چگونه اسرائیل در تاریکی شب به گنجینه‌ی اسرار هسته‌ای ایران نفوذ کرد؟

جاسوسان اسرائیلی با یک سال تحت نظر گرفتن سوله متوجه شدند که شیفت صبح نگهبانان ایرانی حدود ۷ صبح شروع می‌شود بنابراین مأموران موساد می‌بایست تا قبل ۵ صبح محل را ترک می‌کردند تا وقت کافی برای فرار داشته باشند. به‌محض رسیدن نگهبانان معلوم شد مقادیر فراوانی از آرشیو سری هسته‌ای کشور که سال‌ها کار بر روی سلاح‌های هسته‌ای، طراحی سر‌های جنگی و برنامه‌های تولید را مستند‌سازی کرده بود به سرقت رفته است.

شب ۳۱ ژانویه مأموران مجهز به مشعل‌هایی که می‌توانست دمای ۳۶۰۰ درجه‌ای ایجاد کند وارد سوله‌ها شدند. آن‌ها در زمان طراحی عملیات فهمیده بودند این دما برای باز کردن ۳۲ گاوصندوق ساخت ایران کافی است. البته بسیاری از اسناد دست‌نخورده باقی ماند، چون اولویت مأموران بردن اسنادی بود که بند سیاه‌رنگ داشتند و حاوی اطلاعات مهم‌تری بودند. وقتی کارشان تمام شد ۵۰ هزار صفحه سند به همراه ۱۶۳ CD را که حاوی تصویر، ویدئو و نقشه بود را بار زدند و به سمت مرز گریختند.

در اواخر آوریل نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو نتایج این دستبرد را اعلام کرد و قبلش هم خلاصه‌ای از آن را در ملاقاتی خصوصی در کاخ سفید در اختیار دونالد ترامپ گذاشت. نتانیاهو اظهار کرد این اسناد دلیل دیگری برای مجاب کردن ترامپ برای خارج شدن از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است چراکه نشان‌دهنده‌ی فریبکاری ایرانیان و نیت آن‌ها برای ادامه‌ی کار بر روی بمب هسته‌ای است. چند روز بعد ترامپ به دنبال تهدید‌های گذشته‌اش مبنی بر ترک برجام از آن خارج شد؛ اقدامی که روابط ایالات‌متحده با متحدان اروپایی‌اش را دچار تنش کرد.

هفته‌ی گذشته با دعوت دولت اسرائیل سه گزارشگر ازجمله گزارشگر نیویورک‌تایمز دعوت شدند تا اسناد کلیدی این مجموعه را ببینند. بسیاری از مواردی که بازرسان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های متعدد نسبت به آن‌ها مظنون بودند با این اسناد اثبات شده اند. برخلاف اصرار ایرانیان که برنامه‌ی هسته‌ای‌شان برای اهداف صلح‌طلبانه بوده، این کشور درگذشته به شکلی نظام‌مند به دنبال جمع‌آوری همه‌ی مایحتاج لازم برای تولید سلاح‌های هسته‌ای بوده است.

روبرت کلی مهندس هسته‌ای و بازرس سابق آژانس در وین بعد از مشاهده‌ی بعضی از این اسناد گفت: «این خیلی خوبه، این اسناد نشون میدن اینا (ایرانی‌ها) داشتن روی بمب اتمی کار می‌کردن»

هیچ راهی وجود ندارد که اعتبار اسناد را مستقلاً تأیید کرد، اکثر آن‌ها حداقل مربوط به ۱۵ سال گذشته هستند یعنی زمانی که پروژه‌ی موسوم به عماد متوقف شد و برخی از کار‌های هسته‌ای به فاز مخفیانه تری منتقل شدند. اسنادی که به گزارشگران نشان داده شد دست‌چین‌شده‌ی اسرائیلی‌ها بود بنابراین ممکن است آن دسته از اسنادی که موجب تبرئه ایرانیان شود نادیده گرفته‌شده باشند. اسرائیلی‌ها می‌گویند برخی از این اسناد را به علت جلوگیری از دسترسی سایر سرویس‌های اطلاعاتی به اسرار ساخت سلاح هسته‌ای مخفی کرده‌اند.

