نبود دستورالعمل عرضه محصولات بیولوژیک

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، مرتضی ضرابی با اشاره به اینکه ۱.۵ الی دو درصد مادران باردار کشور از خدمات بانک خون بندناف استفاده می‌کنند، اظهار کرد: از بین تولدهایی که روزانه در کشور اتفاق می افتد، در قریب به دو درصد زایمان ها موفق به جمع آوری نمونه خون بندناف می شویم که این میزان در برخی استان ها متفاوت است و حتی به بالاتر از دو درصد می رسد.

وی به اهدافی که درخصوص راه اندازی این مرکز در نظر گرفته شده است، اشاره کرد و با تشریح بزرگترین دستاوردهای این فعالیت علمی و درمانی گفت: ذخیره سازی منابع مختلف سلول های بنیادی خون ساز مهمترین هدف این مرکز است و ذخیره سازی سه منبع خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان در این زمینه ایجاد شده است که خوشبختانه در حال حاضر هر سه هدف تعریف شده محقق و جمع آوری و ذخیره سازی خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان به عنوان سه منبع مهم سلول های بنیادی در حال انجام است.

وی افزود: خوشبختانه هم اکنون بزرگترین بانک سلول های بنیادی خون ساز و به طور مشخص خون بندناف با ۱۳۵ هزار نمونه در سطح خاورمیانه توسط این مرکز ایجاد شده و مهمترین دستاورد بانک سلول‌های بنیادی خون بند ناف به شمار می رود.

ضرابی ادامه داد: ضمائم زایمانی اهمیت بسیاری دارند. به جز خون بندناف، بافت بندناف، پرده های جنینی، مایع جنینی و جفت، محصولات ارزشمندی هستند که قابل فرآوری بوده و در علم پزشکی کاربرد دارند. براین اساس درصدد هستیم تا با راه اندازی یک پالایشگاه محصولات زایمانی، با فرآوری این محصولات از آنها بهره برداری کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر وضعیت بانک خون بند ناف کشور چگونه است و کدام استان‌ها در این حوزه پیشتازترند، گفت: میزان فعالیت هر استان بسته به جمعیت ساکن در آن نقاط متفاوت است، اما خوشبختانه در ۳۱ استان کشور دفاتر نمایندگی بانک خون بند ناف راه اندازی و فعال شده و میزان رشد نمونه ها متناسب با میزان فعالیت و جمعیت است، اما استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و آذربایجان غربی، استان‌های پیشتار و برتر در ذخیره سازی بانک خون بندناف هستند.

وی در خصوص برنامه‌های در دست اقدام برای کاهش هزینه‌ها و گسترده تر شدن پوشش این خدمت برای مردم گفت: با توجه به شرایطی که برای عقد قرارداد پیش بینی شده است برای استفاده از سلول های بنیادی هیچ محدودیتی برای هیچ کس وجود ندارد. شاید تصور هزینه بردار بودن برخورداری از این مزیت موجب شود تا مردم فکر کنند فقط افراد دارای تمکن مالی می توانند از این مزیت استفاده کنند، اما خوشبختانه با فراهم کردن شرایط تقسیط هزینه ها و برخورداری از تسهیلات قرض الحسنه بانک رسالت و نیز حمایت خیریه‌ای و ارائه خدمات رایگان به خانواده‌هایی که دارای یک کودک با مشکلات و بیماری‌های خونی هستند، به گونه ای برنامه ریزی شده است که همه افراد بتوانند از این مزیت استفاده کرده و ذخیره سازی کنند. بنابراین جمعیت هدف ما همه بانوان باردار در انتظار تولد فرزند هستند.

مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان به تعامل با بیمه‌های تکمیلی برای پرداخت بخش قابل توجهی از هزینه‌ها اشاره کرد و در ادامه به تاثیرگذاری ظرفیت ایجاد شده برای افزایش استاندارد سلامت در کشور پرداخت و افزود: در کنار دارو درمانی، طب آینده، طب سلول درمانی است و سلول درمانی می تواند به درمان بیماری ها و افزایش استاندارد سلامت در کشور کمک کند.

وی با تاکید بر اینکه دانش سلول‌های بنیادی می‌تواند به کنترل و کاهش بیماری‌های فراگیری مثل دیابت و سرطان کمک کند، اظهار کرد: در برخی بیماری‌هایی که خیلی امیدی به بقای بیمار نیست، با استفاده از سلول درمانی حتی درمان قطعی شده اند. به طور مثال در بیماری های خونی که به نوعی بیماری های بدخیم محسوب می شوند با استفاده از سلول درمانی یعنی استفاده از سلول های بنیادی خون ساز و پیوند آن می توان در بسیاری از موارد تا ۸۰ درصد، درمان قطعی بیماری ها را محقق کرد.

وی با اشاره به اینکه سلول درمانی توانسته است امید به زندگی را در جامعه زنده کند، اظهار کرد: هم اکنون در بسیاری از بیماری ها کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام می شود. اگر امروزه بیشترین کاربرد سلول درمانی در بیماری های خونی است، ظرف چند سال آینده درمان در بیماری های عصبی نظیر بیماری فلج مغزی، بیماری اوتیسم و ناهنجاری های قلبی در اطفال، کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام خواهد گرفت.

وی ادامه داد: هم اکنون مراحل اولیه و مطالعاتی طرح کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی در کشورمان در حال انجام است و به محض اخذ تائیدیه می‌تواند ظرف پنج سال آینده به یک روش درمانی در ایران تبدیل شود. همچنین بیماری "دیابت نوع یک" از جمله بیماری‌هایی است که در دنیا برای درمان آن کارآزمایی بالینی انجام می‌شود و در ایران نیز تمهیدات لازم برای کارآزمایی بالینی این بیماری اتخاذ شده است.

