دنیا چاره‌ای جز پذیرفتن توانایی ایران در حوزه نانو ندارد

به گزارش پایداری ملی، نانوفناوری را شاید بتوان مصداق ضرب‌المثل «فلفل نبین چه ریزه» دانست چرا که این ذرات به ابعاد یک میلیاردم امروز در تمام عرصه‌های زندگی روزمره مردم نقش دارند؛ در غذایی که می‌خوریم و لباسی که می‌پوشیم تا دارو و ماشین و کرم‌های پوست، نانوذرات، نانوکامپوزیت و نانوموادی را می‌بینیم که از آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی خارج شده است.

دانشمندان ایرانی نیز در این حوزه بیکار ننشستند؛ نانوفناوری یا همان دانش توانایی کار کردن در تراز اتمی، مولکولی و فراتر از آن در ابعاد بین ۱ تا ۱۰۰ نانومتر در ایران نیز به لطف دانشمندان ایرانی و مسوولان این حوزه به جایی رسیده است که حالا ایران مقام چهارم جهان در تولید علم نانو را دارد، در حالیکه در ابتدای ورود ایران به این حوزه کمتر از ۱۰ نفر از اساتید دانشگاه در این باره اطلاعات داشتند.

در زمینه چگونگی پیشرفت کشور در حوزه نانوفناوری با سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو به گفت‌وگو نشستیم.

شخصیت جدی همراه با پشتکار و همت بسیار زیاد، خصلتی است که بیشتر آشنایان سرکار وی را با این صفات می‌شناسند، از او درباره چگونگی کارکرد ستاد توسعه نانوفناوری و پیشرفت ایران در فناوری نانو پرسیدیم، صحبت‌هایش نشان از همان همت و پشتکار فراوان داشت که بی شک از خودش به همکارانش در ستاد نانو و به شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه انتقال یافته بود؛ همتی که نانو را از صفر به رتبه‌ برتر جهانی رسانده است.

از او درباره آینده نانوفناوری پرسیدیم؛ سرکار خواست تعارف و ملاحظات را در مصاحبه کنار بگذاریم چرا که به عقیده او در منافع ملی نباید با کسی تعارف داشت.

از این پیشنهادش استقبال کردیم و خواستیم که مثل همیشه بی پرده صحبت کند.

آنچه در گفت‌وگوی ما با سرکار می‌خوانید:
* حرف‌های بدون تعارف برای منافع کشور

* کاهش بودجه نانوفناوری و امکان توقف در پیشرفت علمی نانو

*  بی توجهی به توقف تولید ما را آزار می‌دهد

* نهادهای متولی مطالبات را پاسخ دهند

* ضررهای دولتی بودن بخش اقتصاد

* اقتصاد دولتی و خصولتی ما را خفه می‌کند

* بسیاری از فناوری‌هایی را داریم که می‌توانند صنایع بزرگ را متحول کنند، ولی به آن‌ها اعتنا نمی‌شود

* محققان نانوفناوری کار در شرایط سخت را به خوبی بلد هستند

* ضرورت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای جلوگیری از بیکاری متخصصان

* ضرورت صادرات محصول برای شرکت‌های حوزه نانوفناوری

* دنیا باید توانایی ایران در حوزه نانو را ببیند

* در سند ۱۰ ساله دوم به دنبال صادرات محصولات محققان ایرانی هستیم

* تحقیقات کاربردی حتما در بازار حرف‌هایی برای گفتن دارد

* در حال حاضر حدود ۶۰۰ محصول مبتنی بر فناوری نانو در بازار داریم

* رسوخ فناوری نانو در بیش از ۱۵ حوزه صنعتی

* صادرات محصولات نانوی ایرانی به بیش از ۴۵ کشور

اجازه دهید گفت‌وگو را از همان مساله مهمی که باید گفته شود و خواستید آن را بدون تعارف بیان کنید، آغاز کنیم؛ این مساله چیست؟

سرکار: تعارف و ملاحظات بی‌جا ما را بیچاره کرده است، من درباره پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان با هیچ کس هیچ تعارفی ندارم و برای این موضوع فریاد می‌زنم و حرص می‌خورم چرا که پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان به منافع کشور مربوط می‌شود و برای منافع کشور نباید تعارف داشت.
مساله این است که چندین ماه برای شرکت‌های دانش‌بنیان دویدیم و خسته شدیم اما هیچ جوابی نشنیدیم.

