در پی تأکید مقام معظم رهبری در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت با ایشان مبنی بر جایگزینی تولیدات معدنی به جای نفت و خروج از اقتصاد تک محصولی، مدیر عامل بزرگترین تولید کننده سنگ آهن کشور در گفت وگویی به بررسی راهکارهای تحقق این توصیه مهم رهبری پرداخت.
"مهندس نوریان" مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو معتقد است، برخی موانع موجود در بخش معدن کشور در سال‌های اخیر علاوه بر کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش، موجب غیرفعال شدن برخی از معادن فعال کشور هم شده است.
مشروح این گفت وگو به شرح زیر است؛
آقای مهندس نوریان، به نظر شما به عنوان مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو که سابقه زیادی در این زمینه هم دارید، آیا دستیابی به این هدف اقتصادی مهم امکان پذیر است؟
شکی نیست که ظرفیت های بسیار بالای معدنی ایران قابلیت توسعه بیش از پیش را دارند تا جایی که می توان به جرأت ادعا کرد، محصولات معدنی ایران در صورت رفع مشکلات موجود و تکمیل زنجیره تولید بهترین و مناسبترین جایگزین برای برداشته شدن اتکای دولت بر درآمدهای نفتی است.
ایران جزو ده کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه از نظر داشتن ذخایر معدنی است. تاکنون نزدیک به 70 نوع ماده معدنی با 40 میلیارد تن ذخیره قطعی در کشور شناسایی شده که ارزشی معادل 770 میلیارد دلار دارد.
و جالب است بدانید اکتشافاتی که تاکنون نجام شده، کمتر از 8 درصد مساحت جغرافیایی کشور است که در صورت وجود اراده ای قوی و برنامه ریزی مناسب، می توان به منابع بسیار غنی تری دسترسی پیدا کرد.
بررسی ها نشان داده ایران روی کمربند آهن، روی، سرب، مرمیت، مس و طلاست و دست کم صد سال مواد معدنی برای تولید و استخراج دارد، ولی با وجود همه این ذخایر بسیار غنی معدنی و پتانسیل رشد اقتصادی کشور به واسطه معادن، ایران تاکنون نتوانسته است برداشت مناسبی از ذخایر معدنی خود داشته باشد و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است.
ما با 390 میلیون تن برداشت سالانه از ذخایر معدنی، کمتر از 4/0 درصد از ذخایر خود را استخراج می کنیم، در حالی که استاندارد برداشت از ذخایر معدنی در جهان یک درصد است.
آقای نوریان به نظر می رسد در شرایط فعلی معادن و صنایع فولاد دارای پتانسیل و آمادگی بیشتری برای ورود به بازار جهانی باشند، نظر شما چیست؟
سنگ آهن یکی از فراوان ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که طبق بررسی های انجام شده اکسید آن، حدود 5 درصد از پوسته زمین را تشکیل می دهد.
بر اساس مطالعات انجام شده، تاکنون حدود 6/4 میلیارد تن ذخیره زمین شناسی سنگ آهن در ایران شناسایی شده که 5/2 میلیارد تن آن ذخیره قطعی است.
این عنصر، به عنوان ماده اولیه اصلی تولید فولاد، بیشترین سهم هزینه را در قیمت تمام شده فولاد دارد. بنا بر آمارهای موجود، در کشـور چیـن حـدود 39 درصد، کشـورهای اروپائی 31 درصد و در ایران حدود 25 درصد قیمت تمام شده تولید فولاد را، هزینه تأمین سنگ آهن تشکیل می دهد.
به همین دلیل، یکی از مزیت های مهم اقتصادی برای مجتمع های فولادسازی کشور، استفاده از سنگ آهن داخلی است، زیرا نقش عمده ای در کاهش قیمت تمام شده و هم چنین صرفه جویی ارزی در تولید فولاد دارد.
در حال حاضر 3 حوزه معدنی بزرگ در کرمان، یزد و خراسان شناسایی شده که توسط شرکت‌های بزرگ معدنی در حال بهره برداری هستند و عمده تولید کشور را انجام می دهند، در مجموع 62 میلیون تن سنگ آهن در کشور برای تولید محصولات دانه بندی و کنسانتره استخراج می شود.
در حال حاضر میزان تولید سالانه سنگ آهن دانه بندی و کنسانتره در ایران حدود 42میلیون تن است که مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو با تولید 5/10 میلیون تن کنسانتره و 5/1 میلیون تن سنگ آهن دانه بندی شده بزرگترین تولید کننده کشور است.
همچنین اکنون حدود ۱۷ میلیون تن فولاد در کشور تولید می‌شود که میزان مصرف داخلی هم تقریباً به همین میزان است.
آقای نوریان در برنامه افق توسعه کشور تا سال 1404، تولید 55 میلیون تن فولاد پیش بینی شده برای رسیدن به این میزان تولید چه شرایطی لازم است؟
ببینید اگر قرار باشد در افق 1404 حدود 55 میلیون تن فولاد تولید شود، باید چیزی حدود 135 میلیون تن سنگ آهن برداشت شود و از آن 8/14 میلیون تن سنگ آهن دانه بندی، 2/77 میلیون تن کنسانتره و 72 میلیون تن گندله تولید کرد.
