شایعه و پدافند غیرعامل

جالب اینجاست که شایعه چنان قدرتی دارد که مردم شایعاتی مانند پیدا شدن عنکبوت های غول پیکر به اندازه یک انسان در عراق یا حتی کشف پری و هیولا را در نقاط مختلف جهان باور می کنند.

شایعه عبارت از یک گزاره ویژه و گمانی است که منبع و ملاک های اطمینان بخش برای اعتبار آن وجود ندارد و به صورت شفاهی یا از طریق شبکه های اجتماعی یا رسانه های دیداری و شنیداری از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.

طی ماه های اخیر بویژه بازار شایعات در ایران داغ بوده و آسیب های زیادی به سلامت روان مردم وارد کرده بطوریکه در برخی موارد حتی احساس امنیت مردم نیز خدشه دار شده و آنان نسبت به اقدامات مسوولان بی اعتماد شدند.

جالب اینجاست در این بین کسی اعلام نکرد که این شایعات در حوزه پدافند غیرعامل و حمله روانی دشمن به مردم است که تهدیدات خود در ایران را به صورت جنگ روانی دنبال می کند.



** چهار شایعه بزرگی که همه باور کردند

اما شایعاتی امسال از طریق شبکه های اجتماعی وایبر، واتس آپ و همچنین به صورت شفاهی در دانشگاه و محل کار بین مردم منتقل شد که از بین آنها می توان به چهار شایعه بزرگ اشاره کرد:



** شایعه اول

«رییس بیمارستان کرمانشاه درخواست اطلاع رسانی فوری به مردم ایران را دارد، به اطلاع تمام هموطنان عزیز برسانید که تا اطلاع ثانوی از خوردن خرما با هر نوع مدل جدا خودداری کنید، گروه ترویستی داعش پس از تسلط بر زرادخانه های شیمیایی میکروبی عراق اقدام به آلوده کردن برخی محصولات و قاچاق آن به داخل خاک ایران کرده است، این محصولات حاوی ماده شیمیایی اکسالات آمونیوم هستند که مستقیما و به سرعت بر روی سیستم عصبی اثر گذاشته و منجر به فلج شدن و مرگ فرد خواهد شد، تاکنون بیش از 10 مورد به بیمارستان امام رضا(ره) ارجاع داده شده است.»

که البته این شایعه از سوی «محمد هاشمی» سخنگوی سازمان غذا و دارو و همچنین رییسی عضو اتحادیه صادرکنندگان خرما تکذیب شد و علاوه بر آن عراق از وجود زرادخانه های شیمیایی و میکروبی پاکسازی شده است.

جالب اینجاست که شایعه سازان مانند این شایعه را با محصولات غذایی دیگر از جمله ویروسی در نوشابه، آب میوه یا حتی امواج موبایل «بازنویسی» کردند و ماه های بعد نیز همچنان شاهد انتشار این شایعات بودیم از آن جمله که «رییس بیمارستان نمازی شیراز درخواست اطلاع رسانی فوری به مردم ایران را دارد. به اطلاع تمام هموطنان عزیز برسانید که تا اطلاع ثانوی از خوردن نوشابه پپسی یا هر نوع مدل جدا خودداری کنید. برخی از این محصولات حاوی نوعی ویروس هستند که مستقیما و به سرعت بر روی نخاع اثر گذاشته و منجر به فلج شدن فرد خواهد شد. تا کنون بیش از 10 مورد به بیمارستان نمازی شیراز ارجاع داده شده است. خواهشمندیم تا می توانید به نزدیکان خود اطلاع دهید.»

و در تمام این شایعات 10 مورد به بیمارستان ارجاع داده شده بودند که همگی تکذیب شدند.



** شایعه دوم

چند ماه پیش بود که عکس های هولناک قتل یک زن در فضاهای مجازی دست به دست شد و شایعه شد که برخی افراد وهابی یا داعش با نفوذ به داخل کشور به ربودن، قتل و تجاوز به زنان و دختران مبادرت وزریده اند.

این گفت و گوهای مطرح شده میان مردم کوچه و بازار حتی به برخی رسانه ها نیز نفوذ کرد و برخی مسوولان رسمی کشور را وادار به واکنش کرد تا این خبرها را تکذیب کنند.

