■ایران سخت مشغول تلاش برای گسترش توانایی‌های دفاعی فضای سایبری خود است■
در پی این ادراک جدید، بسیاری از کشورها در حال سرمایه‌گذاری‌های هرچه بیشتر در حفاظت از منابع خود (به خصوص در زمینه توانایی‌های دفاعی، جمع‌آوری اطلاعات و تهاجمی) می‌باشند. پس از حمله استاکس‌نت (یکی از مخرب‌ترین حملات سایبری تا به امروز) ایران از یک طرف سخت مشغول تلاش برای بهبود توانایی‌های دفاعی فضای سایبر خود بوده، و از سوی دیگر برای ایجاد توانایی‌های تهاجمی و جمع‌آوری اطلاعت فضای سایبر تلاش کرده است.
■ اهداف ایران از توسعه برنامه‌های دفاعی در فضای سایبری چیست؟■
برنامه دفاعی فضای سایبر در ایران، اهدافی دوگانه دارد: اول اینکه این برنامه قصد جلوگیری از حمله‌ای دیگر نظیر استاکس‌نت و نفوذ به کامپیوترهای ایران توسط ویروس‌هایی مثل دوکو (Duqu) و شعله (Flame) را دارد. در این زمینه، هدف برنامه ایران مشابه اهداف بسیاری از کشورهای دیگر است که به دنبال حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی خود هستند. هدف دوم، تمایل حکومت برای تضمین بقای خود با استفاده از نظارت و مسدود کردن اطلاعات در ایران است. در بسیاری از موارد با ابزارهایی یکسان می‌توان به هر دو هدف دست یافت، به عنوان مثال، در تلاش ایران برای ایجاد یک اینترنت جداگانه ایرانی یا از کار انداختن خدمات گوگل در این کشور.
■ فعالیت‌های سایبری ایران اخیراً در مرکز توجه قرار گرفته است■
در عین حال، ایران نیز در میان تلاش‌های هماهنگ برای ایجاد توانایی‌های تهاجمی قرار گرفته و فرض بر این است که به‌کارگیری فضای سایبر در هر گونه رویارویی در آینده، تأثیری حیاتی در دستیابی به موفقیت در مقابل دشمن خواهد داشت. جمع‌آوری اطلاعات به شکل آشکار در خصوص توانایی‌های سایبری ایران، خصوصاً توانایی‌های دفاعی، بسیار مشکل است. اما فعالیت‌های سایبری ایران اخیراً به دلیل سوءظن به این کشور به اتهام مشارکت در برخی از جدی‌ترین رویدادهای سایبری، از جمله سرقت مجوزهای امنیتی اینترنت، حمله به شبکه شرکت نفت عربستان سعودی، و نفوذ به رایانه‌های برخی از بانک‌های مهم امریکایی، در مرکز توجه قرار گرفته است. این مقاله به بررسی اوضاع کنونی با توجه به عناصر مختلف در فرآیند توسعه فضای سایبر ایران می‌پردازد. اولین بخش مقاله، راهبرد سایبری کشور را تحلیل کرده و بخش دوم به تشریح واکنش‌های سازمانی و عملیاتی به استراتژی تدوین شده می‌پردازد. این بخش شامل سه قسمت می‌باشد: زیرساخت‌های آموزش و توسعه نیروی انسانی فنی جهت کار در فضای سایبر؛ تحولات تکنولوژیکی که تا کنون معرفی شده‌اند؛ و فرآیندهای کلی ساخت‌وساز نیروی فضای سایبر. در پایان، مقاله بر چندی از رویدادهای فضای سایبر که به ایران نسبت داده شده‌اند متمرکز شده و تلاش می‌کند تا از شیوه‌هایی که ایران برای انجام فعالیت‌های خود در فضای سایبر استفاده می‌کند شناخت بیشتری بیابد، و به بررسی پیامدهای احتمالی برای اسرائیل و دیگر کشورهای غربی بپردازد.
■حملات سایبری علیه ایران، باعث شد که عرصه فضای سایبری اهمیت فوق‌العاده‌ای برای حکومت پیدا کند■
- راهبرد سایبری ایران
نقش شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی در حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری 2009 در ایران، و رویدادهایی که بعضاً مربوط به «بهار عربی» شد، و همچنین حملات سایبری علیه ایران، باعث شد که عرصه فضای سایبر اهمیت فوق‌العاده‌ای برای حکومت پیدا کند. مدارک و شواهد دال بر اهمیت این موضوع در اذهان تصمیم‌گیرندگان ایران، از جانب آیت‌الله خامنه‌ای در اشاره مستقیم وی به فرصت‌ها و خطرات فضای سایبر مشهود بود؛ زمانی که وی در ماه مارس 2012 خبر از تأسیس یک شورای عالی فضای مجازی داد، که متشکل از نمایندگان ارشد دولت بوده و وظیفه برنامه‌ریزی و اجرای یک استراتژی یگانه و یکپارچه فضای سایبر را بر عهده داشت. با این که این شورا به تازگی کار خود را آغاز کرد، تحلیل‌های صورت گرفته روی فعالیت‌های فضای سایبر ایران در سال‌های اخیر نشانگر وجود یک استراتژی سایبری با اهدافی واضح و روشن می‌باشد.
■ آیا ایران قصد دارد یک شبکه ارتباطی مستقل و جداگانه راه‌اندازی سازد؟■
دو فرضیه اساسی، مبنای رویکرد ایران در روش کار خود در زمینه فضای سایبر می‌باشد. نخستین فرضیه با توسعه توانایی‌های دفاعی جهت مقاومت در برابر حملات کشورها و نهادهای دشمن، در کنار توسعه توانایی‌های عملیاتی علیه مخالفان حکومت در داخل کشور سروکار دارد؛ و دومین فرضیه با توسعه توانایی‌های تهاجمی که ایران را قادر به مبارزه با برتری امریکا و کنترل توانایی‌ها و زیرساخت‌های اینترنت جهانی می‌سازد، مرتبط است. در عرصه دفاع، ایران در رسیدن به دو هدف اصلی در فضای سایبر تلاش می‌کند. اولین هدف آن، داشتن یک سیستم حفاظتی موثر، جامع و با تکنولوژی پیشرفته جهت دفاع از زیرساخت‌های حیاتی و اطلاعات حساس در برابر حملات سایبر نظیر استاکس نت که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران را به خطر انداخت و بیش از 1000 سانتریفیوژ را در تأسیسات غنی‌سازی نطنز تعطیل کرد، بوده. دومین هدف ایران، تلاش برای مهار و خنثی‌سازی فعالیت‌های سایبری مخالفان داخلی و مخالفان حکومت است، که برای آن‌ها فضای سایبر یک پایگاه ارتباطی مهم برای انتشار اطلاعات و سازماندهی فعالیت‌های ضد دولتی محسوب می‌شود. علاوه بر این، حکومت امید دارد که بتواند از نفوذ ایده‌های غربی و اطلاعاتی که با منافعش در تضاد است، در فضای سایبر جلوگیری نماید، و در نتیجه فرآیندهای «انقلاب نرم» را که منجر به صدمه زدن به ثبات نظام می‌شوند را مسدود کند. در زمینه توانایی‌های دفاعی، اخباری که مبنی بر آن هستند که ایران قصد دارد یک شبکه ارتباطی مستقل و جداگانه راه‌اندازی نماید، حائز اهمیت می‌باشند. اگرچه این موضوع تا کنون چند بار در موقعیت‌های مختلف از جانب مقامات ایرانی تکذیب شده است، اما با گذشت زمان، چنین اخباری اعتبار بیشتری پیدا می‌کنند.
■ هشدار جدی ایران به آمریکا در زمینه حملات سایبری به زیر ساخت‌های این کشور■
راهبرد سایبری ایران، مقوله دفاع را پیش از هر چیز به عنوان مرکز نامتقارنی‌ها در خط مشی جنگ، و یک اصل کلیدی در درک ایران از استفاده از زور می‌بیند. ایران به شکلی مشابه، جنگ سایبری را در تاکتیک‌های نامتقارن مشخصی نظیر جنگ‌های چریکی، به عنوان یک ابزار کارآمد برای ایجاد خسارت‌های قابل توجه به دشمنانی با برتری نظامی یا ژئواستراتژیک می‌پندارد. گمانه‌زنی‌های کارشناسان حاکی از آن است که در صورت تشدید مشکلات و رویارویی ایران و غرب به علت برنامه هسته‌ای نظامی این کشور، ایران اقدام به حمله سایبر علیه زیرساخت‌های عمده (نظیر نیروگاه‌ها، مؤسسات مالی، و سیاست‌های حمل‌ونقل) در خاک امریکا خواهد کرد. مقاله‌ای که در جولای 2011 در روزنامه ایرانی کیهان منتشر شد به چنین احتمالی اشاره داشت. این مقاله به ایالات متحده هشدار می‌داد که باید مراقب باشد که مبادا «گروهی ناشناس از جایی در دنیا» به حیاتی‌ترین زیرساخت‌هایش حمله کنند.
گذشته از جنبه نظامی-استراتژیک، حکومت ایران و حامیانش، از جنگ تهاجمی سایبری نیز جهت مختل کردن فعالیت‌های سایبری کشورهای غربی و مخالفان حکومت در ایران استفاده می‌کنند. هکرهای ایرانی، که معمولاً هیچ وابستگی رسمی به دولت ندارند اما به هر حال به آن مرتبط می‌باشند، همچنان در حملات سایبری مشارکت دارند که موجب از کار افتادن اینترنت، درج کردن مطالبی به طرفداری از ایران، سرقت اطلاعات، جرائم مربوط به کارت‌های اعتباری، خسارت زدن به تأمین کنندگان سرویس، و تغییر دادن مسیر ترافیک اینترنت، می‌شوند. تبلیغات نیز بخشی دیگر از استراتژی جنگ سایبری است. حکومت ایران به خوبی از اهمیت فضای سایبر در شکل دادن به دیدگاه‌ها و عقاید گروه‌های زیادی از مردم درون و خارج از کشور آگاه است، و تلاش عمده خود را در خلق یک مکانیزم تبلیغاتی در ستایش از حکومت و بدخواهی و بدگویی از دشمنان به کار می‌گیرد. ایران برای تحقق بخشیدن به این اهداف استراتژیک، منابع قابل توجهی را صرف سرمایه‌گذاری در ایجاد یک ساختار مستحکم، تخصصی و چند لایه می‌کند که شامل نظارت، کنترل و توانایی‌های تهاجمی در فضای سایبری می‌باشد.