به گفته کارشناس مسئول برنامه‌های کاهش تقاضا در UNODC (دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل)؛ مراکز ماده 16 نه تنها هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی زیادی را به سیستم مدنی و درمانی کشور وارد کرده‌اند، بلکه اثر مثبتی نیز در کارایی آنها دیده نشده است به طوری‌که افراد در این مراکز به بیماری‌هایی اعم از HIV مثبت و سل مقاوم به درمان مبتلا شده، آنها را در کشور گسترش می‌دهند.
"گلاره مستشاری" در جلسه‌ای که به منظور" کنترل و مدیریت مصرف مواد مخدر، روان گردان‌ها و پیش‌سازهای آن" توسط کمیته مستقل مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد، افزود: در مراکز ماده 16 بیماری‌هایی مانند HIV مثبت، سل مقاوم به درمان و غیره در حال گسترش است و شاهد آن هستیم که این بیماری‌ها را در کشور گسترش می‌دهند.
وی ادامه داد: یکی از چالش‌های بزرگ برنامه مقابله با مواد مخدر در ایران در چند سال اخیر استفاده از روش کاملا اسکیزوفرنی و کاملا روان گسیخته در مبارزه با این آسیب بوده است. همواره در خصوص مبارزه با مواد مخدر برنامه‌هایی را طراحی و اجرا کرده‌ایم که فاقد هرگونه پیوست دقیق و مناسب بوده؛ در چنین شرایطی با رفتارهای این چنینی باید بپذیریم همواره محکوم به شکست هستیم.
کارشناس مسئول برنامه‌های کاهش تقاضا در UNODC ضمن اشاره به آنکه در قوانین سایر کشورهای دنیا عموما مقوله اعتیاد و مصرف جدا از یکدیگر در نظر گرفته می‌شوند، تصریح کرد: باید در نظر داشت که مصرف اعتیاد جرم است اما خود اعتیاد یک بیماری روانی است که باید این مسائل را به طور متمایز در نظر گرفت.
مستشاری با تاکید بر آنکه اعتیاد به طور کلی یک بیماری روانی است اما مصرف آن جرم است افزود: باید به منابع مالی خود توجه کنیم تا بتوانیم رصد دقیقی از شرایط مصرف مواد در ایران به دست آوریم.
وی در ادامه با اشاره به افزایش و کاهش قیمت موادی چون هروئین و شیشه افزود: نمی‌توان با مشاهده مسائلی چون افزایش قیمت شیشه، کاهش قیمت هروئین، کاهش تعداد معتادان تزریقی و متجاهر به نتایج جامعی دست یافت و باید بدانیم تا زمانی که اطلاع دقیقی از تعداد معتادان و مصرف کنندگان در کشور وجود نداشته باشد نمی‌توان به هیچ نتیجه‌ای در این حوزه رسید.
کارشناس مسئول برنامه‌های کاهش تقاضا در UNODC در ادامه مسئله مهم در مبارزه با مواد مخدر را شناسایی عوامل بروز اعتیاد در کشور دانست و گفت: باید عوامل بروز و شیوع اعتیاد در کشور شناسایی و با توجه به آنها برنامه‌ریزی‌هایی انجام و سیاست‌هایی تهیه و تدوین شود.
مستشاری در ادامه تاکید کرد: آیا وظیفه وزارت ورزش و جوانان تنها این است که شعار ورزش از اعتیاد بهتر است را بدهد؟ مسلما در چنین شرایطی نیاز است که حتی اگر وزارت ورزش هیچ اقدامی در جهت مبارزه با مواد مخدر انجام نمی‌دهد لااقل ورزش را به گونه‌ای در کشور نظام‌مند و در مناطق محروم گسترش دهد که به طور غیرمستقیم گرایش به اعتیاد کاهش یابد؛ مسلما گسترش ورزش، به طور مستقیم مبارزه با مواد مخدر نام نمی‌گیرد اما نتیجه آن همانی است که سالها با طراحی طرح‌های مختلف به دنبال آن هستیم.
وی در ادامه ضمن ابراز امیدواری از توجه به مبارزه با مواد مخدر در تهیه و تدوین برنامه ششم توسعه گفت: در برنامه پنجم توسعه تنها یک جمله در این خصوص وجود داشت و آن این بود که ستاد مبارزه با مواد مخدر باید سند ملی راهبردی مبارزه با مواد مخدر را تدوین کند اما خوشبختانه در برنامه ششم یک نگاه همه جانبه وجود داشته و اصول کلی نیز در آن تدوین خواهد شد.