شهرهای یاسوج، شیراز، کرمان و آمل و برخی شهرهای جنوبی از جمله نقاطی بودند که بروز این اتفاقات در آنها مورد تاکید قرار گرفته بود اما معلوم شد که افرادی با تولید و انتشار پیامک هایی با محتوای این شایعات، قصد تولید رعب و وحشت در کشور را داشته اند.



** شایعه سوم

در پی وقوع چند مورد اسیدپاشی در اصفهان بلافاصله بعد از آن شایعات اسیدپاشی های زنجیره ای دست به دست مردم می چرخید: «روی دو زن در مشهد اسید پاشیده شد» یا «اسیدپاشی به تهران رسید» که مسوولان مربوطه به شدت آن را تکذیب کردند.



** و شایعه جدید

و آخرین شایعه که این روزها خبرساز شده مربوط به آندوسکوپی است؛ آندوسکوپی یا درون بینی در پزشکی عمل دیدن و مشاهده درون بدن با مقاصد تشخیصی و یا گاهی درمانی است که با دستگاهی به نام آندوسکوپ صورت می گیرد.

در این شایعات آمده است که :اگر اخیرا برای اهدای خون به سازمان انتقال خون مراجعه کرده باشید، در کمال تعجب متوجه می شوید که در کنار سووالاتی مانند ارتباطات جنسی، سفر به کشورها یا مناطق خاص مانند تایلند یا عراق یا اعمال جراحی و دریافت خون اهدایی، سووال جدیدی به فهرست اضافه شده است تحت عنوان: آیا در چند ماه گذشته آندوسکوپی انجام داده اید؟! که اگر پاسخ شما مثبت باشد به دلیل احتمال ابتلا به ایدز از طریق آندوسکوپی از دریافت خون شما خودداری می کنند.»

معاونت درمان وزارت بهداشت طی روزهای اخیر مجبور شده که بارها این مساله را تکذیب کند.



** شایعه، اسلحه ای خطرناک برای منافع ملی یک کشور

رییس گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا با بیان اینکه هیچ جامعه ای از معضل شایعه مصون نیست، گفت: تاریخ نشان می دهد و ثابت می کند که در مقاطع مختلف زمانی بسیاری از ملت ها از ناحیه شایعه آسیب های فراوان و گاه غیرقابل جبرانی را متحمل شده اند.

دکتر «شهرام خرازی ها» افزود: در عصر حاضر که به عصر انفجار اطلاعات معروف است، شایعه بر بال های تکنولوژی رسانه سوار و به یک اسلحه بسیار خطرناک و ویرانگر تبدیل شده است.

وی خاطرنشان کرد: تکنولوژی پیشرفته رسانه، مرزهای جغرافیایی بین کشورها را حذف کرده و در حال رسوخ و نفوذ به حریم خصوصی آدم ها است در چنین شرایطی رسانه به ابزار شایعه تبدیل شده و شایعه در مقایسه با گذشته که دهان به دهان می گشت و پخش می شد با سرعت بسیار بیشتری به خلوت آدم ها راه می یابد.

خرازی ها ادامه داد: حوزه پخش، نشر و دوام شایعه دیگر مانند گذشته صرفا یک محله یا یک شهر و کشور نیست، بلکه در عصر حاضر فقط با چند کلیک و ظرف مدت بسیار کوتاهی می توان این حوزه را به سراسر جهان گسترش داد و افکار عمومی را منحرف یا تخریب کرد.



**چطور با شایعه مقابله کنیم؟

رییس گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: فرآیند شایعه در قالب مثلث فرستنده، مجرا و گیرنده شکل می گیرد و منتشر می شود بنابراین برای مقابله با شایعه باید یک، دو یا هر سه ضلع این مثلث را دستکاری کرد.

خرازی ها افزود: معمولا حذف فرستنده دشوار است اما می توان با سدکردن مجرا، جلوی انتشار شایعه را گرفت؛ متاسفانه اکنون سدگذاری در مجرای پخش شایعه هم در موارد زیادی دشوار شده، بنابراین فقط ضلع سوم یعنی گیرنده شایعه باقی می ماند که باید به شدت روی آن کار کرد.

وی تاکید کرد: این مهمترین و بنیانی ترین راه مقابله با شایعه است چون چه بخواهیم چه نخواهیم شایعه تولید و پخش می شود.

