دامنه فقر در کشور چقدر است؟/ فقرایی که کامپیوتر و لپ‌تاپ می‌خواهند

سید پرویز فتاح، وزیر نیرو در دولت نهم و مدیرعامل سابق بنیاد تعاون سپاه، شب گذشته برای اولین بار پس از تصدی ریاست کمیته امداد امام خمینی(ره) در یکنشست صمیمی با خبرنگاران حاضر شد و در پاسخ به برخی سوالات نکاتی را از چشم‌انداز این نهاد و شرایط فقر در کشور اعلام کرد.

پرویز فتاح در پاسخ به سوال خبرنگار فردا که پرسیده بود، تا چه حد کمیته امداد می‌تواند افراد را تحت پوشش قرار دهد، گفت: ميزان مستمري که کميته امداد در طول يک ماه به تمام مددجويان تحت پوشش خود پرداخت مي‌کند از ميزان يارانه‌اي اکنون دولت به مردم مي‌پردازد، بيشتر است و اين نشان‌دهنده آن است که ميزان اقشار آسيب‌پذير و نيازمند حمايت در کشور بسيار زياد است.

وی البته تاکید داشت که با وجود چنین پرداختی بسیاری از مددجویان به واسطه نیازهای جدید همچنان خود را فقیر دانسته و درخواست کمک دارند.

فتاح با اشاره به سفر خود به بشاگرد در استان هرمزگان توضیح داد: یک روزی دراین منطقه هیچ امکاناتی نبود و اینگونه سطح فقر و نیاز تامین نیازهای اولیه بود اما وقتی آب، برق، تلفن و امکانات دیگر گسترش می‌یابد، مددجویان منطقه حالا یخچال یا کولر هم می‌خواهند و نیازها اینگونه تغییر می‌کند.

رئیس کمیته امداد همچنین با بیان این سوال که آیا داشتن کامپیوتر ضرورت دارد یا نه؟ ادامه داد: فرزندان ایتام یا مددجویان تحت پوشش به واسطه پیشرفت تکنولوژی امروزه درخواست داشتن تبلت یا کامپیوتر را دارند، آما آیا وظیفه امداد تامین چنین وسایلی است؟ اصلا چنین بودجه‌ای در امداد وجود دارد؟

وی از جلسه اخیر خود با هاشمی رفسنجانی و میرزاده به عنوان رئیس هیات امنا و رئیس دانشگاه آزاد خبر داد و گفت: در این جلسه به این عزیزان گفته شد که مددجویان تحت پوشش چگونه باید هم تحصیل را ادامه دهند و هم با این مستمری که می‌گیرند شهریه‌های یک تا 1.5 میلیونی دانشگاه را پوشش دهند؟ که البته اینها قبول کردند تا تخفیفات خوبی به مددجویان داده شود اما همچنان این سوال جدی وجود دارد که آیا تامین هزینه تحصیل در دانشگاه آزاد هم جزو موضوع فقر هست یا نه؟

صحبت‌های فتاح پیرامون موضوع فقر و تغییر نیازهای فقرا، فتح باب جدیدی در موضوع فقر بود تا بازهم این سوال مطرح شود که دامنه فقردر کشور چقدر است؟ و فقرا تا چه میزان به حمایت نیاز دارند؟

 خط فقر کجاست؟

معیارهای کنونی اقتصادی، برای تشخیص خط فقر از دو رویکرد اصلی استفاده می‌کنند؛ خط فقر نسبی و خط فقر مطلق!

خط فقر نسبی عموماً به صورت در صد معینی از آمار توزیع درآمد (یا هزینهُ) جامعه در نظر گرفته می‌شود و افرادی که درآمد (یا هزینه) آنها پایین‌تر از این آستانه قرار می‌گیرد فقیر محسوب می‌شوند. افرادی که زیر این خط فقر قرار می‌گیرند فقیر مطلق نیستند؛ بلکه در مقایسه با دیگران فقیر محسوب می‌شوند.