ایرانی‌ها اعلام کردند کل این مجموعه اسناد جعلی است؛ توطئه‌ی مفصل دیگری از اسرائیلی‌ها برای بازگرداندن تحریم‌ها. اما سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا بعد از بررسی اختصاصی خودشان و تطبیق اسناد با اطلاعاتی که خودشان قبلاً به دست آورده بودند اعلام کردند این اطلاعات موثق است.

ازآنچه اسرائیلی‌ها به گزارشگران در یک مجموعه‌ی اطلاعاتی امن نشان دادند چند چیز مشخص است.
بر اساس نظر متخصصان هسته‌ای مشاور نیویورک‌تایمز، برنامه‌ی ایرانیان برای ساخت سلاح اتمی ازآنچه در سال ۲۰۰۳ و زمان اعلام مختومه شدن پروژه‌ی «عماد» گمان می‌شد قطعاً بزرگ‌تر، پیچیده‌تر و سازمان‌یافته‌تر بوده است. ایران از کمک خارجی برای برنامه‌اش استفاده کرده هرچند مقامات اسرائیلی از ارائه اسنادی که نشان دهد این کمک از کجا بوده خودداری کردند. مشخصاً اکثر کمک‌ها از پاکستان بوده، اما مقامات می‌گویند نیرو‌های متخصص خارجی دیگری هم درگیر برنامه بوده‌اند هرچند ممکن است آن‌ها از طرف دولت‌هایشان با ایران همکاری نمی‌کرده‌اند.

اسناد جزئیات تلاش برای ترکیب یک سلاح هسته‌ای با سر جنگی موشک شهاب ۳ را نشان می‌دهد. یکی از سند‌ها سایت‌های زیرزمینی احتمالی آزمایش هسته‌ای را نشان می‌دهد و نقشه‌های ساخت یک سری ۵ تایی اولیه از سلاح‌ها را توصیف می‌کند. هیچ‌کدام از سلاح‌ها ساخته نشدند، احتمالاً به خاطر ترس ایرانیان از لو رفتن یا شاید به خاطر تلاش‌های سرویس‌های آمریکایی و اسرائیلی برای خرابکاری از طریق حملات سایبری و برملا کردن تأسیسات کلیدی.

دیوید آلبرایت، بازرس سابق و مدیر مؤسسه‌ای درزمینه‌ی دانش و امنیت بین‌المللی در مصاحبه‌ای درباره‌ی این اسناد گفته که این اسناد حاوی «اطلاعات فوق‌العاده‌ای» است.

وی ماه گذشته به کنگره گفت: «ایران آزمایش‌های انفجاری شدید مرتبط با توسعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای بیشتری نسبت به آنچه پیش‌ازاین شناخته شده بود انجام داده است.».

اما این آرشیو اسناد همچنین نشان می‌دهد که بعد از یک دوره فعالیت شدید، در پایان سال ۲۰۰۳ با یک دستور سیاسی برنامه به‌شدت افت کرد. این را مقامات آمریکایی نیز در گزارش سری سال ۲۰۰۷ خود گفته بودند.
اسرائیل که خود برنامه‌ی هسته‌ای اعلام‌نشده دارد مدت‌هاست می‌گوید که برنامه‌ی هسته‌ای ایران بعد از ۲۰۰۳ ادامه یافته است و برخی از اسناد نشان می‌دهند مقامات ارشد در تهران ازجمله آن دو نفری که بعداً توسط عوامل اسرائیل ترور شدند درباره‌ی اینکه چگونه باید برنامه‌ی هسته‌ای را به دو بخش آشکار و مخفی تقسیم کرد بحث می‌کرده‌اند.
یکی از دانشمندان هسته‌ای ایرانی هشدار داده که کار بر روی نوترو‌ن‌ها که واکنش‌های زنجیره‌ای برای انفجار هسته‌ای ایجاد می‌کند باید مخفی باشد. «تحقیقات نوترون‌ها نمی‌تواند آشکار ادامه یابد و حتماً باید مخفی باشند. ما نمی‌توانیم چنین فعالیت‌هایی را به‌عنوان فعالیت دفاعی جا بزنیم. فعالیت‌های نوترونی حساس هستند و ما هیچ توضیحی برای انجام آن‌ها نداریم.» این هشدار‌های مسعود علی‌محمدی فیزیکدان هسته‌ای ایرانی دانشگاه تهران است که در ژانویه‌ی ۲۰۱۰ ترور شد.

