عواملی چون برداشت بی اندازه از منابع آب زیر زمینی، کشت محصولات پر آب بر در کشاورزی استان همدان، کشاورزی به روش سنتی، افزایش جمعیت و توسعه استان و کاهش بارندگی‌ها و نزولات جوی در سال‌های اخیر موجب تشدید این وضعیت در استان همدان شده است.
یکی از دلایل مهم در کاهش آب‌های زیر زمینی استان همدان و بیلان منفی دشت‌های استان، برداشت بی رویه و بی حد و مرز از منابع آب زیر زمینی توسط حفر چاه‌های غیر مجاز برای کشاورزی است اما یکی از دلایل مهم در کاهش آب‌های زیر زمینی استان همدان و بیلان منفی دشت‌های استان، برداشت بی رویه و بی حد و مرز از منابع آب زیر زمینی توسط حفر چاه‌های غیر مجاز برای کشاورزی است.
طبق بررسی‌ها بارها دیده شده عده‌ای از کشاورزان برای آبیاری زمین‌های کشاورزی خود بدون توجه به بحران آب در استان همدان اقدام به حفر چاه برای آبیاری زمین‌های خود می‌کنند که این موضوع باعث کاهش شدید منابع آبی در استان شده است و از طرفی حتی کشاورزانی که دارای مجوز چاه آب هستند نیز بیش از مقدار مجاز از آن برداشت دارند که این هم مشکل دیگری است.
طبق گفته کارشناسان عواملی چون توسعه استان، افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی از دلایل کاهش منابع آب زیر زمینی است و از طرفی متأسفانه مصرف آب زیر زمینی بیشتر از تولید آب در استان همدان است.
افت سالانه یک متر از سطح آب‌های زیرزمینی دشت استان همدان
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای همدان در همین زمینه گفت: در استان همدان طی ۴ دهه گذشته هر سال نیم الی یک متر سطح آب‌های زیر زمینی کاهش یافته که البته این روند اخیراً با اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب زبر زمینی، بهبود یافته است.
مرتضی احمدی رحمت با بیان اینکه اقتصاد استان همدان متکی به بخش کشاورزی است و سیاست استان همدان از دیرباز بر این پایه بوده که متکی به کشاورزی باشد و امروزه این مهم تعدیل شده و به سمت و سوی گردشگری و سایر صنایع سوق پیدا کرده است، افزود: براساس بررسی و مطالعات انجام شده ۹۰ درصد مصرف آب استان در بخش کشاورزی، ۸ درصد در بخش شرب و بهداشت و ۲ درصد مربوط به صنعت و خدمات است.
وی با اشاره به توزیع مصرف آب در بخش‌های مختلف نیز تصریح کرد: توزیع مصرف بیانگر این است که اگر کار ترویجی داشته باشیم عمده تأکیدات و سیاست باید مشمول بخش کشاورزی باشد.
میانگین بارش در استان همدان به ۳۳۰ میلیمتر رسیده است
احمدی رحمت با بیان اینکه در گذشته میانگین بارش استان ۳۵۰ میلیمتر در سال بوده که در چند سال اخیر با توجه به خشکسالی میانگین بارش در استان همدان به ۳۳۰ میلیمتر رسیده است، عنوان کرد: میانگین بارش در دنیا ۸۰۰ میلیمتر و در ایران ۲۵۰ میلیمتر است که با این احتساب کشور ما یک سوم میانگین بارندگی در دنیا را دارند و این خود نشان دهنده‌ای آن است که باید در مصرف آب صرفه جویی کرد چرا که در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین قرار داریم.
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به اینکه در متون دینی ما به صرفه جویی در آب اهمیت داده شده است، گفت: در قرآن کریم آیات و روایات هشدار دهنده‌ای در خصوص مدیریت مصرف آب داده شده است.
کسی که مجوز چاه دارد صاحب و مالک آب نیست بلکه اجازه بهره برداری به آن داده شده و متولی مطابق قانون وزارت نیرو است احمدی رحمت بابیان اینکه مصرف عمده آب در استان کشاورزی است و صرفه جویی آب در این بخش می‌تواند مؤثر باشد، گفت: آب‌های زیرزمینی رودخانه‌ها جزو انفال محسوب می‌شود به این معنی است که همه از این آب سهیم هستند و کسی که مجوز چاه دارد صاحب و مالک آب نیست بلکه اجازه بهره برداری به آن داده شده و متولی مطابق قانون وزارت نیرو است.
