به طور کلی دو شیوه ارتباطی پنهانی وجود دارد. در روش اول که رمزنگاری است اطلاعات به طریقی رمز میشود که برای شخص ثالث قابل فهم نیست اما فرستنده و گیرنده با استفاده از کلید مشترک میتواند اطلاعات مورد نظر را رمزگشایی کنند.
پنهان نگاری شیوه دوم ارتباط محرمانه است. در پنهان نگاری علاوه بر مخفی ماندن اطلاعات، وجود ارتباط محرمانه باید مخفی بماند. در واقع پنهان نگاری هنر و علم پنهان کردن ارتباطات است و هدف آن مخفی کردن وجود هر گونه ارتباط بین فرستنده و گیرنده است. اغلب اوقات تصور میشود که با کد کردن پیام مورد مبادله ارتباط امن است اما در عمل بعضی اوقات تنها رمز کردن کافی نیست و به همین دلیل روشهایی برای پنهان کردن داده به جای کد کردن آن ارائه شده است.
پنهان نگاری از لحاظ لغوی به معنی نوشته استتار شده است و در واقع پنهان کردن ارتباط به وسیله قرار دادن پیام در یک رسانه پوششی است به گونهای که کمترین تغییر قابل کشف را در آن ایجاد نماید و نتوان موجودیت پیام پنهان در رسانه را حتی به صورت احتمالی آشکار ساخت.
اگرچه رمز نگاری و احراز هویت نیز مفاهیمی مشابه پنهان نگاری دارند اما تفاوتهایی بین آنها وجود دارد. در رمزنگاری دسترسی به محتوای پیام برای فرد غیر مجاز ناممکن میگردد لیکن در پنهان نگاری موجودیت پیام انکار میشود. هدف رمزنگاری حفظ محرمانگی و تمامیت پیام است .
پنهان نگاری هم همین اهداف را با پنهان نمودن پیام دنبال میکند. به علاوه در پنهان نگاری انتخاب جا و ترتیب نمودن پیام نیز با بهره گیری از نوعی رمز در چینش بیتهای پیام لابه لای بیتهای میزبان صورت میپذیرد.
همچنین میتوان پیام را قبل از جاسازی داخل میزبان بااستفاده از الگوریتمهای رمزنگاری به صورت رمز درآورد و سپس عمل پنهان سازی را انجام داد. به طوری که میتوان گفت با استفاده از پنهان نگاری در حقیقت سه لایه حفاظتی بسیار محکم در دسترسی به پیام ایجاد خواهد شد: اول اینکه وجود ارتباط نامحسوس است و این هدف اصلی در پنهان نگاری است و بنابر این گذشتن از اولین مانع چندان سادهای نخواهد بود.
در صورتی که وجود اطلاعات در یک میزبان مورد سوءظن واقع شود و مرحله دوم پیدا کردن الگوریتم پنهان نگاری است وباید جا و ترتیب پنهان شدن اطلاعات مشخص شود. لیکن در این مرحله نیز چون از یک کلید به نام stego- key برای جاسازی پیام استفاده شده است دانستن این کلید ضروری است و بنابراین گذشتن از این مرحله نیز با دشواری همراه خواهد بود و چنانچه دو مرحله قبلی با موفقیت پشت سر گذاشته شوند اکنون به متن رمز شده دسترسی پیدا شده است که در این مرحله مسائل مربوط به رمزنگاری مطرح میگردند.
از طرف دیگر به عمل اضافه کردن نشانهای در عکس، ویدئو یا صدا برای نشان دادن هویت آن اثر پنهان نگاری یا احراز هویت میگویند. البته پنهان نگاری و احراز هویت کمی با یکدیگر تفاوت دارند. وقتی نشانه تجاری یا مشخصهای در یک اثر مانند عکس، ویدئو یا صدا به شکل مخفیانه ذخیره میشود به آن پنهان نگاری میگویند اما مخفی کردن شماره سریال یا یک مشخصه از یک چیز در چیز مشابه دیگر را احراز هویت مینامند. هر دوی این روشها برای جلوگیری از دزدی آثار بکار میروند از دومی برای پیدا کردن ناقضین کپی رایت و از اولی برای اثبات آن استفاده میشود.
از سوی دیگر در برابر پنهان نگاری، دانش تحلیل پنهان نگاری، هنر کشف وجود ارتباط پنهان، قراردارد که هدف آن تمیز دان بین رسانههای حاوی اطلاعات از رسانه عادی است.
همانگونه که پنهان نگاری از اهمیت بسیاری برخوردار است داشتن دانش تحلیل پنهان نگاری نیز بسیار مهم و ضروری است چرا که علیرغم امتیازهای مثبتی که پنهان نگاری دارد امکان سوءاستفاده از آن برای مقاصد خرابکارانه نیز وجود دارد.