تمام خطرات و مزایای کاهش قیمت نفت

 تا همین چهار سال قبل، آمریکا و اتحادیه اروپا در تلاش برای کنترل برنامه‌ هسته‌ای ایران خرید نفت از این کشور را تحریم کردند. در آن زمان نفت بشکه‌ای 110 دلار معامله می‌شد و مقامات دولت آمریکا به دنبال این بودند که بدون بالا رفتن قیمتها صادرات نفت ایران را محدود کنند.

شرایط چقدر زود تغییر می‌کند. در هفته جاری قیمت نفت برای اولین بار طی 12 سال گذشته عمدتا به دلیل توسعه نفت شیل آمریکا به کمتر از 30 دلار درهر بشکه سقوط کرد.

تحریمها علیه ایران سرانجام روز گذشته لغو شدند که به عرضه بیشتر نفت از سوی ایران و فشار بیشتر روی بازار اشباع شده کنونی نفت منجر خواهد شد.

تشدید سقوط قیمت نفت عواقب اقتصادی، زیست محیطی و ژئوپلتیک جدی در جهان به همراه خواهد داشت. در عین حال این امر باعث ایجاد فرصتی برای اتخاذ سیاست‌های انرژی قاطعانه برای کاهش تاثیر جانبی نوسانات نفتی خواهد شد.

قیمت بنزین در آمریکا برای اولین‌بار از ماه می 2009 تاکنون به کمتر از دو دلار در هر گالن رسیده است و این به معنی صرفه‌جویی حدودا 700 دلاری در هزینه‌ سالانه بنزین هر خانوار آمریکایی در سال گذشته شده است. این پول اضافی می‌تواند به عنوان یک محرک اقتصادی عمل کند. در شرایطی که این امر می‌تواند برای اقتصاد مثبت باشد، مزیت نفت ارزان بر اقتصاد کلان کمتر شده چرا که واردات کاهش یافته و سقوط قیمت‌ها سختی بیشتری را برای ایالاتی همچون تگزاس، اوکلاهما و ویومینگ در دوران تحول نفت شیل در این کشور به وجود می‌آورد.

کشورهایی همچون روسیه، عراق، نیجریه و ونزوئلا که وابستگی زیادی به درآمد نفتی دارند نیز کاهش شدید درآمد‌های خود و تولید ناخالص داخلی را شاهد بوده‌اند. بانک جهانی برآورد کرد که یک کاهش 10 درصدی در قیمت‌های نفت می‌تواند بازده اقتصادی در برخی کشورهای صادر‌کننده نفت را 0.8 درصد کاهش داده و به 2.5 درصد برساند. بسیاری از کشورها در حال حاضر با بی‌ثباتی مواجه هستند و کاهش درآمد نفتی می‌تواند اوضاع آنها را بیش از پیش نامطلوب کند.

حتی عربستان سعودی که ذخایر ارزی بزرگی در اختیار دارد با کسری بودجه حدودا 100 میلیارد دلاری در سال گذشته روبرو شده است. عربستان در واکنش به کاهش قیمت نفت اصلاحات اقتصادی و اقدامات ریاضتی برای کنترل هزینه‌ها و بالابردن قیمت بنزین اتخاذ کرده است. مقامات این کشور در حال بررسی یک مزایده عمومی برای شرکت نفت دولتی آرامکو هستند که بیش از 10 برابر اکسون موبیل (بزرگ‌ترین شرکت نفتی به لحاظ ارزش بازار) ذخایر نفتی دارد. در بحبوحه افزایش تنش‌ها با ایران، جنگ پرهزینه در یمن و تغییر نسل سران سعودی این اقدامات برای مذاکره مجدد در خصوص یک قرارداد اجتماعی که طی چند دهه گذشته وجود داشته، چالش برانگیز به نظر می‌رسد.

همچنین مشکلات دیگری نیز وجود دارد. وقتی قیمت بنزین به بالای چهار دلار در هر گالون می‌رسد، سیاستمداران و مصرف‌کنندگان از آن انتقاد می‌کنند. اما وقتی قیمت‌ها پایین می‌آید ما خوشنود می‌شویم.

