این کتاب ترجمه‌ای است از:
European Information Technology Observatory 2002,
European Economic Interest Grouping (EEIG), 2002
گزارش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا (2002)؛ ویراست دهم
© حق چاپ: 1384 دبیرخانة شورای عالی اطلاع‌رسانی
ترجمه: گروه منیران:
ناصر زحمتکش (wwwmonirancom@yahoo.com)
حسین مطلب‌پور (hmotaleb@rcipp.com)
ویراستار: محمدعلی ایمان‌پور (aimanpur@yahoo.com)
پرویز شهریاری (shahriari@irandoc.ac.ir)
نسخه‌پرداز: محمدعلی ایمان‌پور (aimanpur@yahoo.com)
حروف‌نگار: فاطمه آجرلو (modern-rayan2005@yahoo.com)
طراحی روی جلد: مرتضی زراعتی (mor-zeraati@yahoo.com)
نظارت چاپ: سعید زراعتی (ss-zeraati@yahoo.com)
لیتوگرافی، چاپ و صحافی: انتشارات گل‌واژه
نوبت چاپ: اول 1384
شمارگان: 1500 نسخه
شابک: 8- 6- 95582- 964
شمارۀ پیاپی انتشارات دبیرخانه: 19-84
نشانی پستی: تهران، خیابان شریعتی، نرسیده به چهارراه شهید قدوسی، نبش اندیشه یکم، شمارۀ 808
تلفن: 88448037 و 88448038 ، نمابر: 88448038 ، ص.پ: 1315- 16315
نشانی وب‌گاه:www.scict.ir
فهرست مطالب
یادداشت ویراستار
پیش‌گفتار
دیباچه
بخش اول
پیش‌درآمد اول: فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا
پیش‌درآمد دوم: آغاز به کار مجدد اقتصاد شبکه‌ای
فصل اول: تکامل و رشد اقتصاد الکترونیکی اروپا
1.بازار اینترنت: وضعیتی پرشکوه
2.رشد اقتصاد الکترونیکی: شاخص‌ها و گرایش‌های عمومی
3.الگوهای جدید فناوری اطلاعات و مسئله یکپارچگی
4.اقتصاد الکترونیکی: مهارت‌های مورد نیاز آی‌سی‌تی
5.تحول برنامه‌های کاربردی سیار
6.تحولات محتوای رسانه‌ها
7.عرصة تجاری آی‌سی‌تی در اروپای غربی
فصل دوم: بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا
1.اندازه و ساختار فناوری اطلاعات و ارتباطات
2.موقعیت بازار و چشم‌انداز آن در اروپای غربی
3.اروپا در اتحادیة اروپا
4.پیوست فصل دوم: بازار آی‌سی‌تی و روندهای آن در کشورهای اروپای شرقی و مرکزی
فصل سوم: تحول فناوری آی‌سی‌تی و استانداردها
1.تحول در آی‌سی‌تی: نظرگاهی جهانی
2.ریزالکترونیک
3.فناوری‌های طرح سخت‌افزار
4.ارتباط راه دور
5.فناوری نرم‌افزار
بخش دوم
فصل چهارم: ورود به دورة برنامه‌های کاربردی سیار ارتباطات راه دور جهانی
1.مرور کلی
2.از دستگاه‌ها و شبکه‌های سیار تا خدمات
3.خدمات و برنامه‌های کاربردی
4.پیش‌بینی‌های بازار
5.پیوست یکم: روش‌شناسی
6.پیوست دوم: پیش‌بینی بازار
فصل پنجم: تأثیر آی‌سی‌تی بر توسعة پایدار
1.مرور کلی
2.توسعة پایدار چیست؟
3.چارچوبی برای تجزیه و تحلیل
4.پایداری محیطی و آی‌سی‌تی
5.پایداری اجتماعی و آی‌سی‌تی
6.پایداری اقتصادی و فناوری ارتباطات و اطلاعات
7.ارزیابی
8.اهداف و سیاست‌ها
فصل ششم: دولت الکترونیکی و محیط تجاری
1.مرور کلی
2.محیط کلی
3.تحلیل وضعیت کشورها
4.انگیخته‌ها، موانع و عوامل حیاتی موفقیت دولت الکترونیکی
5.نگاهی کلی
6.پیوست فصل ششم
فصل هفتم: تأثیر اقتصاد الکترونیکی بر شرکت‌های اروپایی، تحلیل اقتصادی و…
1.مسائل اقتصاد کلان؛ ظهور اقتصاد الکترونیکی
2.جنبه‌های اقتصاد خُرد: تأثیر اقتصاد الکترونیکی بر بخش‌ها و مؤسسات
3.مؤسسات و سیاست‌های مربوطه؛ یک نقش اساسی برای کارآفرینی
4.نتیجه‌گیری
5.سه مطالعه موردی
بخش سوم
فصل هشتم: دیدگاه آماری
1.مقدمه
2.روش‌شناسی
3.تغییرات نسبت به ویراست 2001 گزارش فناوری اروپا
4.بازارهای اروپایی آی‌سی‌تی و الگوهای تجاری
5.زمینة اقتصادی
6.بازارهای بین‌المللی آی‌سی‌تی
7.تجارت سخت‌افزار آی‌سی‌تی
8.تغییر قیمت
9.پیوست
10. تعاریف
پیوست: نشانه‌های اختصاری
پیش‌گفتار
رویکرد به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعة ملی کشورها، در طی دهه گذشته، در اغلب کشورهای جهان مورد توجه جدی واقع گردیده است و در کشور ایران نیز، اگرچه با کمی تأخیر ولی به‌تدریج و با شروع برنامة تکفا (توسعه و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات) در سطح ملی آغاز شد و در برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و چشم‌انداز بلندمدت 20 ساله کشور نیز به‌طور وسیعی مورد عنایت قرار گرفته است.
