گمانه‌ها درباره گام تازه ریاض، برای رابطه با تهران
دولت عربستان پس از اینکه یک سال و نیم سفارتش در تهران، ایام بدون سفیر را پشت سرگذاشت و جانشینی بعد از فراخواندن «عبدالرحمان بن غرمان شهری» به ریاض، عازم تهران نکرد، در حال حاضر بنا بر تصمیم و پیشنهاد برخی از مقامات عالی‌رتبه عربستان، وزارت خارجه این کشور «علی حسن جعفر» سفیر پیشین ریاض در مسکو را به عنوان گزینه پیشنهادی برای تصدی مسئولیت سفارت عربستان سعودی در تهران به دستگاه دیپلماسی ایران معرفی کرده است.
در طول ماه‌های اخیر بخصوص پس حمله نظامی عربستان به یمن و وقوع فاجعه منا که به کشته شدن حدود 464 زائر ایرانی منتهی شد، روابط ریاض - تهران دوران ناآرام و پر فرازونشیبی را پشت سرگذاشته است و گاه برخی اظهارات نسنجیده وزیر خارجه جدید عربستان در مورد ایران و اختلاقات دو کشور در نحوه حل بحران سوریه، این موضوع را تشدید کرده است.
با وجود این ناآرامی‌ها و بحث و جدل‌ها بین مقامات دو کشور، به نظر می‌رسد در روزهای اخیر بنا به گفته معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور وزیر امور خارجه کشورمان سطحی از گفت‌وگوهای جدید بین ایران و عربستان درباره روابط دوجانبه و برخی از مسائل منطقه‌ای آغاز شده است.
علی حسن جعفر
اوایل هفته جاری حسن قشقاوی در برنامه «من طهران» شبکه العالم، با خوب ارزیابی کردن دیدار وزیر امور خارجه ایران و همتای سعودی‌اش در حاشیه نشست وین 2، گفت: در کنار ملاقات‌هایی که سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض با برخی از مقامات عربستان در وزارت خارجه یا غیره داشت، می‌توان گفت که سطحی از گفت‌وگوها بین ایران و عربستان درباره روابط دوجانبه و برخی از مسائل منطقه‌ای آغاز شده است.
وی درباره سطح روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی و سفیر این کشور، گفت: سفیری از سوی عربستان معرفی شده است که روند کارش در داخل کشور در حال بررسی است.
قشقاوی با اشاره به دیدار وزیر امور خارجه ایران با همتای سعودی وی و نیز دیدار سفیر ایران با برخی از مقامات عربستانی در ریاض، ابراز امیدواری کرد که حاصل این دیدارها و گفت‌وگوها و ادامه آن، زمینه را برای تعامل بیشتر بین ایران و عربستان فراهم کند.
همچنین عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان روز شنبه با لحنی متفاوت از گذشته در حساب توئیتری وزارت خارجه عربستان اعلام کرد که کشورش خواهان ایجاد بهترین روابط با ایران است.
در این مطلب به نقل از جبیر آمده است که «ما به دنبال بهترین روابط با ایران به عنوان کشور اسلامی، همسایه و دارای تاریخ و تمدن هستیم».
در ادامه این تحولات، اطلاع پیدا کردیم که دولت عربستان «علی حسن جعفر» سفیر پیشین ریاض در مسکو را به عنوان گزینه پیشنهادی دولت عربستان برای تصدی مسئولیت سفارت سعودی در تهران به دستگاه دیپلماسی کشورمان معرفی کرده است؛ گرچه ایران هنوز به صورت رسمی به این معرفی و پیشنهاد پاسخی نداده یا لااقل چنین خبری، رسانه‌ای نشده است.
برخی از منابع آگاه اعلام کرده‌اند که نامبرده یک دیپلمات باسابقه و طرفدار نزدیکی روابط دو کشور است. او تا چندی پیش مسئولیت سفارت ریاض در مسکو را برعهده داشته و به تازگی «عبدالرحمن بن ابراهیم بن علی الرسی» جانشین وی در مسکو شده است. گویا معرفی سفیر جدید از سوی ریاض به تهران، با استقبال «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد و پسر پادشاه عربستان که این روزها دارای قدرت و نفوذ زیادی در دستگاه حاکمیتی عربستان است، همراه بوده است.