نتانیاهو معتقد است که بر اساس گنجینه‌ی اسناد به‌دست‌آمده، توافق برجام با مقررات زوال‌پذیرش که به ایرانی‌ها اجازه می‌دهد دوباره بعد از ۲۰۳۰ بتوانند به سراغ سوخت هسته‌ای بروند، ساده‌لوحانه است. او گفته است اینکه ایرانی‌ها خلاف بند‌های توافق برجام مبنی بر آشکارسازی همه‌ی فعالیت‌های گذشته دست به آرشیو و پنهان کردن فعالیت‌های گذشته‌ی خود از چشم بازرسان بین‌المللی در یک سایت اعلام‌نشده کرده‌اند تا از تجربه و دانش خود در ساخت سلاح هسته‌ای محافظت کنند نشان‌دهنده‌ی نیت آن‌ها برای ازسرگیری فعالیت‌ها در آینده است.

اما همین اسناد می‌تواند به‌عنوان استدلالی قوی مبنی بر حفظ و گسترش توافق هسته‌ای تا جایی که ممکن است تعبیر شود. برجام ایرانیان را از داشتن سوخت هسته‌ای موردنیاز برای تبدیل طراحی‌هایشان به واقعیت محروم کرده است.
اعضای سابق دولت اوباما که در مذاکرات هسته‌ای حضور داشته‌اند می‌گویند: این اسناد آنچه را که ما مدت‌ها به آن مظنون بودیم را ثابت می‌کند: اینکه ایرانی‌ها ظرفیت سوخت هسته‌ای، طراحی‌های سر جنگی و طرحی برای ساخت سریع آن‌ها را پیشرفت داده‌اند. آن‌ها به همین دلیل مذاکره کرده‌اند که ایران را مجبور به خارج کردن ۹۷ درصد سوخت هسته‌ای‌اش از کشور کنند. آن‌ها معتقدند تهران هرگز حاضر به پذیرش یک ممنوعیت همیشگی نمی‌شود.

اسناد سرقتی، برنامه‌ی هسته‌ای را در یک‌لحظه از تاریخ نشان می‌دهد، لحظه‌ای مربوط به ۱۵ سال گذشته قبل از آن‌که تنش‌ها بر سر برنامه‌ی هسته‌ای ایران بالا بگیرد، قبل از آنکه آمریکا و اسرائیل به سانتریفیوژ‌های هسته‌ای ایران حمله‌ی سایبری کنند و قبل از آنکه یک تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی دیگر (فردو) ساخته و کشف شود.

امروز علیرغم تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام این تأسیسات هنوز وجود دارند. ایرانی‌ها هنوز غنی‌سازی‌شان را از سر نگرفته‌اند و طبق گزارش‌های آژانس از مفاد توافق تخطی نکرده‌اند، اما اگر تحریم‌ها برگردند و شرکت‌های غربی بیشتری ایران را ترک کنند ممکن است رهبران ایران تصمیم به ادامه‌ی تولید سوخت هسته‌ای بگیرند.