فقر مطلق عبارت است از مقدار درآمدی که برای تامین حداقل نیازهای فردی در یک جامعه لازم است و عدم تامین آن موجب می‌شود فرد مورد بررسی به عنوان فقیر در نظر گرفته شود. افرادی که زیر خط فقر مطلق قرار دارند توانایی تامین حداقل نیازهای اساسی خود را ندارند و به طور مطلق فقیر محسوب می‌شوند.

آمارهای رسمی که پارسال منتشر شده بودند می‌گفتند: میانگین درآمدی برای قرار نگرفتن در زیر خط فقر در ایران بالای یک میلیون و ۸۲۲ هزار تومان است البته این رقم برای تهران تا 2.5 میلیون و برای روستاها یک میلیون تومان ارزیابی شده بود. آمارهایی که در مورد خط فقر منتشر می شوند معمولا خط فقر نسبی را نشان می دهند اما خط فقر نسبی رابطه مستقیمی با توزیع نابرابر ثروت در جامعه دارد و شاید آنگونه برخی خود را تصور می‌کنند، با واقعیت همخوان نباشد.

رئیس کمیته امداد هم بر چنین نکته‌ای تاکید دارد که می‌گوید: «نیازهای مردم تمام شدنی نیست» و برای تائید حرف خود به نامه‌های مردمی به مسئولان اشاره می‌کند و می‌گوید: فکر میکنید در سفر اخیر دولت به استان گیلان چه میزان نامه به رئیس جمهور داده شد؟ متأسفانه دادن نامه از سوي مردم و طرح درخواست‌ها از آن‌ها به شيوه‌اي متداول در جامعه ايران تبديل‌شده و مردم بسياري از نيازهاي خود از در اختيار گرفتن خانه مسکوني تا رفتن به کربلا و مکه را از مسئولان درخواست مي‌کنند که این شیوه صحیح نیست و باید اصلاح شود.

اقتصاددانان معتقدند برای محاسبه هزینه زندگی و نقشه فقر در کشور باید هزینه‌های درون خانواده، پوشاک، خوراک، مسکن و حتی خودرو را هم لحاظ کرد اما آیا هزینه تحصیل، خرید تکنولوژی و مسافرت هم در دایره هزینه‌های خانواده برای تعیین خط فقر قرار می‌گیرد؟

مردم زیاده خواهند؟

روش های اندازه گیری برای خط فقر تفاوت های زیادی با هم دارد. خط فقر در تهران با خط فقر در شهری کوچک و حتی روستاها متفاوت است. شاید یک دلیل، این باشد که کیفیت زندگی در این مناطق متفاوت است.

توسعه یافتگی مناطق مختلف در اینجا معنــای خود را بیش از پیش می یابد. شاخصه های خط فقر را می توان به سطح قیمت‌ها و کیفیات زندگی مناطق مختلف نسبت داد. اما آیا این تمام شاخصه‌های خط فقر است؟ بهتر است به این نکته اشاره شود که در همه جای دنیا، دولت‌ها نسبت به ارقام اعلام شده در مورد خط فقر و تعداد فقرا حساس هستند. چون تعداد همین فقیران، می تواند به راحتی نمایانگر عملکرد دولت‌ها باشد. محاسبات نشان می‌دهد از سال ۸۴ تا امروز نه تنها از تعداد فقیران کم نشده بلکه به تعدادشان هم اضافه شده است. اما مشکل کار کجاست؟

فتاح، رئیس کمیته امداد در این خصوص می‌گوید: این واضح و روشن است که کسی در جامعه به نان شب محتاج نیست زیرا افراد فقیر جامعه یا تحت پوشش کمیته امداد یا تحت پوشش بهزیستی یا یکی از نهادهای خیریه هستند و به طور قاطع می‌توان گفت کسی به نان شب محتاج نیست.

وی می‌گوید: مردم عادت بدی دارند که هرجیزی داده شود، حس می‌کنند باید بگیرند ولو به آن نیاز نداشته باشند. در همین داستان یارانه‌ها، چقدر رئیس جمهور از مردم خواست از دریافت یارانه انصراف دهند اما بازهم 77 میلیون نفر برای دریافت یارانه ثبت نام کردند. مشکل از فقر نیست، گاهی مشکل در فرهنگ مردم است که باید اصلاح شود.