سابقه این امر در میان کشورهای اروپایی و به‌طور خاص اتحادیة اروپا بیش از دیگر کشورها است، اگرچه در این رابطه سابقه امر در امریکا بسیار ریشه‌دارتر از جهان می‌باشد. اتحادیة اروپا و کمیسیون‌های مرتبط، از سال 1993 در خصوص گسترش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌طور سالانه گزارش جامعی از عملکرد این اتحادیه و نگاه به آینده را تهیه و منتشر می‌کند که یک منبع نسبتاً موثق و دقیق برای محققان و دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی و توسعه و هم‌چنین دیگر علاقه‌مندان اقتصادی- فنی است.
این گزارش‌ها از همان آغاز در ایران تهیه شد و گروه‌های مطالعاتی که در برنامة تکفا فعال بوده‌اند آن‌ها را مورد استفاده و بهره‌برداری قرار دارند. چون مطالب هر جلسه حاوی اطلاعات علمی- فنی و اجرایی مفید و ماندگاری است دبیرخانة شورای‌عالی اطلاع‌رسانی بر آن شد که ترجمة سال‌های اخیر را به جامعة علمی و فنی کشور تقدیم کند.
در کتاب حاضر، یعنی گزارش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا (2002) مباحث زیر در آن مورد توجه قرار گرفته است:
· فناوری اطلاعات و ارتباطات (آی‌سی‌تی) عامل نیرومند توسعة اقتصادی و ایجاد رقابت، رشد، و توسعة پایدار هم‌چون چالشی جدید؛ ساماندهی دولت الکترونیکی هم‌چون اولویت اروپا؛ راه‌های الکترونیکی آینده؛ هم‌گرایی میان تغییرات؛ ایجاد تغییرات گسسته، ناگهانی و آشوب‌گر؛ و خود راه بهره‌گیری از این طرح گسسته است که با موجی از ابتکارها و فناوری‌های جدید پشتیبانی می‌شود.
· اقتصاد شبکه‌ای طرح جهانی است و مستلزم هماهنگی بین کشورها برای بهره‌برداری از فرصت‌های بزرگ در مقیاس جهانی می‌باشد.
· پیدایش اقتصاد شبکه‌ای نیازمند دیدگاه‌های جدید در دولت، تجارت، مصرف‌کنندگان است.
· اروپا فرصت‌های فوق‌العاده زیادی را در اقتصاد شبکه‌ای دارا است.
· اقتصاد شبکه‌ای و مشاغل الکترونیکی بنگاه‌های کاربری کوچک و متوسط تبدیل به موتورهای اصلی رشد می‌شوند.
· حرکت غرب اروپا به طرف شرق اروپا برای بهره‌گیری فراوان از سرمایه‌هایی که هنوز به روشنی درک نشده‌اند و کسی قدرت پذیرش و توان بهره‌برداری از آن‌ها را ندارد و به آن به چشم یک عامل پر دردسر نگاه می‌کند. این سرمایه چیزی جز رشد جمعیت نیست. رشد جمعیت برای اروپا یک موتور قوی و با نشاط محسوب می‌شود.
· بازار اینترنت، پیشرفته‌ترین وضعیت (چگونگی کارآمد کردن این بازار) را دارد.
· برنامة اقدام کمیسیون اروپا برای اروپای الکترونیکی (فرصت‌ها و چالش‌ها) بنیاد نگرش اروپا به آی‌سی‌تی است.