سوله‌ای که اسرائیلی‌ها به آن نفوذ کردند درست بعد از توافق هسته‌ای با آمریکا، قدرت‌های اروپایی، روسیه و چین مورداستفاده قرارگرفته است. این توافق اختیارات گسترده‌ای به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌دهد تا سایت‌های مشکوک هسته‌ای را مورد بازرسی قرار دهند حتی آن‌ها که در پایگاه‌های نظامی قرار دارند.

مقامات اسرائیلی در مصاحبه‌هایشان گفته‌اند که ایرانیان به شکلی نظام‌مند اقدام به جمع‌آوری هزاران سند از اطراف کشور کردند تا نحوه‌ی ساخت سلاح، چگونگی قرار دادن آن بر روی موشک و چگونگی منفجر کردن آن را مستندسازی و آرشیو کنند. همه‌ی آن‌ها را در یک سوله در یک منطقه‌ی تجاری بدون هیچ سابقه‌ی مربوط به برنامه‌ی هسته‌ای و دور از آرشیو‌های اعلامی وزارت دفاع متمرکز کردند. هیچ نگهبان ۲۴ ساعته‌ای یا هر چیزی که موجب مشکوک شدن همسایه‌ها یا جاسوس‌ها بشود که نشان‌دهنده‌ی فعالیتی غیرعادی باشد وجود نداشت. آنچه ایرانی‌ها نمی‌دانستند این بود که جاسوسان موساد از مرحله‌ی جمع‌آوری اسناد شروع به فیلم‌برداری تحرکات آن‌ها به مدت دو سال کرده بودند یعنی از زمان جابجایی در فوریه ۲۰۱۶. سال قبل بود که جاسوسان نقشه‌ی سرقتی را ریختند که به قول یکی از مقامات سازمان جاسوسی اسرائیل شباهت زیادی به فیلم «یازده یار اوشن» داشت.

در اکثر عملیات موساد هدف جاسوسان نفوذ، عکس‌برداری یا کپی‌برداری از اسناد بدون گذاشتن ردپا است؛ اما در این مورد «یوسی کوهن» رئیس موساد دستور داد خود اسناد دزدیده شود. همین باعث شد زمان حضور مأموران (که اکثرشان ایرانی بوده‌اند) در محل مأموریت به‌شدت کاهش یابد. اسرائیلی‌ها خواستند با در دست‌داشتن اصل اسناد توانایی مقابله با ادعا‌های ایران مبنی بر جعلی بودن مدارک و تقاضا برای بررسی گروه‌های بین‌المللی را داشته باشند.

واضح است که جاسوسان اسرائیلی کمک داخلی داشتند. آن‌ها از قبل می‌دانستند کدام‌یک از ۳۲ از گاوصندوق حاوی مهم‌ترین اطلاعات است. آن‌ها عادات و حرکات روزمره‌ی کارکنان را زیر نظر داشتند و از طرز کار سیستم هشداردهنده هم مطلع بودند چراکه وقتی حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب به محل وارد شدند به هیچ‌کس هشداری فرستاده نشد بااینکه ظاهراً روشن بوده است.

آنچه در این درام سینمایی غائب است نحوه‌ی فرار مأموران است. مقامات اسرائیلی فاش نمی‌کنند که فرار از چه طریق بوده؟ زمینی، دریایی یا هوایی. گرچه به نظر می‌رسد راه فرار از ساحل شمال که تنها با چند ساعت رانندگی از تهران قابل‌دسترس است از دیگر راه‌ها کم‌خطرتر باشد.

کمتر از دوجین مأمور در این عملیات شرکت داشته‌اند. به خاطر ترس گیر افتادن بعضی از آن‌ها، اسرائیلی‌ها مواد مورداستفاده را در چند مسیر مختلف از بین بردند. درست رأس ساعت ۷ صبح همان‌طور که موساد انتظار داشت یک نگهبان به محل می‌رسد و متوجه شکسته شدن در‌ها و گاوصندوق‌ها می‌شود. آژیر را به صدا درمی‌آورد و مقامات ایرانی خیلی زود عملیات ملی دستگیری سارقان اسناد را آغاز می‌کنند- تلاشی که به ادعای یک مقام اسرائیلی در آن ده‌ها هزار نیروی امنیتی و پلیسی شرکت داشتند.

