کلکسیون بیماریها را به‌جرئت می‌توان از تبعات فاضلاب شهری عنوان کرد که بیماری‌هایی نظیر وبا، حصبه، اسهال، انگل‌ها و کیست‌ها را از طریق سبزیجات آلوده به انسان منتقل می‌کند و حال با وجود اینکه فاضلاب شهری سلامت ۱۱میلیون تهرانی را به قتلگاه می‌برد ولی...
به گزارش پایداری ملی، شبکه فاضلاب، ارتباط تنگاتنگی با سلامت شهروندان دارد. در کلان‌شهر تهران، سازوکار این طرح از مدت‌ها قبل کلید خورد تا به‌وسیله آن پساب‌های آلوده و مضر در رودخانه‌ها، چاه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی رها نشوند، بلکه به تصفیه‌خانه‌ها رفته تا در مصارف غیرآشامیدنی و کشاورزی استفاده شود، اما هنوز پس از گذشت چندین دهه، شبکه فاضلاب تهران تکمیل نشده است.
براین اساس فاضلاب تهران در محدوده‌ای به‌وسعت 70هزار هکتار برای پوشش 11 میلیون نفری جمعیت این شهر در حال انجام است. این طرح براساس اولویت‌هایی مانند وضعیت بستر و شرایط زمین شناسی به 5 فاز عملیاتی تقسیم شده و طبق برنامه باید 9هزار کیلومتر شبکه جمع‌آوری، خط اصلی و تونل فاضلاب‌رو اجرا و با اتمام آن حدود 900 هزار فقره انشعاب به مشترکان واگذار شود. با تکمیل این طرح اهدافی چون حفاظت از محیط زیست، ارتقای سطح بهداشت عمومی، جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی، توسعه فضای سبز و تلطیف هوای شهر محقق میشود.
در این رابطه اصغر ریاضتی ــ مدیر شرکت فاضلاب تهران به سلامت آنلاین می‌گوید: «طرح بزرگ فاضلاب تهران برای حصول نتیجه بهتر در مراحل مختلف از سوی کارشناسان مورد بازبینی قرار گرفت. اکنون انتظار داریم این اقدامات تا پایان سال 1399 جمعیت 11 میلیونی پایتخت را پوشش دهد. در افق این طرح علاوه بر واگذاری انشعاب، ایجاد شبکه جمع‌آوری، خط انتقال و تونل فاضلاب‌رو، 22 مدول تصفیه‌خانه پیش‌بینی شده است. بی‌تردید با تحقق این طرح و تعمیم آن به کل کشور نظام سلامت نیز به اهداف عالی خود نزدیک شده و بهداشت عمومی ارتقا می‌یابد».
مدیر شرکت فاضلاب تهران خاطرنشان می‌کند: «هم‌اکنون شش هزار و 176 کیلومتر شبکه اصلی و فرعی، 166 کیلومتر تونل و خط انتقال و بیش از 580 هزار فقره انشعاب اجرا شده است».
فاضلاب خام سلامت شهر را به قتلگاه می‌برد
ورود پساب‌ها و فاضلاب‌های خانگی، صنعتی و بیمارستانی از عوامل اصلی آلودگی آب است و در این بین منابع آب زیرزمینی بیش از همه تهدید می‌شوند. شبکه فاضلاب به‌وسیله انشعاب‌های متعدد، خطوط جمع‌آوری و انتقال، پساب‌های آلوده را در شرایط کاملاً ایمن و بهداشتی منتقل و برای بی‌خطرسازی و تصفیه آنها اقدام می‌کند.
در این رابطه کاظم ندافی ــ استاد دانشکده بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: «اگر فاضلاب وجود نداشته باشد آبی که برای مصارف مختلف استفاده میشود کاملاً از بین می‌رود و اثرات آن سلامت انسان و محیط زیست را به مخاطره می‌اندازد، از این رو لزوم حفاظت کمی و کیفی از آب مورد بحث خواهد بود. در حال حاضر بخش اعظمی از فاضلاب‌ها به‌دلیل تکمیل نبودن شبکه و در مواردی عدم نصب داخلی انشعابات خانگی تصفیه نمی‌شود».
باید توجه داشت استفاده از فاضلاب خام یا رهاسازی آن در چاه‌ها و رودخانه‌ها خطرزایی بالایی برای محیط زیست و انسان ایجاد می‌کند. ندافی درباره اثرات زیان‌بار فاضلاب برای سلامت انسان به چند نکته مهم اشاره کرده و می‌گوید: «مهمترین آنها باکتری‌های بیماری‌زایی است که در پساب‌های خانگی وجود دارند، موارد بیماری‌زایی مانند شیگلا، ویبریوکلرا، اشرشیا کلی و سالمونلا که از طریق سبزیجات آلوده به انسان منتقل شده و با بیماری‌هایی مانند وبا، حصبه و اسهال در ارتباط است. مورد بعدی کرم‌های روده‌ای مانند آسکاریس، آنکلی لوستوما، هیمنولپیس، تنیا و استرونژیلوئیدس هستند؛ لاروهای این کرم‌ها ابتدا سلامت کشاورزان و زراعتگران را به مخاطره می‌اندازد. در گروه بعدی می‌توان به انگل‌هایی چون پروتوزوا، ژیاردیا و گونه‌های آنتاموبا اشاره کرد که در ایجاد کیست و سایر بیماری‌های مرتبط مؤثر است».
