شبکه ملی اطلاعات به مرحله پاورپوینت رسید!

ماه گذشته حجج اسلام پژمان‌فر و آقاتهرانی در صحن علنی مجلس از وزیر ارتباطات پرسیدند: «دلایل توسعه شبکه و پهنای باند اینترنت توسط وزارت ارتباطات بدون پیوست فرهنگی و قبل از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و بی‌توجهی به ظرفیت داخلی چیست؟»  حجت‌الاسلام والمسلمین نصرالله پژمان‌فر خطاب به محمود واعظی گفت: «عدم شفافیت در زمان‌بندی و مفهوم شبکه ملی اطلاعات و روشن نبودن سیاست دولت در قبال آن از جمله سوالات ماست.

 در وزارت ارتباطات می‌گویند این پروژه خیلی بزرگ و انجام‌ناشدنی است اما شورایعالی فضای مجازی ایجاد شبکه ملی اطلاعات را حداکثر با 14 پروژه قابل اجرا می‌داند. راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بیش از بودجه نیازمند عزم و اراده است که این اراده در وزارت ارتباطات وجود ندارد». عضو کمیسیون فرهنگی مجلس پرسید: «آقای وزیر! تیرماه 93 راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را در چند شهر وعده دادید.

اکنون پس از گذشت 10 ماه از زمان وعده، این شبکه در چه شهرهایی اجرا شده است؟ به نظر می‌رسد کار بیش از 5 درصد پیش نرفته است». وزیر ارتباطات در مقام پاسخگویی به سوال 2 نماینده پرسشگر، متقابلا پرسید: «چرا 11 سال پیش که هیچ اقدامی درباره شبکه ملی اطلاعات صورت نگرفت، هیچ سوالی از وزرای وقت پرسیده نشد؟» محمود واعظی افزایش پهنای باند را لازمه شبکه ملی اطلاعات دانست و یادآور شد: «در زمان حضورم در وزارت ارتباطات پهنای باند داخل 500 گیگابیت بر ثانیه بود که امروز این رقم به 2400 گیگابیت بر ثانیه افزایش یافته است؛ ظرفیت پهنای باند بین‌الملل نیز از 71 گیگ به 171 گیگ افزایش یافته است». اما پاسخ‌های وزیر نتوانست مجلس را قانع کند و نمایندگان مجلس با 99 رأی مخالف و 70 رأی موافق به وزیر ارتباطات کارت زرد دادند. این کارت زرد از آنجا که ارتباط مستقیم با موضوع افزایش ظرفیت اینترنت دارد، با تفسیرهای متعددی از سوی رسانه‌ها همراه شد. اغلب رسانه‌ها با این برداشت که این اقدام به معنی مخالفت با توسعه اینترنت است، در مقام نقد و مقابله برآمدند. این برخورد پیش از این توسط یک عضو شورایعالی فضای مجازی پیش‌بینی شده بود.

شهریورماه سال گذشته که منتقدان تاخیر در اجرای شبکه ملی با برداشت‌های خلاف واقعی روبه‌رو شدند، حجت‌الاسلام حمید شهریاری به مسؤولان توصیه‌ کرد 3 پروژه کلیدی شبکه ملی اطلاعات، احراز هویت در فضای مجازی و پالایش محتوای فاسد را انجام دهند سپس به توسعه پهنای باند اقدام کنند. عضو شورایعالی فضای مجازی تأکید کرد: بعضی‌ها مایلند پهلوان‌پنبه بسازند و بگویند این افراد با فناوری مخالفند، بگویند این افراد با ایمیل، شبکه اجتماعی و اینترنت مخالفند؛ سپس استدلال مخالفت با فناوری را زمین بزنند و به حساب خود پهلوان‌پنبه را شکست دهند و خود را اثبات کنند در حالی که ما با کسانی که خود را به غفلت زده‌اند، مخالفیم».

 برداشت‌های خلاف واقع از کارت زرد وزیر ارتباطات، خیلی زود آقاتهرانی، یکی از 2 نماینده پرسشگر را به واکنش واداشت. وی با تاکید بر اینکه مخالف افزایش پهنای باند نیست، برای اثبات گفته خود، گفت: «همین انتقاد را به دولت‌های قبل نیز داشتم که فرصت‌ها را از دست دادند و به سمت راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات داخلی نرفتند».

اما در حالی که فشار مجلس بر وزارت ارتباطات برای اجرای شبکه ملی اطلاعات افزایش یافته است، صدای انتقاد دبیر شورایعالی فضای مجازی نیز از روند گزارش‌دهی وزارت ارتباطات درباره شبکه ملی اطلاعات بلند شده است. محمدحسن انتظاری می‌گوید: «این شورا به هیچ عنوان روند فعلی وزارت ارتباطات درباره عدم ارائه گزارش قابل استناد و مکتوب از شبکه ملی اطلاعات را قبول ندارد و در حال تهیه گزارش‌هایی برای رئیس‌جمهوری هستیم، زیرا ممکن است این روند در سال جاری نیز استمرار داشته باشد، حال آنکه اگر نظارت مناسبی بر اجرای این طرح صورت نگیرد، قطعا به ضرر کشور خواهد بود».

