سازمان دامپزشکی به عنوان عضو موثر پدافند غیرعامل، تغییراتی در برنامه واکسیناسیون مرغداری‌های اعمال کند

روند فعلی واکسیناسیون مرغ‌های گوشتی نه تنها سبب بهبود حداقلی در وضعیت بهداشتی و سلامت صنعت طیور نمی‌شود بلکه باعث موتاسیون در این نوع ویروس‌ها شده و آن‌ها را متنوع‌تر و بعضا قوی‌تر می‌کند؛ بنابراین بهتر است مسئولان ذی ربط ضمن حذف واکسیناسیون در صنعت مرغ گوشتی، واکسیناسیون موثر را در صنعت مرغ مادر گوشتی انجام دهند".

سید محمود ابراهیمی ،استاد دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله تهران ضمن بیان مطلب فوق، با بیان اینکه رویه غلط واکسیناسیون در صنعت مرغ گوشتی امنیت غذایی را تضعیف و چرخش ایزوله‌های مختلف ویروس را تقویت می کند، اظهار کرد: صنعت پرورش دام و طیور از بعد اشتغال‌زایی و تضمین امنیت غذایی برای هر کشوری به‌ عنوان صنعتی استراتژیک و بسیار حساس شناخته می‌شود. اهمیت این صنایع تولیدی به اندازه‌ای است که با هر گونه تهدید احتمالی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن می تواند امنیت روانی، اقتصادی، غذایی و بهداشتی هر کشور را مختل کند و نارضایتی‌های عمومی را سبب شود.

وی افزود: بنابراین با توجه به نقش سازمان دامپزشکی در تضمین سلامت صنعت دام و طیور که همان آمادگی در برابر تهدیدات معمول (بیماری‌های ناشی از عوامل شناخته شده) و احتمالی (بیوتروریسم) است بسیار خطیر به نظر می‌رسد.

ابراهیمی گفت: سنتی بودن پرورش دام و عدم آشنایی مرغداران صنعتی به مسائل علمی مرتبط از فاکتورهایی است که بر تامین امنیت غذایی کشور از طریق اختلال در سلامت و اقتصاد صنعت دام و طیور تاثیر منفی گذاشته است؛ با این حال ضروری است که سازمان دامپزشکی به عنوان عضو موثر پدافند غیرعامل، تغییراتی در برنامه واکسیناسیون مرغداری‌های گوشتی کشور اعمال کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله تهران تصریح کرد: وضعیت بغرنج امروزی صنعت طیور که مغلوب انواع ویروس‌های جاری در ایران شده است، متعاقب مصرف مستمر و طولانی مدت (بالغ بر دو دهه) انواع واکسن‌های ویروسی وارداتی و حتی داخلی است. بی شک تنوع ایزوله‌های ویروسی از جمله آنفلوآنزا، نیوکاسل، برونشیت و گامبورو که مشکل عمده صنعت طیور کشور بوده، نتیجه بی توجهی در برنامه واکسیناسیون و حتی نوع واکسن مصرفی است.

وی ادامه داد: روند واکسیناسیون جاری نه تنها باعث بهبود حداقلی در وضعیت بهداشتی و سلامت صنعت طیور نشده است، بلکه اینگونه واکسن‌ها با ایجاد فشار ایمنی در میزبان باعث موتاسیون در این نوع ویروس ها شده و آن‌ها را متنوع تر و بعضاً پرحدت‌تر می‌کند، چرا که این نوع ویروس‌ها به دلیل ژنوم شان که از نوع RNA است مستعد هر گونه تغییر ژنتیکی هستند و جالب اینکه عمده خسارات صنعت طیور ناشی از همین ویروس‌هاست.

به گفته این استاد دانشگاه خسارات اقتصادی از جمله تلفات بالا، ضریب تبدیل پایین و مصرف بالای انواع آنتی بیوتیک‌هاست که عمدتا به دلیل برنامه‌ریزی نادرست در امر واکسیناسیون و ضعف مدیریت بهداشتی است و برای کشوری مانند ایران که عمده خوراک صنعت دام و صد در صد خوراک طیور آن و همچنین آنتی بیوتیک‌ها، مکمل‌ها، ویتامین‌ها و حتی ضد عفونی کننده‌های مصرفی وابسته به واردات است، بسیار نگران کننده است.

