این کارشناس امنیت اطلاعات و ارتباطات در خصوص مزیت های راه اندازی این شبکه ملی می گوید: با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، بزرگترین و اصلی ترین اتفاقی که رخ می دهد، عدم خروج بخش اعظمی از ترافیک کاربران به خارج از کشور هست.
وی می افزاید: در تمام ارتباطات از مبدا کاربر تا سرور میزبان سایت ویا سرویس آنلاین، کاملا در داخل کشور است و وارد شبکه اینترنت نمی شود. بنابراین مهمترین فایده این شبکه این است که چون بستر آن داخل ایران قرار دارد، به راحتی می توان زیرساخت های آن را توسعه داد. لذا می توان منتظر حذف محدودیت های سرعت در شبکه ملی اطلاعات باشیم.
عزیزی می گوید: یک کاربر می تواند اینترنت ۲ مگابیت داشته باشد ولی ارتباطش با شبکه ملی ۱۰۰ مگابیت باشد.
در نهایت باید دید با راه اندازی فاز اول شبکه ملی اطلاعات و به تبع آن تکمیل این شبکه، علاوه بر صرفه های اقتصادی و فرهنگی، امکان ارایه خدمات بهتر امنیتی هم فراهم خواهد شد و نگرانی های کاربران در استفاده محدود از شبکه ها و سایت های جهانی به چه میزان صحیح و منطبق بر واقعیت این طرح است؟