* ضرورت حمایت از فناوری‌های نوین که قابلیت ایجاد تحول در علم دارند

در چه مورد؟
سرکار: بودجه نانوفناوری بسیار کاهش یافته است، با این بودجه نمی‌توان مثل قبل از شرکت‌ها حمایت کرد؛ اگر وضع و حال به این صورت باشد، فناوری‌های جدید و نوین مثل نانو که می‌تواند تحول ایجاد کند و اعتماد مشتری را به کالای ایرانی افزایش دهد تولید نمی‌شود که بی‌توجهی به این مسائل ما را آزار می‌دهد.

بودجه ستاد نانو به نصف رسیده و این مساله برای ما مشکل‌ساز است؛ ما مشکلات و دشمنی‌های دشمنان را پذیرفته‌ایم و در شرایط مشکل و سخت به تلاش خود ادامه می‌دهیم اما این مساله زمانی دردناک می‌شود که مشکلات از داخل برای ما فراهم شود.

* نهادهای متولی پاسخ دهند

انتظارتان چیست؟
سرکار: ما به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز داریم، نهادهای متولی باید مطالبات را پاسخ دهند.
یکی دیگر از مشکلات ما نیز دولتی بودن بخش اعظمی از اقتصاد است.

* بخش خصولتی و اقتصاد دولتی ما را خفه می‌کند

این موضوع چه ایرادی دارد؟

سرکار: این موضوع بسیار اهمیت دارد چرا که اگر بخش خصوصی بداند یک محصول می‌تواند برایش درآمدزایی داشته باشد حتما به دنبال ارتقای آن فناوری است و کیفیت محصولش را ارتقا داده یا رقابت‌پذیری‌اش را در بازار افزایش می‌دهد ولی بخش خصولتی و اقتصاد دولتی به دنبال فناوری و ارتقای کیفیت محصول از طرق فناوری‌های جدید نیست و این مساله ما را خفه می‌کند.

* حذف رقابت در کیفیت محصولات در صورت دولتی بودن اقتصاد 

چطور؟
سرکار: دولتی بودن اقتصاد کشور سبب می‌شود که رقابت حذف شود، از این رو ما بسیاری از فناوری‌هایی را داریم که می‌توانند صنایع بزرگ را متحول کنند، ولی به آن‌ها اعتنا نمی‌شود.

* صد در صد به پیشرفت بیشتر نانوفناوری امیدوار باشید

با این شرایطی که عنوان کردید، به پیشرفت نانوفناوری امید داشته باشیم یا خیر؟

سرکار: صد در صد؛ ما پیشرفت نانوفناوری را از صفر شروع کردیم و خوب می‌دانیم که چطور با دست خالی کار را پیش ببریم؛ ما همت و تلاش با دست خالی را بلدیم.
اما من وظیفه دارم اعلام خطر کنم چرا که نابودی شرکت‌های دانش‌بنیان بیکاری متخصصان را در بر دارد و باید از این شرکت‌ها حمایت کرد.

* با وجود مشکلات همچنان برای پیشرفت اراده داریم

ما با وجود مشکلات سست نمی‌شویم، تلاش خود را دو چندان می‌کنیم و همچنان اراده داریم. امیدواریم پیشرفت‌های خوبی در سال آینده طی برنامه ریزی هایمان داشته باشیم.

اتفاقا اهداف خوبی را در نظر گرفتیم که در رابطه با رشد اقتصاد نانو است؛ در زمینه افزایش محصولات حوزه نانو فناوری و توسعه صادرات محصولات محققان ایرانی موفق تر از سال ۹۷ عمل می‌کنیم، این اقدامات و ضربه‌ها از اراده ما کم نمی‌کند.

