ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
در چندسال اخیر ایجاد شبکه ملی اطلاعات به یک ضرورت جدی تبدیل شده است. این شبکه از نظر فنی باید چه مشخصاتی داشته باشد و چرا ارائه اینترنت پرسرعت و ارزان به ایجاد این زیرساخت بستگی دارد؟
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، مدتی پیش وزارت ارتباطات ادعا کرد توانسته شبکه ملی اطلاعات را تا ۸۰ درصد محقق کند. این ادعا با واکنش کارشناسان و متخصصان این حوزه مواجه شد؛ چرا که خروجی خدماتی که باید بر روی این بستر ارائه می‌شدند، چنین ادعایی را تایید نمی‌کرد. در نهایت بعد از بررسی ماجرا در شورایعالی فضای مجازی، این ادعا رد شد و مشخص شد همه ماجرا بر می‌گردد به تعریفی که از نظر فنی در خصوص شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. تعریف وزارت از شبکه ملی، محدود به تجهیزات فنی است و مشکلاتی که در زمینه عدم ارائه خدمات موثر و کاربردی وجود دارد، به همین تعریف اشتباه بر می‌گردد. به‌عنوان نمونه یکی از مهمترین مسائل این است که چرا ما در کشور نمی‌توانیم خدماتی مانند پیامرسان، موتور جست‌وجو و مرورگر بومی را به‌صورت کارآمد و پرقدرت داشته باشیم؟ در این گزارش به بررسی معماری فنی مورد نیاز برای تحقق شبکه ملی اطلاعات پرداخته‌ایم.
*اصلا دانستن معماری فنی شبکه ملی اطلاعات چه اهمیتی دارد؟
شبکه ملی اطلاعات حداقل در عنوان، برای اغلب کاربران اینترنت کشور آشنا است. اما تا به حال آنچه که درباره این شبکه گفته شده، بیشتر به کاربرد و ویژگی های آن معطوف بوده و کمتر به ابعاد فنی، معماری و شمای کلی آن پرداخته شده است. از این رو شاید در همین ابتدا این سوال مطرح شود اصلا معماری شبکه ملی اطلاعات چه اهمیتی دارد؟
رسول جلیلی، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی به این سوال پاسخ می دهد: «شورای عالی فضای مجازی چند مصوبه در مورد شبکه ملی اطلاعات طی سال‌های گذشته داشته است. آنچه که روشن نبود و لازم بود که دقیق شود و همه روی آن وفاق داشته باشند، این بود که دقیقاً معماری شبکه ملی اطلاعات چیست؟ بین دستگاه‌های درگیر موضوع و جامعه نخبگانی اختلاف نظر و اختلاف قرائت وجود داشت که آیا شبکه ملی اطلاعات از زیرساخت ارتباطی تا سرگرمی و محتوا، همه را پوشش می‌دهد؟»
وی تصریح کرد: «آنچه که به عنوان معماری شبکه ملی اطلاعات در شورای عالی فضای مجازی تصویب شد یک معماری ۴ لایه است که شامل لایه‌های زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی، زیرساخت نرم افزاری، خدمات و محتوا می‌شود. می‌توان لایه زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی را هم به ۲ زیرلایه ارتباطی و زیرلایه اطلاعاتی تقسیم کرد. منظور از زیرلایه های ارتباطی شامل زیرساخت‌هایی مانند بی سیم، باسیم، کابل، فیبر و فراهم کردن ارتباطات است و زیرساخت اطلاعاتی هم به مراکز داده و کامپیوتر و انبارش داده‌ها، اطلاق می‌شود.»
معماری شبکه ملی اطلاعات، ۴ لایه است که شامل لایه‌های زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی، زیرساخت نرم افزاری، خدمات و محتوا می‌شود
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی افزود: «زیرساخت نرم افزاری، برای ارائه خدمات مورد نیاز هستند که برنامک‌ها و نرم افزارها را روی این لایه است. برای مثال پیام رسان‌ها جزو زیرساخت‌های لایه نرم افزاری پایه محسوب می‌شوند.»
روشن شدن معماری شبکه، علاوه بر اینکه وظایف متولیان فعلی و آینده را شفاف می‌کند، تکلیف بازیگران و کاربران این شبکه را هم روشن خواهد کرد و مشخص می‌شود چه سرویس هایی از این شبکه قابل انتظار است و چه خدماتی جز خدمات عمومی و تکلیفی این شبکه نیست.
تصویر بخشی از بازیگران دیده شده در معماری شبکه ملی اطلاعات را نشان می دهد
*معماری شبکه ملی اطلاعات باید جوابگوی چه نیازهایی باشد؟
چندین سالی است که مردم این عبارت که «شبکه ملی اطلاعات، زیرساخت فضای مجازی کشور است» را می شنوند، از جمله اینکه در سند «اصول حاکم بر شبکه ملی اطلاعات» تصریح شده که این اصول شامل 6 محور از جمله زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، استقلال، مدیریت، خدمات، سالم‌سازی و امنیت و تعرفه و مدل اقتصادی است. اما واقعا زیرساخت فضای مجازی کشور یعنی چه؟ منظور از زیرساخت فضای مجازی کشور که امروز به اندازه همه مردم ایران و همه نیازهایشان گسترده شده است، چیست؟
این سوال در سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» پاسخ داده شده است و مدل مفهومی این شبکه ترسیم شده است.
در مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات، 4 لایه زیرساخت، خدمات شبکه ملی، خدمات کاربردی و محتوا دیده شده است
براین اساس شبکه ای که زیرساخت فضای مجازی کشور است باید ویژگی های زیر را پوشش دهد:
معماری این شبکه به گونه‌ای است که 6 محور کلان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، استقلال، مدیریت، خدمات، سالم‌سازی و امنیت و تعرفه و مدل اقتصادی را پاسخگو است
۱ .شبکه ای متشکل از زیرساخت های ارتباطی با مدیریت مستقل کاملا داخلی.