در ماه دسامبر متوسط مصرف سوخت خودروهای جدید فروخته شده 0.9 مایل در هر گالن کمتر از مصرف سوخت در اوت 2014 بود زیرا فروش خودروهای اس یو وی 14 درصد جهش داشت.

اما تاریخ نشان داده که قیمت سوخت زودتر از انتظارات مجددا افزایش خواهد یافت. عوامل احتمالی از همین حالا مشهود است. تولید نفت در آمریکا در حال کاهش و احتمالا امسال کاهش شدیدی خواهد داشت. در سطح جهانی سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز تقریبا 300 میلیارد دلار کاهش یافته است.

رشد تقاضا می‌تواند ذخایر جهانی کنونی را کاهش دهد و خطرهای ژئوپلتیک که در شرایط کنونی قیمتهای پایین در حال افزایش است، میتواند عرضه نفت را کاهش دهد.

اما برخلاف گذشته اوپک نمی‌تواند برای جلوگیری از یک شوک نفتی در بازار اقدام کند. ظرفیت یدکی این گروه، توان آن برای عرضه فوری در بازار برای جبران اختلالات در حال حاضر در سطح پایین بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است. در شرایطی که تولید نفت شیل آمریکا نسبت به نفت متعارف به تغییرات قیمتی سریع‌تر واکنش نشان می‌دهد، مثل اوپک واکنش چندانی ندارد. بدون یک دیوار حائل قابل توجه جهان ممکن است ناپایداری بیشتری را در قیمت‌ها تجربه کند و به دلیل حضور فعالان نفتی در بازارهای جهانی هرگونه افزایش قیمت نفت به مصرف‌کنندگان آمریکایی در جایگاه‌های بنزین لطمه خواهد زد.

در حال حاضر سیاستگذاران باید از این فرصت کاهش نفت برای پیش‌بردن اصلاحات کاهش وابستگی اقتصاد به نفت برای کاهش تاثیر افزایش قیمت نفت روی تولید ناخالص داخلی و خانوارها استفاده کنند. این به معنای این است که ادامه دادن به افزایش استاندارد‌های اقتصاد سوخت دولت و سرمایه‌گذاری در خودروهای پیشرفته و سوخت‌های جایگزین ادامه خواهد یافت.

ما باید تعهدات قابل توجه بخش خصوصی و عمومی را در گفتگوهای پاریس تقویت کنیم تا تحقیق و توسعه در زمینه انرژی‌های پاک افزایش یابد. وقتی که قیمت بنزین پایین است بهترین زمان برای بررسی افزایش مالیات سوخت برای کنترل تقاضا و تامین هزینه بازسازی جاده‌ها و پلهای ناهموار است. و ما باید ذخایر نفتی استراتژیک آمریکا را برای تضمین موثر بودن آن در صورت وضعیت اضطراری عرضه مدرن‌ سازی کنیم.

به لحاظ جهانی نفت ارزان همچنین فرصتی برای دولت‌ها به منظور هدفمند کردن یارانه‌های انرژی است. حفظ قیمت نفت در سطوح پایین، کشورها را به لحاظ مالی در مضیقه قرار میدهد و استفاده بیشتر از انرژی و آلایندگی را تشویق میکند و سوختهای جایگزین را تضعیف می‌کند. از شروع سال 2014 بیش از 20 کشور اشکال مختلف هدفمندی یارانه ها را در پیش گرفته اند. تلاشهای قبلی برای اصلاحات یارانه ها مخالفتهای مردمی و حتی اغتشاش و آشوب را در برخی کشورها همچون اندونزی و نیجریه به همراه داشته است اما با توجه به اینکه قیمت نفت اکنون پایین است خطرات سیاسی چنین اصلاحاتی کاهش یافته است.

اگرچه مصرف کنندگان کاهش قیمت بنزین و صورتحساب‌های انرژی گرمایشی در زمستان استقبال می‌کنند باید به خاطر داشته باشند که کاهش قیمت نفت مسائل ژئوپلتیک، اقتصادی و زیست محیطی را به همراه دارد که می‌تواند عواقب بزرگی را در آینده در پی داشته باشد. دولتها باید از این فرصت برای اتخاذ سیاست هایی که جنجال ناشی از نوسان شدید و اجتناب ناپذیر نفت را کاهش می‌دهد، استفاده کنند.