در اردیبهشت 93، «عبدالرحمان بن غرمان شهری» که حدود دو ماه پیش به سمت سفیر عربستان در ایران منصوب شده بود، در دفتر علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، با وی دیدار کرده است. او در دیدار با هاشمی، سلام ویژه پادشاه و ولیعهد وقت عربستان را به او ابلاغ کرده و از جایگاه ویژه هاشمی نزد مسئولان و مردم عربستان سخن گفته بود. سفیر عربستان در تهران اندکی بعد از آن دیدار به یکباره به ریاض فراخوانده شد. علت آن، موجی بود که بعد از انتشار عکس‌های دیدار عبدالرحمان بن غرمان شهری در دیدار با هاشمی در رسانه‌های عربی منتشر شد. سفیر، در حال بوسیدن پیشانی هاشمی دیده می‌شد. آنچه گفته می‌شد، حاکی از «احترام بیش از اندازه» سفیر برای یک مقام کشور میزبان بود؛ آنچه عربستانی‌ها فقط برای مقامات کشور خود می‌پسندند.
حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقای وزیر خارجه در گفت‌وگویی که دی‌ماه سال گذشته با روزنامه «شرق» داشت، درباره فراخواندن سفیر عربستان از تهران گفت: «رفتارشان، رفتار متعارفی نبود»، «آنچه مقامات عربستان درباره ترک تهران توسط ایشان به‌طور رسمی به ما گفتند، این بود که ایشان برای مأموریت دیگری تعیین شدند و از این تاریخ مأموریتشان در تهران خاتمه پیدا می‌کند... . برخی از سفرای کشورهای عربی در تهران، همچنین برخی از مقامات کشورهای عربی در منطقه از چند هفته قبل مطالبی به ما منعکس کرده بودند که سفیر عربستان در تهران به‌دلیل عدم رعایت پروتکل‌های کشور خودش و سؤالاتی که برای مقامات کشورش ایجاد شده به ریاض فراخوانده شده است. ظاهراً سفیر عربستان که دیدار خوب و مثبتی با آقای هاشمی رفسنجانی داشتند، در پایان این دیدار، پیشانی آقای هاشمی رفسنجانی را بوسیدند. آن سفرا یا مقامات کشورهای عربی برای ما توضیح دادند که این اقدام سفیر، در حوزه پروتکلی و حفظ شئونات کشورشان سؤالاتی در ریاض ایجاد کرده و به همین دلیل این فرد را برگرداند‌ه‌اند».
این مقام وزارت امور خارجه ایران درباره این پیش‌فرض که سفیر به مأموریت دیگری منصوب شده نیز توضیح داد: «طبیعی‌تر این بود که حتی اگر قرار بود این سفیر به مأموریت دیگری اعزام شود، فرصت پیدا می‌کرد که با مقامات کشورمان به‌طور رسمی و در چارچوب پروتکل‌های موجود خداحافظی و به‌طور طبیعی کشور را ترک کند».
به گزارش رسانه‌های خبری، گویی سفیر بعدی حدود یک‌ماه بعد از فراخواندن سفیر پیشین به تهران معرفی شده و اواسط پاییز 93 اقدامات اداری تأیید سفیر جدید در تهران انجام شد اما پس از مدتی از سوی سعودی‌ها اعلام شد که سفیر معرفی‌شده، بازنشسته شده و به تهران نخواهد آمد. بازنشسته‌شدن این سفیر به‌دنبال مرگ پادشاه و تغییرات گسترده سیاسی در عربستان رخ داد. حال باید منتظر ماند و دید که سرنوشت سفیر جدید معرفی‌شده از سوی عربستان به ایران در کلاف پیچیده روابط تهران - ریاض چگونه رقم خواهد خورد.