انتقادها از نحوه اجرای شبکه ملی اطلاعات در حالی فزونی می‌یابد که براساس اعلام شفاهی وزارت ارتباطات قرار است شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال 1394 در دسترس مردم قرار گیرد. این در حالی است که در تعریف یک پروژه 2 ساله لازم است در مقاطع معین و برنامه‌ریزی‌شده حداقل 10 بار درباره روند پیشرفت کار گزارش مکتوب و قابل نظارت و ارزیابی ارائه شود. اما درباره شبکه ملی اطلاعات تاکنون این روند رخ نداده است! وزیر ارتباطات در پاسخ به انتقادها از تاخیر در اجرای شبکه ملی اطلاعات، می‌گوید: «اقدامات برای اجرا در وزارت ارتباطات آغاز شده است».

  اما بررسی کارنامه وزارت ارتباطات در دولت یازدهم نشان می‌دهد به جز چند انتصاب و برگزاری جلسه هماهنگی و اعلام اینکه شبکه ملی اطلاعات زیرساخت دولت الکترونیک کشور خواهد بود، در عمل کار واقعی انجام نشده است.  مصاحبه‌های متعدد اهالی رسانه با متولیان شبکه ملی اطلاعات برای یافتن اطلاعات جدیدی از این پروژه نیز همواره به داده‌های تکراری ختم شده است که می‌گویند: کلیات این طرح در شورایعالی فضای مجازی به تصویب رسیده و تقسیم کار ملی صورت گرفته است، بزودی برنامه پیشرفت منطقه‌ای اعلام می‌شود تا سرویس‌های این شبکه به تدریج به مردم ارائه شود و ...

حتی یک‌بار نیز مسؤولان در پاسخ به پیگیری‌ها از اجرای شبکه ملی اطلاعات اعلام کردند این شبکه اجرایی شده است(!) این اظهار نظر بسیار زود با واکنش کارشناسان روبه‌رو شد که در نهایت این ادعا پس گرفته شد.  اکنون در نتیجه سکوت وزارت ارتباطی‌ها درباره شبکه ملی اطلاعات، مسؤولان و کارشناسان شورایعالی فضای مجازی و نمایندگان مجلس اعلام می‌کنند حتی یک گزارش یا یک برنامه اقدام و زمان‌بندی ‌شده مستند در حد 2 صفحه هم از این طرح ندیده‌اند. باید در نظر داشت شورایعالی فضای مجازی نقطه کانونی نظام حکمرانی فضای مجازی کشور است که وزارت ارتباطات باید خود را با این نظام تطبیق دهد و گزارش‌های لازم را درباره روند انجام کار به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کند. هوشمندی حضرت امام خامنه‌ای رهبر حکیم انقلاب در صدور حکم نیز گویای این است که چنین نظارتی در شرح وظایف مرکز ملی فضای مجازی دیده شده است.

در 8 سال قبل از سال 93، حدود یکهزار میلیارد تومان برای شبکه ملی اطلاعات هزینه شده است و تنها در سال 1393 حدود 1200 میلیارد تومان به این طرح بودجه اختصاص یافت که این رقم در سال جاری نیز همین حدود است. منطقی است برای هر طرح سنگینی نظارت‌های متناسبی وجود دارد اما وزارت ارتباطات همچنان این مساله را که لازم است نظارت مستقلی روی کار آنها انجام شود نپذیرفته است.

علاوه بر این، حساسیت‌ها نسبت به چگونگی روند تکمیل این پروژه زمانی تشدید شد که به‌رغم اعلام دولت دهم مبنی بر پیشرفت 90 درصدی شبکه ملی اطلاعات، دولت یازدهم پس از تحویل گرفتن دولت، مجموعه اهداف انجام‌شده برنامه پنجم توسعه را 14 درصد عنوان کرد. از این رو اختصاص بودجه سنگین برای این طرح توقع ارائه گزارش را نیز منطقی کرده است تا مشخص شود آیا پیشرفت این طرح با برنامه‌ها و شاخص‌های از پیش تعریف شده همخوانی دارد یا خیر. کارشناسان و صاحبنظران معتقدند اگر در طراحی شبکه ملی اطلاعات به شاخص‌های تعریف‌شده توجه نشود، کشور بسیار متضرر خواهد شد. ارائه یک گزارش مستند می‌تواند قضاوتی روشن و عالمانه از پیشرفت کار ارائه کند.