بالا گرفتن تب شبكه هاي اجتماعي مختلف كنار تب تند سلفي گرفتن موجب شده تا هر كس با حضور در يكي از شبكه هاي اجتماعي براي خودش يك رسانه داشته باشد و عقايد و نظرهاي خود را با عموم مردم به اشتراك بگذارد و به منظور تایید خود، «لايك» جمع كند.
بالا گرفتن تب استفاده از شبكه هاي اجتماعي، كنار تب تند سلفي گرفتن موجب شده تا هر كس با حضور در يكي از شبكه هاي اجتماعي از جمله اينستاگرام براي خودش يك رسانه داشته باشد و عقايد و نظرهاي خود را با عموم مردم به اشتراك بگذارد و به منظور تایید خود، «لايك» جمع كند.
با وجود اين گاهي اوقات از تاييد و لايك خبري نيست و فالورها و كاربراني كه به صفحات افراد در شبكه هاي اجتماعي سر مي زنند به جاي تاييد و لايك كردن، با فحاشي و هتاكي، فرد مورد نظر را مورد حمله قرار مي دهند. چنين اتفاقي در صفحات افراد و چهره هاي مشهور به شكلي جدي ديده مي شود.
ليونل مسي مهاجم سرشناس تيم بارسلونا يكي از چهره هايي است كه حمله و فحاشي كابران ايراني به صفحه هاي اجتماعي اين چهره جهاني ورزش موجب شد تا حاشيه هاي متعددي عليه مردم كشورمان شكل بگيرد. پيش از آن نيز برخي كاربران ايراني به صفحات مجري زن قرعه کشی جام جهانی که به علت پوشش نامناسب او، صداوسیما موفق به پخش آن نشد با فحاشي حمله ور شدند. اين ماجرا اما به چهره هاي خارجي محدود نمي شود و حكايتي است كه گاهي براي چهره هاي هنري و ورزشي كشورمان هم اتفاق مي افتد و بعضی وقت ها ماجرا تا جايي پيش مي رود كه اين چهره ها را به واكنش رسانه اي وادار مي كند. می توان آخرین نمونه آن را در صفحات بازیکنان تیم پرسپولیس و استقلال مشاهده کرد. بازیکنان این دو تیم محبوب پایتخت، پس از بی احترامی بعضی از کاربران، به نشانه اعتراض تمامی پست های خود را حذف کرده و صفحات خود را به حالت غیر فعال تبدیل کردند.
در فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي مختلف از جمله اينستاگرام كه به خاطر قابليت به اشتراك گذاري تصاوير و با بالا گرفتن تب عكسهاي سلفي، اين روزها در كشورمان بيش از ساير شبكه هاي اجتماعي طرفدار دارد در حالي چنين رفتارهايي رخ مي دهد كه در فضاي حقيقي جامعه كمتر با چنين اتفاقاتي مواجه مي شويم. در برابر چنين موضوعي است كه اين سوال در ذهن شكل مي گيرد؛ چرا افرادي كه در فضاي حقيقي در تلاشند تا چهره اي موجه از خود به نمايش بگذارند در فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي به راحتي از مرزهاي اخلاقي عبور مي كنند و آنچه در فضاي حقيقي به عنوان خطوط قرمز اخلاق شناخته مي شوند را بي هيچ ملاحظه اي مي شكنند؟
آنهايي كه هتاكي مي كنند
به طور كلي و به لحاظ روانشناختي افراد اغلب يا پيشرو هستند و يا پيرو؛ اما همواره افراد پيرو در اكثريت قرار دارند و اين گروه از افراد پيشرو پيروي مي كنند و اين مهم چه درباره رفتارهاي مثبت و چه در زمينه رفتارهاي منفي نمود دارد. اين ويژگي نه فقط در جامعه حقيقي بلكه در فضاي مجازي هم صادق است. هر چند ويژگي هاي خاص فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي بر كم و كيف ماجرا اثرگذاراست.
براي ريشه يابي فحاشي و عبور از خط قرمزهاي اخلاقي در فضاي مجازي از سوي برخي كاربران بد نيست به ويژگي هاي فضاي مجازي و بستر شبكه هاي اجتماعي نگاهي بيندازيم.
شخصيتي متفاوت در سايه هويت مجازي
فضاي مجازي هم درست مانند دنياي حقيقي، قواعد و قوانين خاص خود را دارد كه عدم پایبندی به آنها در نهایت موجب آسیب رسانی به خود و دیگری می شود. يكي از ويژگي هاي اين فضا امكان داشتن هويت هاي مجازي و غير واقعي براي افراد است. از اين رو يك شخص مي تواند با حساب های کاربری مختلف در قالب هويت هاي متفاوتي ظاهر شود؛ بدون آنكه كسي او را بشناسد. گاهي ساعت ها حضور در شبكه های اجتماعی گوناگون و گشت زدن در فضاي مجازي موجب مي شود تا كاربران به خصوص جوانان و نوجوانان مرز بين فضاي مجازي و حقيقي را گم كنند. بر اين اساس همانگونه كه از فضاي حقيقي اثر مي پذيرند از فضاي مجازي نيز تاثير پذير مي شوند.