· نحوة تکامل مشاغل (کسب و کار) الکترونیکی[1] تکامل بازارهای الکترونیکی از جمله مسائل مهم آی‌سی‌تی در اروپا است.
· اقتصاد الکترونیکی- مهارت‌های مورد نیاز آی‌سی‌تی؛
· اهداف عمده محتوای الکترونیکی[2] و افزایش تولید محتوا در محیط چندفرهنگی و چندزبانه؛
· بازار آی‌سی‌تی در اروپا، اندازه و ساختار بازار، روند آی‌سی‌تی در کشورهای اروپایی، پیشگامان عوامل مهم رشد بازار نرم‌افزار، خدمات آی‌تی (که از رکود و بحران بین المللی کمتر آسیب‌پذیر می‌شود)، خدمات حمل‌ونقل، خدمات تلفنی، اشاره به بازارهای ملی و منطقه‌ای؛
· رشد و تحولات تکنولوژیکی آی‌سی‌تی و استانداردهای تحول در آی‌سی‌تی، رابطه کامپیوتر و انسان میکروالکترونیک؛
· مجموعه‌ای از تحلیل‌های تخصصی و تکنیکی (نرم‌افزار، سخت‌افزار، شبکه‌ها،…)؛
· ورود به عنصر نظام ارتباط راه دور سیار همگانی (یوام تی‌اس) و کاربردهای سیار برای دستگاه‌های خدمات جیبی (سال 2001 چهارراهی در بازار اروپای غربی…)؛
· تأثیر آی‌سی‌تی بر توسعة پایدار، مفهوم چیست، چارچوبی برای تجربه و تحلیل، توسعة پایدار و مفهوم سیاسی آی‌سی‌تی، آی‌سی‌تی و رشد دائمی، انتخاب آی‌سی‌تی در سطح محلی، پایداری و ثبات اجتماعی و آی‌سی‌تی؛
· ثبات اقتصادی و فناوری ارتباطات و اطلاعات؛ رشد بازار آی‌سی‌تی، سرمایه‌گذاری جاری در آی‌سی‌تی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه آی‌سی‌تی، انواع جدید شرکت‌ها، شکوفایی و سقوط در بخش آی‌سی‌تی؛
· اثرات و فرصت‌های بعدی و کاربرد آی‌سی‌تی در تجارت، بازارهای مالی، مشاغل و یا بازار، دادن اختیار به خریداران، یکسان‌سازی محاسبات؛
· دولت الکترونیکی و محیط تجاری و مشاغل (تسهیل تشریفات اداری، کاهش خطای اداری، بهبود کیفیت کاری، مالیات پایین‌تر، کاهش نرخ‌های معاملات، فرصت مهندسی مجدد خدمات، تغییر فرهنگی داخلی مثبت، توافق مثبت، افزایش ثروت، تنزل سطح بیکاری، منافع دولت الکترونیکی برای بخش مشاغل، تجاری و دولتی؛
· دولت الکترونیکی در برنامة اقدام اروپای الکترونیکی.
با توجه به این‌که رویکرد کلی کتاب که هم فنی است و هم به چگونگی رویکردهای کشورهای اروپایی (به‌صورت تک‌تک و هم به‌صورت مجموعة آن‌ها) نظر دارد و از سوی دیگر در رابطه با قلمروهای جدید کاری هم‌چون چگونگی شکل گیری بازارها، تعامل، تقسیم کارها و هم‌چنین پیامدهای رده اول، دوم و سوم آثار آی‌سی‌تی مورد بحث قرار می گیرد. از سوی دیگر مباحث کتاب گزارش فناوری اطلاعات اروپا (2002) به شکل کلی هم در برگیرنده مباحث نظری (اگرچه کم‌رنگ) است و هم به امور اجرایی، عملیاتی و کارکردی می‌پردازد. انتشار این اثر می‌تواند برای جهت‌دهی جنبه‌های مختلف صنعت آی‌سی‌تی در بخش‌های دولتی و خصوصی و در حوزه‌های علمی و تخصصی کشور، مثمر ثمر باشد.
نصرالله جهانگرد
دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی
و نماینده ویژه رئیس جمهوری در امور فناوری اطلاعات و ارتباطات
دیباچه
این کتاب ویراست دهم از گزارش فناوری اطلاعات اروپا می‌باشد. این گزارش سالنامة رسمی فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا است. این سالنامه معیارهایی را برای تحلیل بازار و آمارهایی از دهه گذشته به‌دست می‌دهد.