این کارشناس اضافه می‌کند: «انواع ویروس‌ها نظیر هپاتیت، مواد شیمیایی با ترکیبات آلی، هورمونی و نیز فلزات سنگین مانند آرسنیک، کادمیوم، روی و جیوه می‌تواند از طریق پساب‌های تصفیه نشده راهی گشتگاه‌ها و در نهایت سفره غذایی هموطنان شود. در تصفیه‌خانه‌ها این موارد پیش و پس از انجام فرایندهای پالایشی اندازه‌گیری شده و در صورت انطباق با معیارهای بهداشتی و استانداردهای تعیین شده مجوز رهاسازی در کانال‌ها را دریافت می‌کند».
آلودگی مزارع کشاورزی، سوغات فاضلاب‌های شهری
چند هفته‌ای است که موضوع آبیاری اراضی کشاورزی جنوب تهران با فاضلاب خام به سرخط اصلی خبرهای اجتماعی رسانه‌ها تبدیل و پیرامون آن نظرات گوناگونی بیان شده است.
در این رابطه هادی حیدرزاده ــ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران می‌گوید: «اثرات دفع غیربهداشتی فاضلاب به‌اشکال مختلفی وارد چرخه تأمین آب آشامیدنی مردم میشود و آلودگی‌های میکروبی شدیدی ایجاد کرده و تأثیر زیانباری بر سفره‌های زیرزمینی می‌گذارد. علاوه بر این موضوع ما شاهد تخلفاتی نظیر آبیاری مزارع کشاورزی با فاضلاب خام هستیم. باید توجه داشت که پساب‌های خام در ابتدا حاوی مواد مضر شیمیایی و بیولوژیکی فراوانی است که در صورت ترکیب شدن با خاک، آلودگی گسترده‌ای ایجاد کرده و از طریق محصولات کشاورزی و دامی به انسان منتقل میشود. شبکه تصفیه فاضلاب با فرآیندهای علمی و فنی پیچیده این پساب‌های مضر و پرخطر را پالایش می‌کند و به‌شکلی کاملاً بی‌ضرر به طبیعت بازمی‌گرداند».
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران از تشکیل کارگروهی برای جلوگیری از ورود آلودگی به اراضی کشاورزی جنوب تهران خبر داده و می‌گوید: «در این خصوص محیط زیست وظیفه پلمب واحدها یا مراکز متخلف را به‌عهده دارد و تاکنون مواردی اجرا شده است».
او یادآوری می‌کند: «کشاورزی در جنوب تهران قدمت بالایی دارد، ضمن اینکه متولی بحث امنیت غذایی وزارت بهداشت است که باید ورود پیدا کرده و اجازه عرضه محصولات استحصالی از زمین‌های آلوده را ندهد یا برای جمع‌آوری آنها از بازار مصرف اقدام کند».
به‌خاطر داشته باشیم که شبکه فاضلاب، هنوز کاملاً وصل نیست و کانال‌های انتقال شهر تهران هنوز انشعاب نگرفتند و تا زمانی که شبکه فاضلاب تکمیل نشود مشکل آلودگی محصولات کشاورزی جنوب تهران به‌قوت خود باقی است. به‌گفته مسئولان، شبکه فاضلاب پایتخت تاکنون از پیشرفت خوبی برخوردار بوده، اما اتصال انشعاب‌ها به‌دلیل ضعف‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حداقل چهار تا پنج سال زمان می‌برد.
در نهایت به این روایت اشاره می‌توان کرد که نقل می‌کنند روزی تاجری از اهالی فرانسه به لئوناردو داوینچی، ترسیم طرحی از آینده شهر پاریس را سفارش داد. مدتی گذشت و مرد تاجر با هیجان به‌سراغ داوینچی رفت تا اثر او را ببیند. نقاش صفحه‌‌ای مملو از خطوط به هم تنیده شده را مقابلش قرار داد؛ تاجر درباره آنها سؤال کرد و داوینچی در جواب گفت: اینها خطوط فاضلاب پاریس هستند، زیرا شهر بدون شبکه فاضلاب، شهر نیست. این روایت تاریخی شاید بهترین تلنگر برای ضرورت تکمیل شبکه فاضلاب تهران باشد، زیرا پایتخت بدون شبکه فاضلاب، واقعاً پایتخت نیست.