در حالی که هم اکنون ظرفیت استخراج سنگ آهن در کشور 40 میلیون تن، کنسانتره 24 میلیون تن، گندله 22 میلیون تن و آهن اسفنجی 18 میلیون تن است و سال گذشته حدود 2 میلیون تن گندله وارد کردیم.
بنابراین رسیدن به مرز تولید 55 میلیون تن فولاد تنها با صدور مجوز و راه اندازی کارخانجات مختلف فولادی محقق نمی شود بلکه آنچه حائز اهمیت است، تأمین مواد اولیه این واحدهاست. در آینده نزدیک این واحدها، نیاز به مواد اولیه کنسانتره و گندله سنگ آهن پیدا خواهند کرد و از این رو، انجام اکتشافات گسترده در سطح کشور برای شناسایی معادن سنگ آهن ضروری است تا در نتیجه زنجیره تولید فولاد در همه بخش ها متوازن توسعه یابد، و در این شرایط است که اقتصاد مقاومتی عینیت پیدا می کند و می توانیم مدعی باشیم که اتکای درآمد کشور از دوش صنعت نفت برداشته شده است.
شما از مدیران باسابقه معدنی هستید، فکر می کنید چگونه می توانیم علاوه بر ترسیم دورنمای روشن از صنعت فولاد، دغدغه های مقام معظم رهبری را هم در خصوص تکمیل زنجیره تولید و خروج از اقتصاد تک محصولی برطرف کنیم؟
واقعیت این است که برخی موانع موجود در بخش معدن کشور در سال‌های اخیر علاوه بر کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش، موجب غیرفعال شدن برخی از معادن فعال کشور هم شده است. الآن سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی ما کمتر از یک درصد است، در حالی که حداقل باید 3% باشد که لازمه آن، اقدامات عاجل مسئولان دولتی و قانونگذاران محترم است.
اگر بخواهم مشکلات بخش معادن و صنایع معدنی را خلاصه کنم باید، به نبود شناخت کافی از پتانسیل های معدنی کشور و ضعف برنامه‌های اکتشافی و تامین منابع مالی لازم برای آنها.
- اجرا نشدن برنامه چهارم و پنجم توسعه در بخش اکتشاف و توسعه معادن.
- کم توجهی به توسعه زیرساختهای مورد نیاز بخش معدن.
- نقص قوانین و بوروکراسی ها در مقابل سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی.
- افزایش هزینه های انرژی، حمل و نقل و....
- اجرا نشدن سند استراتژی توسعه صنعتی (سال 84)
- تعرفه های بالای بهره مالکانه، حقوق دولتی و حق انتفاع بدون در نظر گرفتن شرایط موجود
- کمبود نقدینگی، بهره زیاد بانک ها، تسهیلات کم و...
- تحریم و مشکل قطع همکاری و تعاملات بین‌المللی
- مشکلات صدور مجوزها و فقدان پنجره واحد، بوروکراسی و دیوانسالاری
- عدم ثبات قانون و مقررات
- فقدان جهت‌گیری توسعه‌ای با نگاه صادراتی با رعایت افزایش ارزش افزوده در فراورده‌ها
- توجه نکردن به مزیتهای نسبی کشور در راستای برنامه‌های توسعه‌ای
- نامناسب بودن محیط کسب و کار برای سرمایه‌گذاری داخلی، خارجی و تولید
- چابک نبودن دولت و سازمانهای دولتی مرتبط
- توسعه نامتوازن بخش صنایع معدنی (فولاد و...)
- کاهش شدید قیمت های جهانی
که همه این عوامل موجب افزایش ریسک و بی انگیزه کردن بخش خصوصی برای سرمایه گذاری شده است.
چطور با همه این موانعی که اشاره کردید، چادرملو توانسته به فعالیت خودش ادامه بدهد؟
شرکت معدنی و صنعتی چادر ملو که سهام آن متعلق به صدها هزار سهامدار حقیقی و حقوقی است، با وجود موانع داخلی و مشکلات ناشی از تحریم های اقتصادی سعی کرد با اتخاذ تدابیری نه تنها به فعالیت تولیدی خودش ادامه دهد، بلکه طرح ها و برنامه های توسعه خود را هم هر چند با قدری تأخیر در برنامه زمانبندی، اما با موفقیت به پیش ببرد.
مدیر عامل شرکت چادرملو در ادامه این مصاحبه با اشاره به عزم راسخ مدیران شرکت در تکمیل زنجیره تولید با هدف ایجاد ارزش افزوده در مواد معدنی گفت: یکی از رمزهای موفقیت ما حرکت به جلو برای تحقق برنامه ریزی های دقیق بر اساس چشم انداز ترسیم شده شرکت است. ما نسبت به سهامداران که به مدیران مجموعه اعتماد کرده اند متعهد هستیم و باید منافع آنها را در چارچوب سیاست های کلان نظام حفظ کنیم.
در دو، سه سال اخیر سختی ها و فشارهای بسیاری را تحمل کردیم اما چون به عملکرد خود ایمان و باور داریم با مقاومت در برابر همه ناملایمات چرخ این واحد عظیم معدنی و صنعتی را همچنان به گردش درآوردیم و به یاری خدا و حمایت بزرگان نظام، به توسعه طرح های تکمیلی خود می اندیشیم.