دکتر ضرابی افزود: در حال حاضر بزرگترین کارآزمایی بالینی در خصوص بیماران فلج مغزی و اوتیسم با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز شده است و امیدواریم سلول درمانی هم بتواند به عنوان یک روش درمانی در این بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

وی در ادامه به مهمترین طرح‌های تحقیقاتی که در حال حاضر در این مرکز در دست اجراست اشاره کرد و گفت: مهمترین طرح‌های تحقیقاتی این مرکز، در حوزه کاربردی سازی و تامین منابع سلول‌های بنیادی است، بدین مفهوم که سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها کاربردی شوند. در صورتی که نتوان از این سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها استفاده کرد عملا دانش فنی در اختیار خواهیم داشت که صرفا در آزمایشگاه ها بهره‌برداری می‌شود.

وی تصریح کرد: هم اکنون در ایران، متناسب با نیاز دنیا به سلول‌های بنیادی، کارآزمایی بالینی تعریف می‌شود که سردسته کارآزمایی های بالینی که در حوزه تحقیقاتی تعریف شده است برای بیماران فلج مغزی، بیماری سی پی، نوزادانی که در بدو تولد با زایمان پرخطر مواجه می شوند، ناهنجاری قلبی اطفال و در بزرگسالان نیز بیماری های پارکینسون، آلزایمر، آرتروز و ... است.

مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان، تامین منابع سلول های بنیادی را مورد تاکید قرار داد و گفت: همان طور که گفته شد سلول‌های بنیادی خون ساز از خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان جمع آوری و ذخیره سازی می‌شوند و برنامه ما این است که بتوانیم از بافت بندناف و پالپ دندان که به عنوان یک منبع سلول درمانی مورد توجه قرار گرفته است، بافت چربی و هر بافتی که بتوان از آن سلول بنیادی جدا کرد، استفاده و ذخیره سازی کنیم.

وی در خصوص امکان صادرات سلول‌های بنیادی به کشورهای دیگر گفت: ایران از ظرفیت و موقعیت بالایی برای صدور دانش فنی سلول های بنیادی و محصولات بیولوژیک برخوردار است.

ضرابی گفت: هم اکنون دانش جداسازی و ذخیره سازی سلول‌های بنیادی در کشور کاملا بومی است و این ظرفیت وجود دارد که صادرات به کشورهای دیگر انجام شود که خوشبختانه در حال حاضر سه درخواست از کشورهای همسایه برای راه‌اندازی بانک خون بندناف واصل شده است و با امضای تفاهم نامه های اولیه بزودی عملیاتی خواهد شد.

وی به چالش های جدی برای عرضه محصولات بیولوژیک اشاره کرد و گفت: متاسفانه هنوز هیچ دستورالعملی در این خصوص وجود ندارد، از طرفی نیز احتمال بروز مخاطراتی برای انتقال ذخایر ژنیتکی وجود دارد و همین امر باعث شده است که نتوانیم محصولات زایمانی که قابل فرآوری است و می‌تواند صادر شود از جمله خون بندناف و محصولات و مشتقات آنها را صادر کنیم و شرایطی ایجاد شده که نمی توان فعالیت جدی در حوزه صادرات صورت داد و حتی برای ورود نمونه خون ناف نیز با چالش مواجه هستیم.

وی افزود: برخی کشورها خواستار ارسال نمونه خون بندناف برای ذخیره سازی در ایران هستند که بدلیل محدودیت در ورود محصولات بیولوژیک، هماهنگی لازم بعمل نیامده است.

دکتر ضرابی به لزوم هماهنگی بین وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، گمرک، سازمان پدافند غیرعامل کشور برای تسهیل در فعالیت صادراتی دانش خون بندناف و ورود نمونه‌هایی از کشورهای دیگر برای ذخیره سازی در ایران اشاره کرد و گفت: باید شرایطی فراهم شود تا نمونه های بندناف به کشور وارد و امکان صادرات محصولات بیولوژیک فراهم شود.

وی در خصوص ذخیره سازی سلول‌های بنیادی از دندان شیری نیز گفت: ذخیره سازی سلول‌های بنیادی از پالپ دندان ظرف چند ماه آینده و قبل از پایان سال به بهره برداری خواهد رسید. پالپ دندان که در ریشه دندان شیری و دندان عقل وجود دارد از نوع سلول‌های بنیادی مزانشیمی است که می تواند در بیماری های غیرخونی مورد استفاده قرار گیرد هرچند جایگزین خون بندناف نیست اما به عنوان یک منبع سلولی از نوع مزانشیمی با توجه به جوان بودن سلول‌ها می‌تواند مورد استفاده برخی خانواده‌ها قرار گیرد.

وی در خصوص برنامه های آینده گفت: درصدد هستیم که کارآزمایی های بالینی را به سرانجام برسانیم. گرچه به دلیل شرایط کرونایی تمامی فعالیت های کارآزمایی بالینی بدلیل محدودیت های بیمارستانی متوقف شده است و هنوز موفق به عملیاتی شدن این طرح نشدیم ولی امیدواریم با فروکش شدن این بیماری، کارآزمایی بالینی که می تواند به پیوند سلول های بنیادی کمک کند از سرگرفته شود.

سازمان بهداشت جهانی ۱۷نوامبر را به عنوان روز جهانی بندناف نامگذاری کرده است.