وی اظهار کرد: با توجه به آمار سالانه پرورش حدود یک میلیارد قطعه مرغ گوشتی در کشور و با احتساب پنج کیلوگرم دان برای هر جوجه می توان گفت که سالانه باید برای خرید حداقل چهار میلیون تن ذرت و کنجاله سویا ارز از کشور خارج شود. ضمن اینکه واکسن‌های ویروسی وارداتی و حتی واکسن‌های ساخت داخل به دلیل نوع سویه‌های بکار رفته در آن‌ها که با سویه‌های در چرخش ایران چندان سازگار نیست؛ بنابراین استفاده از واکسن‌های زنده در صنعت مرغ گوشتی می تواند عفونت زا باشد.

ابراهیمی عنوان کرد: واکسن‌های زنده تخفیف حدت یافته یا زنده غیر بیماری‌زای نیوکاسل و برونشیت که در هفته اول و حتی هفته دوم زندگی جوجه‌های گوشتی برای ایمن کردن، مصرف می‌شود، غیر علمی و آسیب‌رسان است، چرا که بخاطر عدم تکامل سیستم ایمنی در هفته‌های اول و دوم دوره زندگی جوجه‌ها، این واکسن‌های زنده حتی اگر توسط آنتی بادی‌هایی که از مادر به جنین انتقال می یابد خنثی هم نشوند باز هم نمی توانند در کنترل عفونت‌ها نقش موثری داشته باشند.

وی اعلام کرد: شواهد حکایت از این دارد که متعاقب استفاده از واکسن‌های زنده برونشیت و نیوکاسل که باعث ایجاد عفونت در جوجه‌ها شده است. به تبع آن مرغدار به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف و مولتی ویتامین‌ها مجاب می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله تهران گفت: بسیاری از کارشناسان ایجاد عفونت متعاقب واکسن زنده را جهت تحریک بهتر سیستم ایمنی طیور امری طبیعی و حتی مثبت قلمداد می کنند. این در صورتی‌ است که سیستم ایمنی جوجه در هفته اول و حتی هفته دوم هنوز ناقص است. عفونت‌های ایجاد شده در جوجه‌ها متعاقب اینگونه واکسن‌های زنده خود دلیلی است بر ناکارآمد بودن واکسن‌های مشابهی که به منظور ایمن کردن مرغ مادر گوشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به این امید که جوجه‌های تولیدی را تا تکمیل شدن سیستم ایمنی در برابر میکروارگانیسم‌های مهاجم بصورت غیر فعال محافظت کند.

ابراهیمی افزود: عفونت‌هایی که پس از تجویز واکسن‌های زنده در جوجه ایجاد می‌شود به راحتی باعث تخریب مژه‌های مجاری تنفسی جوجه‌ها می شود که به همراه سایر موارد معمول نظیر تهویه بد که منجر به افزایش گاز آمونیاک موجود در مرغداری‌ها می‌شود در هفته اول دستگاه تنفسی طیور را معیوب و غیر کارا می کند که کاهش رشد جوجه ها، افزایش تلفات و به تبع آن افزایش استفاده از آنتی بیوتیک‌های مختلف در پی دارد. افزایش بی رویه و خودسرانه آنتی بیوتیک‌ها در صنعت دام و طیور نیز به دلیل ایجاد "مقاومت آنتی بیوتیکی" خود به نوعی مخل امنیت بهداشتی کشور قلمداد می‌شود.

وی ادامه داد: بین صفات تولیدی و پاسخ‌های سیستم ایمنی و صفات مربوط به مقاومت به بیماری‌ها همبستگی منفی‌ وجود دارد. پس نژادهای مختلف مرغ‌های گوشتی و تخم گذار امروزی اصلاح نژاد شده بخاطر سیستم ایمنی ضعیف‌تر در برابر بیماری‌ها نیز حساس تر هستند. در واقع با اصلاح نژاد مرغ‌های گوشتی (بدون تقویت و اصلاح دستگاه تنفسی و عروقی طیور) تنها رشد عضلات ارتقاء پیدا کرده است؛ بنابراین در شرایط عادی نیز بر دستگاه تنفسی و عروقی طیور به تبع رشد سریع عضلات، فشار چند برابر ظرفیت طبیعی وارد می‌شود.

این استاد دانشگاه اظهارامیدواری کرد مسئولان ذی ربط به حذف واکسیناسیون در صنعت مرغ گوشتی متقاعد شوند و ایمنی جوجه گوشتی را از طریق واکسیناسیون موثر در صنعت مرغ مادر گوشتی مد نظر قرار دهند که البته مستلزم این است که برای ایمن‌سازی صنعت مرغ مادر گوشتی یا حتی صنعت مرغ تخم‌گذار، واکسن‌های ویروسی را بر پایه ایزوله‌های موجود در کشور به نحوی که بتواند سیستم ایمنی هیومرال و سلولی طیور را تحریک نماید تولید شود.