به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، با پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن خدمات و ابزارهای گوناگون، یکی از مواردی که ذهن مسؤولان و کارشناسان حوزه را درگیر کرده، تولید محصولات مشابه، بومی‌سازی ابزار و ارائه‌ی خدمات با هدف رفع نیازهای داخل کشورهاست. کما اینکه این اتفاق در کشور با ایجاد سایت‌های خرید و فروش آنلاین، تاکسی‌های اینترنتی، نقشه‌یاب و مانند این موارد همراه بوده است. از طرفی اگرچه شاید تمامی این محصولات، از روی نمونه‌های خارجی تولید شده‌اند، اما با توجه به نیاز ایران و از طرفی به دلیل توفیق اجباری با ایجاد انحصار برای این محصولات، توانستند به موفقیت قابل قبولی دست یابند.
اما در حوزه تلفن همراه، با وجود گستردگی سیستم‌های عامل روی کامپیوتر که سابقه‌ی چند ۱۰ ساله دارند، سیستم‌های عامل گوشی از جمله اندروید و آی‌اواس در فاصله‌ی ۱۰ سال گذشته به این چرخه اضافه شدند و اگرچه شرکت‌هایی مانند مایکروسافت هم تلاش کرده تا سیستم عامل ویندوز فون را برای گوشی‌های خود عرضه کند، اما همچنان گوگل با ارائه‌ی اندروید و پس از آن و البته با اختلاف زیادی، شرکت اپل با ارائه‌ی آی‌اواس در صدر این لیست قرار دارد. این موضوع به نوعی حاکی از آن بوده است که ایجاد سیستم عامل جدید، نمی‌تواند صرفاً با موفقیت نمونه‌های قبلی همراه باشد و البته هدف ایجاد نمونه‌های جدید هم حائز اهمیت است.
استقلال و امنیت، هدف ایجاد سیستم عامل بومی
در دولت گذشته رئیس سابق سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به تصمیم برای ایجاد سیستم عامل بومی موبایل، گفته بود: یک درصد از نیازمندی‌های ما به سیستم عاملی نیاز دارد که نسبت به دو فاکتور امنیت و استقلال آن مطمئن باشیم؛ اینکه نفوذی به آن نباشد و تصمیم دیگری بر آن تأثیر نگذارد. سیستم عامل بومی یعنی سیستم عاملی که پاسخگوی نیاز بومی بوده و برای نیازهای ما شخصی‌سازی شده باشد؛ درواقع قرار نیست به نیاز همه پاسخ دهد، بلکه برای یک سری نیازمندی‌های خاص است.
وی همچنین با بیان اینکه قرار نیست دولت این سیستم عامل را بنویسد، بیان کرده بود: این سیستم عامل آماده شده و می‌تواند روی گوشی‌هایی که در ایران تولید می‌شود، قرار گیرد و با بعضی برندهای خارجی هم مذاکراتی انجام شده است؛ اما در کل، به معنای اجبار برای آن‌ها نیست و قرار نیست جایگزین همه سیستم‌های عامل شود. اگر زمانی شهروندی ترجیح داد و دوست نداشت با این سیستم‌های عامل کار کند چون برایش محدودیت ایجاد کرده، این امکان برایش وجود خواهد داشت.
اما از سوی دیگر، یکی از اقداماتی که طی چند سال گذشته در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات رخ داد، حذف اپلیکیشن‌های داخلی از مارکت‌های خارجی بود. در ابتدا شرکت اپل بود که اپلیکیشن‌های ایرانی را از اپ‌استور خود حذف کرد، به‌دنبال آن این اتفاق برای اکانت‌های اینترپرایز هم رخ داد که برای اپلیکیشن‌های ایرانی نمود زیادی داشت و پس از آن هم برخی از اپلیکیشن‌ها از مارکت آنلاین گوگل‌پلی حذف شدند و این موضوع موجب شد مسؤولان به فکر راه چاره‌ای برای حمایت از استارت‌آپ‌هایی باشند که حذف اپلیکیشن‌هایشان از مارکت‌های خارجی لطمات زیادی به کسب‌وکارشان وارد می‌کند.
در این راستا، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات -درباره‌ی ایجاد سیستم عامل بومی اظهار کرده بود مدت زیادی بود که می‌خواستیم سیستم عامل اندروید را در گوشی‌های ایرانی تغییر دهیم تا از استارت‌آپ‌های داخلی حمایت کنیم؛ این موضوع پیش نمی‌رفت تا اینکه اپلیکشین‌های داخلی را حذف کردند و این همدلی ایجاد شد و به زودی نتیجه کار را اعلام می‌کنیم.