وی با بیان اینکه نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌ها به دلیل اندازه گیری میزان مصرف آب است، گفت: برخی از افرادی که مجوز چاه را اخذ کردند برداشت بی رویه و بیش از حد مجاز دارند.
وی با تشریح محدوده‌های اصلی چاه‌ها و حوزه‌های آبریز اظهار داشت: همدان- بهار، کبودرآهنگ، رزن _ قهاوند، ملایر، اسدآباد، تویسرکان و نهاوند ۷ محدوده‌های مطالعاتی اصلی حوزه آبریز درجه ۲ استان هستند که دارای کسری مخزن بوده و سالانه نیم الی یک متر افت سطح آب زیر زمینی اتفاق می‌افتد.
قانونگذار اجازه توسعه و برداشت بی رویه را نخواهد داد
وی تصریح کرد: زمانی که افت سطح زیرزمینی اتفاق می‌افتد تبعاتی همچون از دست دادن مشاغل و عدم کیفیت مناسب آب رخ می‌دهد بنابراین قانونگذار اجازه هیچ گونه توسعه و برداشت بی رویه را نخواهد داد.
مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان همدان افزود: آب در بین ذرات خاک، سنگ و خاک جریان دارد و به واسطه حفر چاه آب از حالت تعادل خارج شود و ذرات خاک فشرده می‌شوند و باعث نشست زمین می‌شود و در برخی از مناطق استان این مهم اتفاق افتاده است.
همدان از استان‌های دارای فروچاله است
احمدی رحمت گفت: استان همدان یکی از استان‌هایی است که دارای فروچاله است و از تبعات آن بهره برداری بی رویه منبع آب است به طوری که در سفره‌های آب زیرزمینی آهکی برداشت آب زیاد باشد فضای خالی تهی می‌شود و فرورفتگی و نشست ناگهانی اتفاق می‌افتد.
وی بیان داشت: با توجه به همت همه دستگاه‌ها از جمله استانداری، دستگاه قضائی و سازمان جهادکشاورزی طرح احیا بخشی منابع آب را اجرا کردیم و موجب جلوگیری از افت آب و جبران آن شده است.
مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای همدان نیز با بیان اینکه تعداد ۴ هزار و ۳۲۴ دستگاه کنتور هوشمند آب و برق بر روی چاه‌های مجاز نصب شده که بیشترین آنها مربوط به دشت رزن – قهاوند است، گفت: نصب کنتور هوشمند در چاه‌ها جزو طرح‌های احیا و تعادل‌بخشی منابع آب‌های زیرزمینی همدان است.
منصور ستوده بابیان اینکه نصب کنتور هوشمند روی چاه‌های آب سبب کنترل و نظارت بر میزان برداشت آب‌های زیرزمینی استان شده و از اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی به شدت جلوگیری می‌کند، گفت: تعهد استان همدان برای نصب کنتور در سال ۹۸ تعداد ۵۶۰ دستگاه بوده که تاکنون ۱۲۱ دستگاه نصب شده است
وی گفت: براساس نوع مصارف از چاه‌های مجاز ۷۴ درصد از کنتورهای نصب شده مربوط به بخش کشاورزی، ۶ درصد مربوط به بخش صنعتی، ۱۰ درصد بخش شرب روستایی، ۶ درصد بخش شهری، ۳ درصد بخش دام و طیور، یک درصد بخش خدمات و سایر است.
انسداد چاه‌های غیرمجاز پیگیری می‌شود
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان ضمن اشاره به انسداد چاه‌های غیرمجاز تاکید کرد: با چاه‌های مجاز استان همدان که برداشت بیشتر از پروانه بهره‌برداری دارند نیز برخورد می‌شود تا در راستای حفاظت از منابع آبی استان همدان گام‌های اساسی و جدی برداشت.
بارها عنوان شده که همدان با بحران کمبود آب مواجه است و برداشت بی رویه آب نیز به این مشکل می‌افزاید بنابراین برای پیشگیری از این موضوع علاوه بر همت مسئولین استانی و تأمین اعتبارات، مردم استان نیز باید به این موضوع واقف باشند که حفر چاه غیر مجاز مساوی با نابودی منابع آبی، دشت‌ها و استان همدان و در ازای آن آینده فرزندانشان است بنابراین باید موارد حفر چاه‌ها را به مسئولان گزارش دهند.