خرازی ها یادآور شد: مردم همه روزه در معرض بمباران شایعات مختلف قرار دارند، بنابراین باید یاد بگیرند که مغز خود را به یک فیلتر هوشمند تبدیل کنند و اجازه ندهند که هر آن چه از طریق چشم و گوش دریافت می کنند را در حافظه و ذهن خود ذخیره کنند.



** تاثیر شایعه لذتبخش، اما تخریب کننده

رییس گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطر نشان کرد: گوش سپردن به شایعه برای بسیاری از مردم ممکن است لذتبخش باشد اما نباید این نکته را از یاد ببریم که اگر در پس این لذت، تأثیرپذیری سوء نهفته باشد آن گاه آن لذت به ذلت بدل خواهد گشت.

خرازی ها گفت: موافقان و طرفداران شایعه به ضرب المثل «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها» و مخالفان آن به ضرب المثل «شنونده باید عاقل باشه» استناد می کنند؛ این عاقل بودن شنونده یعنی همان فیلتر کردن هوشمندانه مغز که یکی از تجلیاتش «سواد رسانه ای» است.

وی افزود: سواد رسانه ای یعنی آگاهی به آنچه که در پس پیام های رسانه ای نهفته بوده و کاوش لایه های پنهان خروجی رسانه ها است.



** شایعه و پدافند غیرعامل

رییس گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: شایعه از جمله مباحث بسیار مهم در گستره دانش «پدافند غیرعامل» یعنی دفاع بدون سخت افزار و بدون ابزار جنگی به شمار می رود.

خرازی ها تصریح کرد: دشمنان ایران می کوشند تا از شایعه به عنوان یک اسلحه پنهان نهایت بهره برداری را کنند.

وی تاکید کرد: همزمانی زنجیره ای جلوه دادن اسیدپاشی در اصفهان با بررسی طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در مجلس شورای اسلامی مصداق بارز جنگ نرم با کمک شایعه بود.

خرازی ها افزود: حاصل اقدامات نابخردانه برخی رسانه ها از جمله چند روزنامه زنجیره ای در زمینه انعکاس اخبار اسیدپاشی، آب ریختن به آسیاب دشمن، تشویش اذهان عمومی و بهانه دادن به دست بیگانگان بود.



** رسانه ها عکس قربانیان اسیدپاشی را منتشر نکنند

رییس گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران به رسانه ها توصیه کرد که از انتشار عکس های قربانیان اسیدپاشی اکیدا خودداری کنند.

خرازی ها یادآور شد: انتشار کنترل نشده تصاویر قربانیان اسیدپاشی به سلامت روان مردم لطمه می زند.

وی افزود: مشاهده عکس های اسیدپاشی دل هر بیننده ای بویژه کودکان و نوجوانان را به درد می آورد. این عکس ها سبب آزار روانی مشاهده کنندگان می شود، ضمن آنکه نوعی مدرک تجاوز به حریم خصوصی و حقوق قربانیان اسیدپاشی نیز محسوب می شوند؛ کدامیک از ما دوست دارد که عکسش در حالت جراحت یا ابتلا به بیماری رسانه ای شود؟

رییس گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در روزهای اوجگیری شایعه اسیدپاشی، متاسفانه روزنامه ها به کرات اقدام به چاپ عکس های اسید پاشی بصورت واضح و رنگی در صفحه نخست کردند.

خرازی ها ادامه داد: اگر این رویه در مطبوعات ما باب شود، بی شک جامعه خسارات روحی بسیاری خواهد دید. رسانه ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته، این عکس ها را به صورت واضح و در تیراژ وسیع در معرض دید مردم قرار نمی دهند.

وی گفت: جای مناسب چاپ این عکس ها در کتب و نشریات تخصصی پزشکی و سایر متون و رسانه های مرتبط است نه نشریاتی که در دکه ها و کیوسک ها به فروش می رسند.

خرازی ها از تمام رسانه ها خواست از چاپ اخبار و عکس های اسیدپاشی و تیتر کردن خبر اسیدپاشی تا حد امکان خودداری کرده و در صورت ضرورت اخبار را بدون عکس منتشر کنند.

وی تاکید کرد: همچنین آن دسته از نشریاتی که بر چاپ عکس اصرار دارند، عکس ها را به صورت شطرنجی و سیاه سفید تنظیم کنند.