۲ .شبکه ای کاملاً مستقل و حفاظت شده نسبت به دیگر شبکه ها (از جمله اینترنت) با امکان تعامل مدیریت شده با آنها.
۳ .شبکه ای با امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم با تضمین کیفیت از جمله قابلیت تحرک.
۴ .شبکه ای با قابلیت عرضه انواع خدمات امن اعم از رمزنگاری و امضای دیجیتالی به همه کاربران.
۵ . شبکه ای با قابلیت برقراری ارتباطات امن و پایدار میان دستگاه ها و مراکز حیاتی کشور.
۶ . شبکه ای پرظرفیت٬ پهن باند و با تعرفه رقابتی شامل مراکز داده و میزبانی داخلی.
*این شبکه، از چه اجزای فنی تشکیل شده است؟
با مشخص شدن تعریف شبکه ملی اطلاعات و انتظاراتی که از این شبکه می رود، طراحی کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات مشخص می شود.
معماری فنی شبکه ملی اطلاعات
این معماری را از نمایی دیگر هم ببینید:
لایه‌های شبکه ملی اطلاعات در این شکل ساده شده است
اجزای معماری فنی شبکه ملی اطلاعات را می توانید به طور دقیق تر در جدول زیر ببینید که در دو بخش اجزا و خدمات این شبکه از هم تفکیک شده است:
طبق آنچه که در تصویر مشاهده می شود، اینترنت بین الملل از اجزای اصلی این شبکه است و علاوه بر مباحث فنی تر و دور از چشم کاربران عادی اینترنت مانند گذرگاه های مرزی اینترنت، شبکه هسته، شبکه تجمیع و مراکز داده، در این تصویر جایگاه تعریف شدن بسیاری از خدمات آشنا برای مردم مانند پیام رسان، شبکه اجتماعی، نقشه، ایمیل و سیستم عامل هم دیده می‌شود.
*شبکه ملی اطلاعات به زبان فنی یعنی چه؟
شبکه ملی اطلاعات به‌عنوان زیرساخت ارتباطی کل فضای مجازی، شبکه پایه همه شبکه‌های کشور است.
این شبکه مبتنی بر قرارداد IP است و خدمت ارتباط داخل با شبکه های خارجی صرفاً از طریق «گذرگاه های ایمن مرزی» که دارای درگاه های مشخص اتصال به خارج و اتصال با داخل هستند تأمین می شود.
تصویر شمایی از 6 درگاه اینترنت کشور را نشان می دهد
ظرفیت شبکه‌های هسته، تجمیع و دسترسی پهن‌باند هم متناسب با نیازهای بومی و با هدف غلبه خدمات و محتوای اسلامی ـ ایرانی در سراسر کشور توسعه می یابد. شبکه از زیربخش های مختلفی از جمله دیتاسنترها (مراکز داده)، CDN (مرکز توزیع محتوا)، مراکز IXP (مرکز تبادل داده) و مراکز NIX (مرکز ملی تبادل اطلاعات) تشکیل شده است.
نمایشی از کارکرد CDN ها در نگهداری و توزیع داده‌ها در شبکه
اطلاعات در دیتاسنترها نگهداری و از طریق CDN ها در نزدیکی کاربران توزیع می شوند. داده های داخلی در مراکز تبادل داده به گردش می آیند و داده های ملی از طریق مراکز ملی تبادل اطلاعات شبکه ملی اطلاعات به اشتراک گذاشته می شوند.
نمایی از نقشه NIX ها در شبکه ارتباطی کشور
همچنین در این شبکه، مسیریابی درخواست های دسترسی داخلی برای اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می شوند از طریق خارج کشور انجام نمی‌شود.
بخشی از نقشه IXP یا مراکز تبادل ترافیک در زیرساخت کشور
نقاط تبادل اطلاعات اینترنتی، در واقع مراکزی متشکل از سوئیچ‌های پر ظرفیت و پر سرعت هستند که اقدام به مسیریابی داده‌ها بین شبکه‌ها می‌کنند می کنند.
در کشور، 6 مرکز تبادل ترافیک داده در تهران، مشهد، تبریز، اهواز، شیراز و قم فعال است.
مدلی از تبادل داده در یک IXP در داخل کشور
براساس همین پروتکل، امکان تعریف زیرشبکه‌های مختلف اختصاصی هم در شبکه ملی اطلاعات وجود دارد.
*فایده همه این شبکه‌سازی چیست؟
شبکه ملی اطلاعات مستقر بر این معماری قرار است برای هشتاد درصد خانوارها با متوسط سرعت دسترسی بیست و پنج مگابیت برثانیه دسترسی پهن باند ثابت فراهم کند و برای صد درصد جمعیت کشور را هم به پهن باند سیار با سرعت متوسط ده مگابیت برثانیه متصل کند.
دسترسی به خدمات کاربردی و محتوای داخلی به میزان حداقل دو برابر و دسترسی به خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات به میزان حداقل سه برابر نسبت به رقبای خارجی ارزان تر خواهد شد.
این شبکه قرار است کیفیت دسترسی به خدمات و محتوای داخلی نسبت به خدمات خارجی را پنج برابر کند.
در آخر هم، باید گفت که استقرار کامل خدمات پایه کاربردی داخلی (با اولویت پیامرسان اجتماعی و موتور جستجو) با قابلیت پاسخگویی به همه تأمین نیازهای ملی به این وسیله امکان عملیاتی شدن پیدا می کند.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!