* رسوخ نانوفناوری در بیش از ۱۵ حوزه صنعتی

ما توانستیم اقتصاد نانو را توسعه دهیم، در سال گذشته جایگاه علمی کشورمان در حوزه نانو در دنیا به رتبه چهارم رسید و افزون بر محصولات دیگر ۱۸۰ محصول مبتنی بر فناوری نانو در سال گذشته وارد بازار شد.

در حال حاضر حدود ۶۰۰ محصول مبتنی بر فناوری نانو در بازار داریم، در حال حاضر فناوری نانو در بیش از ۱۵ حوزه صنعتی نانو رسوخ پیدا کرده است و این حاصل تلاش ستاد توسعه فناوری نانو بوده است؛ همچنین محصولات نانو تا کنون به بیش از ۴۵ کشور دنیا صادر شده‌اند.

این کار صورت گرفته است؟

سرکار: بله، سال گذشته برنامه های خوبی حتی در کشورهای خارجی انجام گرفت اما امسال هیچ بودجه‌ای نداریم تا شرکت‌ها را به کشورهای خارجی ببریم.

* ضرورت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه نانوفناوری در بخش صادرات محصولات

با این وجود، برای سال جدید چه برنامه‌ای دارید؟

سرکار: ما براساس سند ده ساله دوم ستاد توسعه فناوری نانو برای تجاری‌سازی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه برنامه‌ریزی داریم، همچنین در این سند به صادرات محصولات حوزه نانوفناوری توجه ویژه داریم، چرا که بازار ۸۰ میلیونی داخل کشور برای ظرفیتی که محققان ما در شرکت‌های دانش‌بنیان‌ کشورمان دارند، کوچک است و محصولات این محققان توانمند باید به بازار خارجی وارد شود؛ دنیا باید بپذیرد ایران در حوزه نانو توانایی بسیار بالایی دارد.

* براساس سند ۱۰ ساله اول حوزه نانوفناوری از چشم انداز پیشی گرفتیم
ما در حال اجرای سند ۱۰ ساله دوم هستیم؛ سند 10 ساله اول با عنوان «سند راهبرد آینده» قرار گرفتن در میان 15 کشور برتر جهان در حوزه فناورى‌نانو، تولید علم و تولید ثروت و تلاش براى ارتقاء مداوم این جایگاه به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم را هدف‌گیرى کرده بود که به نتیجه رسید و حتی تلاش‌های دانشمندان کشورمان از هدف هم پیشی گرفت چرا که دانشمندان ما چند سال زودتر از اتمام زمان 10 ساله سند به رتبه هفتم دنیا در تولید علم یعنی بهتر از آنچه هدف گذاری شده بود رسیدند و ایران تا ماه آوریل سال ۲۰۱۸ میلادی رتبه چهارم را در میان کشورهای تولید کننده علم و فناوری نانو در اختیار داشته است.
سند ۱۰ ساله دوم نانوفناوری کشورمان نیز با پیوست اقتصادی و تلاش برای تجاری‌سازی و توسعه صادرات محصولات در دست اجراست.

* صادرات محصول نانوی ایرانی به ۴۵ کشور خارجی

برای تحقق این امر با کشورهای دیگر مذاکره هم داشته‌اید؟
سرکار: در حال حاضر محصولات ایران به بیش از ۴۵ کشور صادر می‌شود، به طور مثال در کشور چین ۴ دفتر ایجاد شده است و فناوری نانوی ایران را به این کشور هم انتقال داده‌ایم و به کمک کشور چین پروژه هایی در حوزه نانوفناوری انجام گرفته است.

* دانشگاه‌ها باید به سمت کاربردی شدن پیش بروند

دانشگاه‌ها به چه شکل می‌توانند در تحقق اهداف شما کمک کنند؟

سرکار: دانشگاه‌ها اگر به سمت کاربردی شدن پیش بروند و محصولات کاربردی ارائه دهند آن محصولات حتماً در بازار حرفی برای گفتن دارند، آموزش‌های تئوری به تنهایی نمی‌تواند در تولید محصولات کاربردی مؤثر باشند.
البته دانشگاه‌ها در حال حاضر بیشتر به این سمت حرکت کردند و تحقیقات علمی خوبی انجام می‌دهند، اما باید مقداری تغییرات هم در روش تحقیقات انجام شود.