کارشناسان نظامی در میدان نبرد گتیزبورگ راه می‌روند چون فکر می‌کنند می‌توانند چیزی بیاموزند که از آن‌ها افسران بهتری بسازد، اما وقتی چند سال پیش اتفاقی در حوزه فضای مجازی رخ داد، با خود گفتند چرا به خودمان زحمت بدهیم و درباره فضای سایبری بیاموزیم؟
در شرایطی که کشورها شبکه‌های دفاعی دیجیتال خود را تقویت می‌کنند و ارتشی از هکرها را آموزش می‌دهند، باز هم درک ناملموسی از ماهیت جنگ سایبری وجود دارد. هنوز هم درک درستی از مفهوم جنگ سایبری وجود ندارد، چه برسد به پیروز شدن در آن. این نتیجه‌ای بود که شرکت‌کنندگان در میزگرد اندیشکده شورای آتلانتیک در خصوص جنگ دیجیتالی، اتفاق‌نظر داشتند.
اندیشکده شورای آتلانتیک در تحلیلی به قلم جیسون هیلی، رییس برنامه سایبری شورای آتلانتیک و پژوهشگر ارشد دانشگاه کلمبیا، به بررسی بحث‌های در میزگردی که اخیراً با شرکت کارشناسان و متخصصان حوزه سایبری از سوی شورای آتلانتیک برگزار شد پرداخت و به سه نکته مهم منتج از این میزگرد درباره آینده تحولات فضای سایبری اشاره کرد و نوشت: کارشناسان اذعان داشتند که قوانین و روش‌های درگیری در فضای مجازی هنوز در حال تغییر و تحول‌اند اما در عین حال بر این عقیده بودند که دیگر نباید جنگ سایبری را به این دلیل که کاملاً ملموس نیست، در جایگاه پایین‌تری نسبت به جنگ فیزیکی قرار داد.
سه درس مهمی در جنگ‌های سایبری
جیسون هیلی، عضو ارشد غیرمقیم در شورای آتلانتیک و پژوهشگر ارشد دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «کارشناسان نظامی در میدان نبرد گتیزبورگ راه می‌روند چون فکر می‌کنند می‌توانند چیزی بیاموزند که از آن‌ها افسران بهتری بسازد، اما وقتی چند سال پیش اتفاقی در حوزه فضای مجازی رخ داد، با خود گفتند چرا به خودمان زحمت بدهیم و درباره فضای سایبری بیاموزیم؟». «پس‌کد (Passcode)» همکار رسانه‌ای انحصاری این رویداد بود که با هدف بررسی ماهیت و خاستگاه جنگ‌های سایبری توسط طرح سایبری شورای آتلانتیک برگزار شد. سه درس مهمی که از اندیشمندان برجسته کشور در این زمینه آموختیم در ادامه آمده است:
انسان، مهمترین و در عین حال ضعیف‌ترین جزء جنگ‌های سایبری است
۱- عامل انسانی را فراموش نکنید
«کریس اینگلیس»، استاد مهمان برجسته مطالعات امنیت سایبری در آکادمی نیروی دریایی آمریکا که تا سال گذشته معاونت آژانس امنیت ملی را عهده‌دار بود، در این رویداد بیان داشت که: «علی‌رغم ماهیت فنی جنگ‌های سایبری، انسان مهمترین عامل در این درگیری‌هاست. آزاردهنده‌ترین، فرصت‌طلب‌ترین، و ضعیف‌ترین جزء جنگ‌های سایبری انسان‌ها و آن دسته از افرادی هستند که تصمیمات حوزه جنگ‌های سایبری را اتخاذ می‌کنند.» نمونه بارز این امر در مواردی است که قدرت نرم، مانند زمان مذاکرات با متحدان، به ملت‌ها کمک کرده تا از جنگ‌های سایبری موقعیت محکمی برای خود دست‌وپا کنند. شرکت‌کنندگان در این میزگرد متفق‌القول بودند که کشور استونی بهترین نمونه از این موارد است. در حالی که به نظر می‌رسید استونی با حمله دیجیتالی روسیه در سال ۲۰۰۷ ازپادرآمده بود، این کشور توانست موقعیت خود را تقویت کند زیرا سایر کشورها از توانایی‌های روسیه آگاهی یافتند و استونی موفق شد به موقعیت امنیتی قوی‌تری دست پیدا کند.
صلح بیش از جنگ بر حوزه سایبری حکمفرماست
۲- واژه جنگ سایبری این روزها باب شده اما آمار از صلح سایبری خبر می‌دهد
«براندون والریانو»، سخنران ارشد دانشگاه گلاسکو بر این باور است که: «علی‌رغم خبرهایی که درباره اقدامات صورت‌گرفته در راستای حملات و جنگ‌های سایبری منتشر می‌شود، آمار و ارقام نشان می‌دهد که خودداری و ممانعت قابل‌توجهی در خصوص جنگ‌های دیجیتالی وجود دارد. جنگ سایبری جلوه متفاوتی نسبت به دیگر انواع جنگ دارد. کشورهایی که پیشرفته‌ترین جنگ‌افزارهای سایبری را در اختیار دارند، عمدتاً در عملیات تهاجمی از آن‌ها استفاده نمی‌کنند بلکه آن‌ها را بیشتر در مأموریت‌های مخفیانه جاسوسی به کار می‌برند. این امر حاکی از آن است که در این حوزه، نه درگیری، بلکه جریان پنهانی از صلح برقرار است».
لزوم تغییر چارچوب‌های ذهنی درباره امنیت سایبری
۳- هیچ راهی برای امنیت کامل سایبری وجود ندارد
شرکت‌کنندگان در این میزگرد معتقدند فناوری سایبری هرقدر هم پیشرفته باشد، امکان دستیابی به امنیت سایبری کامل وجود ندارد. آقای والریانو پیشنهاد داده است که کشورها، به جای آنکه به دنبال دژ مستحکم تکنولوژیکی باشند، بهتر است چارچوب ذهنی خود را نسبت به مفهوم محافظت دیجیتالی تغییر دهند. وی می‌گوید: «اگر آن را روی کاغذ بنویسید و روی رایانه‌تان بگذارید، آسیب‌پذیر خواهید شد. باید این حقیقت را بپذیریم».
لزوم بازبینی در رویکرد کنونی نسبت به فضای سایبری
مفهوم سایبری منحصربه‌فرد است و ویژگی‌های بی‌بدیلی دارد اما مفهوم مستقلی نیست. ما دیگر ابزارهای قدرت را به میدان می‌آوریم تا به موفقیت‌هایی در فضای مجازی دست پیدا کنیم. می‌توان از فضای مجازی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف در سایر حوزه‌ها استفاده نمود. این حوزه‌ها به هم متصل‌اند. این امر درباره سایر حوزه‌ها صدق می‌کند و به همان میزان هم برای فضای سایبری مصداق دارد.
تصور کنید بیست سال بعد، به گذشته نگاه کنیم و بگوییم، کشوری که در فضای مجازی پیروز شد، کشوری نبود که می‌خواست بلندترین قله‌های فناوری دیجیتالی را فتح کند، بلکه کشوری بود که به قلب و روح ساکنان و کاربران فضای مجازی راه پیدا کرد. اگر این تعریف ما از پیروزی در فضای سایبری باشد، اگر آن کشور واقعاً موفق‌ترین ملت در حوزه امنیت ملی خواهد بود، پس در آن صورت راهی که هم‌اکنون در پیش گرفته‌ایم راه چندان درستی نیست.