تلاش‌ها بی‌نتیجه بود و تا سخنرانی نتانیاهو ایرانی‌ها یک کلمه هم درباره‌ی آن حرفی نزدند.
یکی از بخش‌های خیلی جالب آرشیو به‌دست‌آمده عکس‌هایی است که از تأسیسات قدیمی ایران قبل از بین بردنشان به خاطر بازرسی‌های بین‌المللی گرفته‌شده‌اند. یک سری از عکس‌هایی که ایرانیان گرفته‌اند به نظر می‌رسد مربوط به مخزن عظیم فلزی در تأسیسات پارچین باشد که برای انجام آزمایش‌های انفجاری شدید طراحی‌شده است.

سرویس‌های اطلاعاتی مدت‌ها به وجود فعالیت‌های هشته‌ای در سایت پارچین مشکوک بودند، ولی ایرانیان همیشه رد می‌کردند و اجازه‌ی بازرسی از این تأسیسات را به بهانه‌ی اینکه آنجا یک منطقه‌ی نظامی است و بازرسی از آن در محدوده‌ی اختیارات بازرسان نیست را نمی‌دانند.
زمانی که نهایتاً یوکیو آمانو رئیس آژانس بین‌المللی اتمی اجازه یافت تا از این سایت در سال ۲۰۱۵ بازدید کند آنجا خالی‌شده بود هرچند در گزارش آژانس آمده که ظاهراً تجهیزات آن نابودشده بودند. عکس‌ها نشان می‌دهند که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است: محفظه‌ای بزرگ که متخصصان هسته‌ای می‌گویند یک مخزن سفارشی برای انجام آزمایش‌های تجربی‌ای است که بازرسان بین‌المللی به دنبال آن بوده‌اند.

این محفظه بخشی از برنامه‌ی بزرگ قبلاً کشف‌شده است: تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند سایت پارچین قبل از ورود بازرسان با خاک‌برداری‌های وسیع به‌منظور حذف هرگونه آلودگی هسته‌ای پاک‌سازی شده بود.
محفظه ظاهراً مربوط به آزمایش‌های نوترونی است که قویاً نشان‌دهنده‌ی تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای است. انفجار‌های هسته‌ای وقتی آغاز می‌شود که ذرات فوق‌سریع که به نام نوترون شناخته می‌شوند اتم‌های سوخت هسته‌ای را دوپاره می‌کنند که این خود باعث تولید واکنش‌های زنجیره‌ای می‌شود که به آزاد شدن نوترون‌های بیشتر و انفجار شدید انرژی منجر می‌شود. در قلب یک بمب اتمی دستگاهی وجود دارد که آغازگر نوترونی نامیده می‌شود یا گاهی هم به شمع موتور معروف است و کارش ایجاد موج اولیه‌ی نوترون‌های سریع است.

در اسناد ایرانی به‌دست‌آمده مکرراً از یک ماده‌ی مخصوص برای ساخت آغازگر نوترونی نام برده می‌شود: اورانیوم دیترید. متخصصان می‌گویند این ماده هیچ استفاده‌ی نظامی یا متعارف دیگری به‌جز ساخت تسلیحات اتمی ندارد و قبلاً هم چین و پاکستان از همین ماده به همین منظور استفاده کرده‌اند. ظاهراً این آغازگر نوترونی ازجمله فناوری‌هایی بوده که A.Q خان دانشمند هسته‌ای پاکستانی در بازار سیاه هسته‌ای که راه انداخته بود به ایران، کره‌ی شمالی و دیگر کشور‌ها فروخته است.