گزارش فناوری اطلاعات در اروپا (2002) (EITO 2002)[3] جامع‌ترین اطلاعات را دربارة بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات یا آی‌سی‌تی[4] در اروپا عرضه می‌کند. برنامة فرآیند گسترش جامعة اروپا که در سایة برنامة حمایت شغلی فِراس (PHRASE) میسر شده است، این بازار و طیف کشورهای تحت پوشش بازار آی‌سی‌تی را در اروپای مرکزی و شرقی گسترش می‌دهد. ایتو کماکان به موازات تحقیقات خاص برای گسترش آی‌سی‌تی تعیین‌کننده طرح‌هایی برای گسترش اقتصاد الکترونیکی اروپا است. برای ارائه مضامین سیاسی- اقتصادی و اقتصاد الکترونیکی، این ویراست مستندات کام 2002 (com.2000) را نیز در بردارد، این مستندات را کمیسیون اروپایی دربارة اثرهای اقتصاد الکترونیکی تشکیلات اقتصادی اروپا تهیه کرده است.
ایتو 2002 هم‌چنین به طرح مباحث خاصی چون تحول ارتباطات سیار ادامه می دهد. تحقیقات ویژه امسال دربارة دولت الکترونیکی و محیط کسب و کار با همکاری نزدیک تشکیلات دی‌جی (DG) و جامعة اطلاعاتی دی‌جی (DG) کمیسیون اروپا در زمینه نقش توسعة پایدار تنظیم شده است.
ایتو ابتکاری گسترده و منحصربه‌فرد در اروپا می‌باشد. اندیشه گزارش اروپا را رئیس سابق سامو (SAMU) یعنی، اینور دیتو مطرح کرد. اعضای ایتو مشتمل بر آی‌سی‌تی‌اِی (EICTA) نماینده اطلاعاتی اروپا، صنایع فناوری الکترونیکی، مخابراتی و مصرفی بی‌اس‌جی (BSG)، شرکت تحقیقاتی آی‌سی‌تی آلمان و بنیاد رسانه‌های جدید بیتکام (BITKOM) و هم‌چنین نمایشگاه آی‌سی‌تی اروپایی سِبیت (CeBIT) در هانورر آلمان سیمو (SIMO) در مادرید و سامو (SAMO) در میلان است.
ایتو از همان آغاز کار خود حمایت کامل جامعة اروپا و صنعت . فناوری اوای‌سی‌دی (OECD) در پاریس برخوردار بوده است.
ایتو 2002 را تأمین کنندگان و حامیان ایتو، یعنی نمایشگاه تجاری اینترپرو (Interprol) در استانبول کومدکس/ اوربیت (orbit/comdex) در باسل و سیستمز (systems) در مونیخ و هم‌چنین حامیانی چون شرکت تله‌کام ایتالیا (TelecomItalia) و دایچه تله کام ایتو (Telecom Eito Deutche) پشتیبانی کرده‌اند.
ایتو 2002 را متخصصان گروه کاری ایتو با همکاری آن دسته از شرکت‌های معتبرِ تحقیقاتِ بازاری تهیه شده است که اطلاعات آمار عرضه شده را ارزیابی و تضمین کرده‌اند.
ایتو منبع اطلاعات بازاریابی و فناوری مناسبی برای گردانندگان بازار اروپا، مصرف‌کنندگان قطعات سخت افزاری آی‌سی‌تی، خدمات نرم‌افزاری، شرکت‌های تجاری و بازدیدکنندگان از نمایشگاه تجاری تحلیل‌کنندگان بازار، سیاست‌مداران، اعضای اتحادیه اروپا و نمایندگان دولت در سراسر دنیا، سازمان‌های دست‌اندرکار تحقیق و توسعه، سازمان‌های دست‌اندرکار استانداردسازی، و آموزش‌های مرتبط با آی‌سی تی و بالاخره رسانه‌های جمعی است.
اطلاعات تازه، روزآمد و معتبر نقشی مهمی در کار تصمیم‌گیری‌های سیاسی ایفا می‌کند هدف ایتو کمک به ایجاد جامعة اطلاعاتی جهانی همگام با تلاش در جهت هم‌گونی اقتصادی و یکسان‌سازی سیاسی بیشتر اروپا می‌باشد.
سرآغاز این هدف انتشار سالیانه ایتو دربارة مارس است و پیوست‌های ایتو در پاییز به عنوان پیوست‌های رایگان سالیانه می باشد.
اعضای ایتو
[1]. E-business
[2]. E-content
[3]. از این پس به‌طور اختصاری، گزارش فناوری اطلاعات اروپا در سال 2002 (EITO 220) را ایتو 2002 می‌نامیم
[4]. Information and communication technology (ICT)