ایران چگونه می‌خواهد قدرت برتر خاورمیانه جدید باشد

جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در اولین سفر خود به پایتخت‌های خاورمیانه پس از مذاکرات هسته‌ای سخنان روحانی را تأیید کرد. ظریف گفت که ایران به همکاری با حکومت عراق در مبارزه با «افراطی‌گری و تروریسم» ادامه خواهد داد. همچنین وزیر امور خارجه در کویت و قطر نیز بر نیاز به همکاری منطقه‌ای برای مبارزه با تروریسم تأکید کرد. ایده رهبری مبارزه با تروریسم توسط بخش اصلی طرح جدید تهران برای شناخته شدن به عنوان کشور اصلی منطقه است. ایران مکرراً به اسرائیل، عربستان سعودی و به ویژه آمریکا به عنوان منابع اصلی تروریسم و بی‌ثباتی اشاره کرده است. ایران آشکارا ریاض و واشنگتن را مسئول ظهور داعش خوانده و همچنان تلاش می‌کند که نقش رهبری عربستان و آمریکا در خاورمیانه را بی‌اعتبار کرده و نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد.

 

اما حماس می‌تواند در رقابت فزاینده ایران با عربستان بر سر قدرت و نفوذ مشکلی بر سر راه ایران باشد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران سال‌ها با تمام توان از این سازمان سنی مستقر در غزه، به عنوان بخشی از محور مقاومت علیه اسرائیل و غرب، حمایت کرده است. با این حال، در سال ۲۰۱۱، وقتی که سپاه پاسداران از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه حمایت کرد، رهبران حماس با ایران دچار اختلاف شدند. تلاش‌ها برای مصالحه در سال‌های بعد به صورت پراکنده رخ داده و حتی در دوره جنگ حماس با اسرائیل در غزه در تابستان گذشته نیز ادامه داشت.

 

جای تعجب ندارد که ایران در مقابل نشست ۱۷ ژوئیه حماس با ملک سلمان، شاهزاده و وزیر دفاع سعودی که اولین مورد از چنین مذاکراتی بین دو طرف پس از سال‌ها بود، واکنش خوبی نشان نداد. «صلاح برداویل» یکی از مقامات حماس این ملاقات را یک پیشرفت نامید. روی آوردن حماس به ریاض می‌تواند ادعاهای ایران مبنی بر رهبری مبارزه جهان اسلام علیه اسرائیل را بی‌اعتبار کند. 

حتی نگران‌کننده‌تر برای تهران شایعاتی (و شاید ضداطلاعاتی) هستند که از مذاکرات ریاض به گوش می‌رسند و مدعی هستند که عربستان از حماس خواسته که در درگیری این کشور در یمن در مقابل شورشیان حوثی تحت حمایت ایران به ریاض کمک کند. مقامات سعودی هرگونه تغییر در سیاست‌هایشان نسبت به حماس را انکار می‌کنند، اما این حرکت زیرکانه‌ای از سوی ریاض در مسئله‌ای است که از نظر آنها نبرد حیاتی با ایران بر سر قدرت و بقا در خاورمیانه پس از توافق هسته‌ای است.