کارشناس مسئول برنامه‌های کاهش تقاضا در UNODC ادامه داد: دستگیری معتادان در حال مصرف یک اقدام کاهش آسیب نیست، بلکه کاهش آسیب به معنای آن است که سطح دسترسی معتادان به مواد را بالا ببریم.
مستشاری در پایان گفته‌های خود پاتوق‌های حاشیه اتوبان را از دیگر نتایج مخرب مراکز ماده 16 دانست و گفت: پدیده پاتوق‌های حاشیه اتوبان‌ها، ناشی از آن است که در وسط شهر با اقدامات انتظامی معتادان را دستگیر کردیم لذا آنها به حاشیه شهرها کوچ کردند؛ در حال حاضر نیز گروهی از آنها مجهز به سلاح گرم و اسلحه هستند در حالی که در گذشته شاید قاچاق مسلحانه در بیابان‌های کویری کشور انجام می‌شد اما وسط شهر کسی تفنگ نداشت یا فروش مسلحانه مواد را در شهر تهران نمی‌دیدیم که اینها همگی برخی از تاثیرات مخرب مراکز ماده 16 بر ساختار کشور است.
آمادگی وزارت ورزش برای پیشگیری و مراقبت از معتادان بهبودیافته
غلام‌رضا شعبانی بهار، معاون توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان نیز در این جلسه از آمادگی این وزارتخانه برای پذیرش وظایف حاکمیتی و ملی فرآیندهای پیشگیری و درمان اعتیاد و همچنین مراقبت‌های ویژه معتادان بهبود یافته خبر داد.
وی افزود: وزارت ورزش و جوانان این آمادگی را دارد که به صورت عملیاتی، اجرایی و پروژه‌ای، مستقیم و غیرمستقم و براساس آمار در فرآیندهای پیشگیری، درمان، نگهداری و مراقبت‌های ویژه معتادان بهبود یافته وظایف حاکمیتی و ملی را بپذیرد.
وی ادامه داد: در حال حاضر عمده تاکید ما بر مدیریت مصرف است در حالی‌که در فرآیند مبارزه با مواد مخدر باید حتما برای "مدیریت پیشگیری" برنامه داشته باشیم، این در حالی است که عموما در کشور صبر می‌کنیم تا فردی گرفتار شود و بعد برای درمان آن برنامه‌ریزی شود و گاهی شاهد آن هستیم که با وجود بیماری نیز فرد رها می‌شود لذا باید پیشگیری، درمان و ظرفیت‌های ویژه پس از درمان را به طور جامع در برنامه‌های مبارزه با موادمخدر در نظر بگیریم.
معاون توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان در ادامه بخش عمده‌ای از مشکلات کشور در حوزه مبارزه با مواد مخدر را غفلت از پیشگیری دانست و گفت: غفلت از پیشگیری آثار اجتماعی، اقتصادی، امنیتی بر جامعه گذاشته و هزینه‌های بسیار زیادی را متحمل کشور می‌کند اما اگر بخواهیم به طور صحیح و درست با این پدیده مواجه شویم، بهترین راه مبارزه غیرمستقیم است که یکی از موثرترین آنها «ورزش» خواهد بود.
شعبانی تصریح کرد: هیچ نیازی نیست که مستقیما و دائما شعار اعتیاد دشمن ورزش است را سر دهیم بلکه باید ورزش را نظام‌مند کنیم زیرا همواره می‌بینیم که در محیط‌های ورزشی اعتیاد به ندرت به چشم می‌خورد پس باید دستگاه‌های موثر را در پیشگیری سهیم کنیم.
وی در ادامه ضمن بیان آنکه در وزارت ورزش و جوانان یک وظیفه ذاتی را برعهده داریم، گفت: در این وزارتخانه براساس وظیفه ذاتی خود و در حد توان و اعتقادمان برنامه‌هایی را درخصوص مبارزه با اعتیاد اجرا می‌کنیم، اما قطعا آن برنامه‌ها همان چیزی نیستند که جامعه به آنها نیاز دارد، اما در حال حاضر وزارتخانه این آمادگی را دارد که مسوولیت حاکمیتی و ملی را قبول کند و در این راستا فدراسیون‌های روستایی و ورزش‌های همگانی می‌توانند نقش موثری را در حوزه پیشگیری ایفا کنند.