چرا برخي افراد در فضاي مجازي متفاوت از فضاي حقيقي رفتار مي كنند؟/ نقاب مجازي بر چهره هويت براي عبور از خط قرمزها
از سوي ديگر ويژگي هاي فضاي مجازي به آنان هويت مجازي داده است پس حتي در صورت شكستن خطوط قرمز اخلاقي و اجتماعي كسي آنها را نمي شناسد و مواخذه اي شبيه آنچه در فضاي واقعي با آن مواجه مي شوند در انتظار آنان نيست. همه اينها دست به دست هم مي دهند تا افراد خيلي راحت تر از فضاي حقيقي اخلاقيات را زير پا بگذارند و رفتارهايي از آنها سر بزند كه ممكن است هرگز در فضاي حقيقي اينگونه رفتار نكنند. اين گروه به شدت از افراد خط شكن و پيشرو تاثير مي پذيرند. حتي اگر به اين جنس كامنت ها توجه كنيد هميشه نخستين كامنتي كه با هتاكي و فحاشي همراه است راه را براي توهين ديگر افراد باز مي كند.
ريشه يابي هتاكي و فحاشي به چهره ها
شكاف طبقاتي و احساس تبعيض اجتماعي نيز می تواند موجب شود تا عده ای وقتي با تصاوير يك چهره تاثیرگذار در جامعه ازجمله اهالی سیاست، بازيگران و ورزشكاران در اينستاگرام يا ديگر شبكه هاي اجتماعي مواجه مي شوند براي تخليه رواني خود اين احساس تبعيض و بي عدالتي را به شكل فحاشي و هتاكي بروز دهند.
برخي افراد نيز شخصيتهايي هیسترسیونیک يا نمايشي دارند و فضاي مجازي را محيطي مناسب برای ابراز وجود می دانند.
چالش ساختارهاي اجتماعي و عامليت فردي
از سوي ديگر ما گاهي در جامعه با افرادي مواجهيم كه در تعامل ساختارهای اجتماعی و عاملیت های فردی مشكل دارند و نمي توانند عقيده مخالف را تحمل كنند. بنابراین برای تحمل عقیده مخالف و رعایت حقوق انسان ها باید نوعی تعادل گرایی به وجود آید تا سبب شود هر نوع ابراز عقیده و بحثی بر اساس رعایت احترام به حقوق انسان باشد و حق اظهار نظر به طرف مقابل نیز داده شود. از سوي ديگر نيز قانون مبازره با جرائم رايانه اي در كشورمان به روز نيست. در نتيجه كمترپپيش مي آيد كه اينگونه افراد مورد مواخذه قرار بگيرند و مجازات شوند.
در فضاي حقيقي هم خشن شده ايم
يك واقعيت غير قابل انكار ديگر اين است كه فضای مجازی و فضاي حقيقي از يكديگر تاثير مي پذيرند. این مساله سبب شده است تا بسیاری از ناهنجاری های فضای مجازی بر فضای زندگی حقیقی افراد نیز تاثیر بگذارد. به عبارتی می توان ریشه بسیاریی از ناهنجاری های جامعه امروز را در فضای مجازی دانست.
چرا برخي افراد در فضاي مجازي متفاوت از فضاي حقيقي رفتار مي كنند؟/ نقاب مجازي بر چهره هويت براي عبور از خط قرمزها
چالش پيشي گرفتن تكنولوژي از فرهنگ
شايد يكي از مهم ترين دلايل بروز چنين رفتارهايي اين باشد كه اينترنت و ابزارهاي ارتباطي جديد همچون شبكه هاي اجتماعي در كشورمان تازه وارد هستند و پيش از آنكه فرصت كافي براي آموزشهاي لازم در زمينه استفاده از فضاي مجازي به افراد داده شود و فرهنگ اين فضا در كشور جا بيفتد اين تكنولوژي وارد جامعه شده است.
از آنجا که اینترنت و شبکه های اجتماعی یکی از شاخص های جامعه مدنی بشمار می آید و کاربران بدون داشتن فرهنگ استفاده از آن رفتارهای نامطلوبی را از خود بروز می دهند، پس اساسي ترين راهكار براي حضور مفید در فضای مجازی بدون آنكه وجهه كاربران ايراني در نگاه ديگر مردم دنيا دچار خدشه نشود و چهره هاي ورزشي و هنري هم با هتاكي و فحاشي كاربران شبكه هاي اجتماعي مواجه نشوند آن است كه فرهنگ حضور در فضاي مجازي را به شكلي جدي آموزش دهيم.