جزئیات برنامه های دولت سیزدهم برای شبکه ملی اطلاعات

برای سال‌های آینده باید مقداری شیب کار را تندتر کنیم. چرا که معتقدیم اگر بخواهیم با همین فرمان پیش برویم آنطور که باید نمی‌توانیم از ظرفیت‌های نهفته بازار برای اهداف مدنظرمان استفاده و بهره‌برداری کنیم.

شبکه ملی اطلاعات زیست‌بومی است که علاوه بر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، سایر فعالان هم باید بتوانند از زیرساخت‌های پهن باند آن استفاده کنند. بر این اساس در این مرحله ما ۳ کار مهم در دست انجام داریم.

نخست نیازسنجی کرده و کاربردها و کاربری‌های مختلف را احصا می‌کنیم و پس از آن نیاز به زیرساخت‌های خودمان را سنجش کرده و بعد به فاز طراحی می‌رویم. هدف این است که با توجه به شبکه‌های نسل جدید و فناوری‌های نو، بتوانیم زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات را برای کاربری‌های جدید و نوین توسعه دهیم.

برای آنکه این موضوع ملموس‌تر شود یک مثال می زنم. در نسل پنج (۵G) عمدتاً سه محور کاربری باید دنبال شود؛ نخست افزایش ظرفیت بالای پهنای باند، دوم کاربردهایی با تأخیر بسیار کم (برای ماشین خودران و جراحی از راه دور با برقراری اتصال در حد میلی ثانیه) و سوم کاربری‌هایی با تعداد سنسور و اتصالات زیاد (برای اتصالات مربوط به اینترنت اشیا).

ما قرار است در این قالب، نیازمندی‌ها را احصا کرده و پس از آن وارد طراحی شویم. اگرچه هر اپراتوری طراحی خود را برای شبکه دارد اما ما در صدد یک طراحی جامع برای شبکه کل کشور هستیم تا یک تقسیم کار بین اپراتورها انجام شود.

مرحله بعدی نیز مربوط به احصای میزان سرمایه مورد نیاز است تا معلوم شود که برای شبکه ملی اطلاعات با این اهداف، چه میزان منابع لازم داریم.

بودجه دولت، محدودیت‌های خود را دارد اما ما می‌خواهیم جذابیت و تسهیلاتی را برای سرمایه‌گذاری فراهم کنیم تا چندین برابر این بودجه، در شبکه ملی اطلاعات سرمایه‌گذاری شود که بتوانیم این امکانات را پیاده سازی و بهره برداری کنیم.

در نهایت سومین برنامه ما در زمینه شبکه ملی اطلاعات، بهره‌برداری از خدمات است. این موضوع نیازمند مقررات زدایی و رگولیشن جدید و تعرفه گذاری است. چرا که ما معتقدیم این بخش باید اقتصادی باشد. چرا که برای مثال اگر شرکتی در یک منطقه قصد راه اندازی پورت FTTX را داشته باشد و یا سرویس را راه اندازی کرد اما مشتری نداشت، دیگر ترغیب به سرمایه گذاری نمی‌شود. موضوع تعرفه هم همینطور است؛ تعرفه باید به گونه‌ای تنظیم شود که سرمایه گذارانی که قصد ورود به این پروژه را دارند بدانند که بازگشت سرمایه‌ای هم وجود دارد.

همه اینها باید مقررات زدایی شود. یک سری ضوابط جدید باید طرح شود تا این حلقه توسعه و بهره‌برداری و تقاضا مدام تکرار شود.

زمانی برای کاربر نهایی پهنای باند یک مگابیت بر ثانیه سرعت رویایی محسوب می‌شد اما هم اکنون با نسل‌های جدید، ۱۰ مگابیت بر ثانیه هم برای یک فیلم با حجم بالا و یا یک بازی با تراکنش بالا سرعت معمولی محسوب می‌شود.

ناخودآگاه شاهد افزایش کاربری‌ها با ورود فناوری‌های جدید هستیم اما به دلیل آنکه در برخی مسیرها ارائه خدمات اقتصادی نبوده است، نتوانستیم فناوری را به حدی که در دنیا مورد استفاده قرار گرفته است، دنبال کنیم.

برای مثال فناوری FTTX در کشور جای توسعه دارد اما به جهت اینکه کاربردهای آن هنوز رشد نکرده، خیلی اقتصادی به نظر نمی‌رسد. اما اگر به موازات کاربری‌ها این فناوری توسعه پیدا کند و فناوری هم خودش را به روز کند، اقتصادی می‌شود و قابل استفاده خواهد بود.

پس در جمع بندی این اهداف باید بگویم که ما اساساً در شبکه ملی اطلاعات یک کار استاندارد را برنامه ریزی کرده ایم. یعنی مانند آنچه که تمام اپراتورهای بزرگ دنیا انجام می‌دهند.