پس از این موضوع وی در صفحات اجتماعی خود با اشاره به راه‌اندازی سیستم عامل بومی و نصب آن روی گوشی جی‌ال‌ایکس ویدئویی منتشر کرد که در آن آمده بود: یک گروه دانشجویی در دانشگاه صنعتی شریف برای مقابله با تحریم‌های گوگل سیستم عاملی طراحی را کرده‌اند که گوگل امکان حذف آن را ندارد. برای اطمینان بیشتر کاربران ایرانی یک گوشی توسط جی‌ال‌ایکس تولید شده که این سیستم عامل را پشتیبانی می‌کند. این سیستم عامل این امکان را به کاربران ایرانی می‌دهد که اپلیکیشن‌های مربوط به کسب‌وکارهای خود را بدون نگرانی از تحریم‌های آمریکا، فعال کنند
با سیستم عامل بومی محدودیت ایجاد می‌شود؟
یکی از شائبه‌هایی که درباره‌ی سیستم عامل بومی وجود دارد، امکان ایجاد محدودیت در دسترسی به سرویس‌های بین‌المللی است. بنابراین از سوی مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت گذشته درباره‌ی این موضوع و در پاسخ به اینکه آیا همه نرم‌افزارها اندرویدی روی این سیستم عامل قابل نصب است؟ گفته شد: با این سیستم عامل، شما قادر به استفاده از تمام نرم‌افزارهای بین‌المللی هستید، اما به عکس، گوگل قادر به دستکاری گوشی شما نخواهد بود. به دیگر سخن، جاده یک‌طرفه شده و ایرانی‌ها قادر به استفاده از همه خواهند بود اما دیگر قابلیت تحریم و حذف ایرانی‌ها وجود نخواهد داشت.
همچنین به امنیت اطلاعات کاربران در این سیستم عامل اشاره شد بود این سیستم عامل در اختیار همه است، قابلیت بررسی در همه آزمایشگاه‌های امنیت سایبری دنیا را دارد؛ ارزیابی مرکز امنیت سازمان فناوری اطلاعات، سلامت سیستم را نشان می‌دهد. از بررسی‌های داخلی و بین‌المللی نیز استقبال می‌کنیم.
اینکه آیا سرنوشت این سیستم عامل مانند پیام‌رسان‌های داخلی است؟
طبق گفته مسئولان سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اصولاً تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد، تصور کنید یک روز صبح متوجه شوید نرم‌افزار حمل و نقل عمومی، سفارش غذا، بانکداری و بسیاری خدمات دیگر ایرانی را که روی گوشی خود استفاده می‌کردید، دیگر روی گوشی شما نباشند و با دخالت کشوری دیگر حذف شده باشند. توسعه این سیستم عامل کمک می‌کند در آن روز بی‌چاره نباشیم.
بر این اساس، موضوع سیستم عامل بومی بار دیگر در دولت سیزدهم مطرح شده است و اخیرا هم از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فراخوانی در این زمینه منتشر شد.
در این فراخوان آمده است: در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به منظور شناسایی ظرفیت های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت های خصوصی، غیردولتی و سازمان های مردم نهاد که تا تاریخ بیستم دی ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم عامل عملیاتی نصب شده بر روی گوشی هوشمند باشند برای ارزیابی دعوت به عمل می آید.
داوطلبان حداکثر تا تاریخ فوق برای دریافت شرایط ارزیابی و حمایت، درخواست های خود را به همراه رزومه فنی و سوابق کاری مرتبط به نشانی رایانامه dti@ict.gov.ir ارسال کنند.
در همین رابطه، عیسی زارع پور _ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت و گو با یک رسانه درباره این موضوع گفت: ما به سمتی حرکت می‌کنیم که بتوانیم زیرساخت های لازم برای توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور را به طور بومی داشته باشیم.
وی معتقد است همه کشورهای پیشرفته به سمتی پیش می روند که بتوانند دارایی دیجیتال مخصوص به خود را داشته باشند. در حوزه تلفن همراه و سیستم عامل هم همکاران در معاونت فناوری وزارتخانه فراخوانی داده اند تا ظرفیت های موجود در کشور را شناسایی و از آن برای تولید سیستم عامل بومی استفاده کنند.
طبق گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تولید سیستم عامل بومی یکی از تکالیفی است که شورای عالی فضای مجازی در سند معماری شبکه ملی اطلاعات بر عهده وزارت ارتباطات گذاشته است. در راستای اجرای این تکلیف قانونی با استفاده از نخبگان کشور و شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه، قصد داریم این تکلیف را انجام دهیم. درباره تعداد داوطلبانی که تاکنون ثبت نام کرده اند، هنوز آمار دقیقی وجود ندارد.
نکته ای که وجود دارد این است که باید دید سیستم عاملی که عزم برای ایجاد آن به دنبال حذف اپلیکیشن‌های داخلی جزم شده تا چه اندازه می‌تواند نیاز کاربران را حل کند، نیازی که بیش از همه چیز، باید حائز دو فاکتور امنیت و استقلال باشد و از طرفی کارآمدی آن باید به اندازه‌ای باشد که با قرار گرفتن روی گوشی‌های داخلی، بتواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد.