کشور ما، به علت قرار گیری بر روی کمربند زلزله در برابر زمین لرزه بسیار آسیب پذیر است. در زلزله های گذشته بر اثر بروز مشکل در زیر ساخت های آب و فاضلاب شاهد مشکلات بسیار زیادی از جمله قطعی آب بوده ایم. اما پیش بینی می شود با گسترش شبکه های فاضلاب، وقوع زلزله و تاثیر زلزله بر این شبکه های زیرزمینی، تخریبات زیادی را به همراه داشته باشد و اینگونه سلامتی مردم جامعه به خطر بیافتد.
از این رو بکارگیری ضوابط و استانداردهای ویژه در انتخاب، طراحی و اجرای بخش های مختلف تاسیسات فاضلاب از جمله شبکه جمع آوری، خطوط انتقال و تصفیه خانه به منظور ایمنی هرچه بیشتر در مقابل حوادث غیر مترقبه از جمله زلزله امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
به منظور پیشگیری از تخریب و مقاومت تاسیسات آب و فاضلاب بهسازی لرزه ای این شریان ها بیشتر از گذشته مورد توجه قرار می گیرد. در همین راستا، شرکت آب و فاضلاب با پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله برای مقاوم سازی و بهسازی لرزه ای شریان های حیاتی آب و فاضلاب قراردادی منعقد کردند تا دستورالعملی در این خصوص تهیه شود.
مرتضی بسطامی، مجری این طرح با عنوان «راهنما و دستورالعمل طراحی لرزه ای شبکه و خطوط فاضلاب، بر اساس استاندارها و آیین نامه های معتبر بین المللی و بومی سازی آنها» در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر حدود ۹ هزارو پانصد کیلومتر شبکه فاضلاب داریم که از قبل انقلاب این شبکه ها شکل گرفته اند ولی متاسفانه در برابر زلزله مقاوم نیستند؛ از این رو لازم بود که دستورالعملی تهیه شود تا بر اساس آن شبکه های فاضلاب مقاوم در برابر زلزله طراحی شوند.
وی افزود: در همین راستا دستورالعملی توسط پژوهشگاه زلزله، تهیه شده است تا شرکت آب و فاضلاب هم بر اساس آن به مقاوم سازی و بهسازی شبکه های فاضلاب بپردازد.
به گفته وی، این دستورالعمل در ۷ فصل و مطابق با آیین نامه های روز دنیا تهیه شده است.
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه بسیاری از آیین نامه های کشور ما کپی آیین نامه های کشورهای دیگر هستند ولی در این زمینه برنامه ای تهیه کرده ایم که متناسب با ویژگی های کشورمان است و کاملا بومی به شمار می رود.
بسطامی با بیان اینکه این دستورالعمل تنها برای طراحی خطوط جدید شبکه های فاضلاب به کار گرفته می شود، عنوان کرد: ولی اگر این رویه را از ۱۰ سال قبل آغاز می کردیم خیلی بهتر بود.
وی افزود: این دستورالعمل از سال گذشته ابلاغ شده و قرار است که لوله های فاضلاب مقاوم در برابر زلزله کار شوند.
دانشیار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه شبکه های فاضلاب از شبکه های مدفون هستند و طراحی آنها با ساختمان های روی زمین متفاوت است، از این رو باید روش های خاصی در آنها به کار گرفته شود؛ در واقع تاسیسات زیرِ زمین بر اساس سرعت زلزله طراحی می شوند تا در برابر زلزله از خود مقاومت نشان دهند.
بسطامی با تاکید بر اینکه یک خط تونل زیر زمینی هزینه بردار و گران قیمت است، گفت: همچنین به دلیل اینکه علاوه بر شبکه های فاضلاب، تاسیسات برق، مترو و... زیر زمین وجود دارند، به همین دلیل باید از آسیب وارد شدن به هریک از این شبکه ها جلوگیری شود.
وی تاکید کرد: اهمیت اینها نسبت به ساختمان های معمولی متفاوت است و بالاخره بحث های تخصصی و پیشرفته تری دارند.
بسطامی با اشاره به روش مقاوم سازی لوله های فاضلاب بر اساس دستورالعمل های تهیه شده گفت: روش ما توانایی جدب انرژی لوله هاست تا در صورت وقوع زلزله توانایی جذب انرژی خوبی در برابر شکل پذیری زمین و حرکت آن داشته باشند؛ در واقع لوله های فاضلاب حرکت می کنند ولی توانایی تحمل این تغییر شکل ها را دارند تا دچار شکستگی نشود.