البته وزارت ارتباطات خود را در لایه سیاست‌گذاری می بیند و تا حد امکان هیچ کدام از این برنامه‌های توسعه را خودش راسا انجام نمی‌دهد. بلکه این برنامه‌ها از طریق اپراتورهای جدید یا اپراتورهای حاضر در حوزه خدمات و زیرساخت، دنبال می‌شود.

آن چیزی که در نهایت در حاکمیت می‌ماند بخش‌هایی است که از نظر صرفه اقتصادی، مقرون به صرفه نیست؛ مثل اتصالات روستایی که از منابع USO استفاده می‌شود.

ما هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم که توسعه زیرساخت نسبت به نیاز ما کافی است. حتی من معتقدم که این زیرساختی که الان از آن استفاده می‌کنیم دیگر رفته‌رفته جواب مساله ما را نمی‌دهد و باید توسعه یابد.

از نظر پوشش هم همین است. مثلاً تکنولوژی ADSL در کل ایران برای اینترنت با سرعت ۲ مگابیت روی سیم مسی توسعه یافته است اما حالا کاربر نهایی کاربردی در حد ۱۰ مگابیت می‌خواهد. پس در آن صورت باید دوباره تکنولوژی را تغییر داده و لایه‌های شبکه را توسعه دهیم.

پس به معنای دقیق‌تر ما هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم که الان شبکه خوب است و خیالمان راحت باشد.

شبکه پاسخگوی نیاز فعلی است؛ اما برای آینده نزدیک، نه! حتماً باید توسعه پیدا کند. در جاهایی ما هم اکنون نیز دچار یک سری محدودیت‌ها شده ایم.

به نظر می‌رسد هرچه سریع‌تر باید در شبکه زیرساخت و هم در شبکه‌های مخابراتی و نیز در شبکه اپراتورهای دسترسی چه ثابت و چه موبایل، توسعه‌های جدی داشته باشیم.

* مصوبه طرح کلان شبکه ملی اطلاعات زیرساخت‌های ارتباطی را از زیرساخت‌های اطلاعاتی جدا کرده است. تفاوت نظر هم در این زمینه وجود داشت و انتقاد این بود که وزارت ارتباطات فقط زیرساخت ارتباطی را توسعه می‌دهد و زیرساخت‌های اطلاعاتی باقی مانده است. نظر شما چیست؟ چه کار باید کرد که توسعه این دو با هم پیش برود؟

شبکه ملی اطلاعات در ۳ لایه مدیا (مثل فیبر و سیم مسی)، لایه انتقال و لایه هسته تقسیم بندی شده است. به این معنی که هر بسته ارتباطی و داده‌ای که بخواهد از نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل شود روی لایه انتقال قرار می‌گیرد و با هر سرعتی که می‌خواهد حرکت کند، در لایه مدیا دیتا را در اختیار گیرنده قرار می‌دهد.

به بیان دیگر دیتا سوئیچینگ در شبکه ملی اطلاعات از طریق ۳ لایه هسته (Core)، لبه (EDGE ) و دسترسی (Access ) انجام می‌شود. در این ۳ لایه هسته شبکه در اختیار زیرساخت، لبه شبکه در اختیار مخابرات و دسترسی در اختیار اپراتورها است و از طریق این ۳ لایه دیتا رد و بدل می‌شود. در این فرآیند دیتاسنترها (IDC ) و مراکز توزیع محتوا (CDN ) از جمله زیرساخت‌های کلیدی هستند که به آنها زیرساخت‌های اطلاعاتی گفته می‌شود.

حالا سوال شما این است که آیا همزمان با توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، زیرساخت‌های اطلاعاتی هم توسعه می‌یابد؟ جواب این است که ما در دوره جدید توسعه مراکز قطب دیتاسنتر را به سازمان فناوری اطلاعات سپردیم تا با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آن را توسعه دهد.

برای مثال در منطقه اقتصادی وزارت ارتباطات، سازمان فناوری اطلاعات قصد اعلام فراخوان برای راه اندازی دیتاسنترهای با ظرفیت ۵۰۰ رک به بالا دارد. این همان توسعه زیرساخت اطلاعاتی است. ما در آن منطقه مراکز توزیع محتوا را نیز داریم.

به طور کل یکی از المان‌های بسیار مهم در شبکه ملی اطلاعات دیتاسنترها هستند که در ۳ رده دیتاسنترهای ملی، بنگاهی و مأموریتی و دیتاسنترهای توزیع شده، تعریف می‌شوند. ما ایجاد دیتاسنترهای بزرگ به عنوان قطب‌های مراکز داده را در دستور کار داریم اما در این پروژه خودمان راسا با پول دولت حضور نخواهیم داشت و سازمان فناوری اطلاعات ایران به عنوان سازمان توسعه‌ای، در این زمینه مشارکت خواهد کرد.