تحلیل موسسه علوم و امنیت بین‌المللی از گزارش اخیر آژانس درباره ایران

به گزارش پايداري ملي، این موسسه تحقیقاتی در تحلیلی از گزارش پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران به قلم «دیوید آلبرایت»، «کریستینا والراند» و «آندره استریکر» می‌افزاید: آژانس اتمی آژانس اتمی روز 16 نوامبر تازه‌ترین گزارش خود را درباره اجرای پادمان‌های پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای در ایران و وضعیت پایبندی ایران به قطعنامه‌های شورای امنیت منتشر کرد.

* تولید اکسید اورانیوم

 ایران در گزارش آگوست 2012 گزارش داد که تزریق هگزافلوراید 19.75 درصد خود را در مرکز تولید صفحه سوخت در اصفهان آغاز کرده است. حدود 96.3 کیلوگرم از هگزافلوراید اورانیوم 19.75 درصد تا آن زمان به مرکز تبدیل اورانیوم ارسال شد. از این میزان، 25.05 کیلوگرم به صورت هگزافلوراید اورانیوم در مخزنی قرار داشت که به این مرکز وصل شده بود. 71.25 کیلوگرم بعدی نیز به خطوط مربوطه متصل شد که به تولید 31.1 محصول اکسید اورانیوم منجر گردید. بقیه آن یعنی 40.15 کیلوگرم در این روند نگهداری شد و یا به مخزن ضایعات رفت. بر اساس تازه‌ترین گزارش آژانس، بین آغاز فعالیت‌های تبدیل در 17 دسامبر 2011 تا 26 سپتامبر 2012 حدود 82.7 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنی‌شده 20 درصد به روند تبدیل تزریق و 38 کیلوگرم اورانیوم به صورت پودر اکسید اورانیوم و دیگر اقلام سوختی تولید شده بود. ایران اعلام کرد که بین 27 سپتامبر تا 10 نوامبر 2012 دیگر هگزافلوراید 20 درصدی را که در مخزن متصل به خط تولید قرار داشت، تبدیل نکرده و بنابراین حدود 13.6 اورانیوم 20 درصد به صورت هگزافلوراید در این مرکز باقی مانده است.

 میزان تقریبا کم مواد اکسید اورانیوم نزدیک به 20 درصد این سوال را ایجاد می‌کند که آیا مرکز تولید صفحه سوخت به خوبی کار می‌کند. همگان می‌دانند که ایران برخی از مواد را که به ویژگی‌های مورد نظر نرسیده‌اند بازیافت کرده است. این گزارش روشن نمی‌کند که آیا ایران پس از آگوست 2012 هگزافلوراید 20 درصد بیشتری را به مرکز تبدیل اصفهان ارسال کرده است یا خیر. در عین حال اگر ایران چنین اقدامی را انجام داده باشد، اورانیوم 20 درصد به صورت هگزافلوراید باقی مانده است.

* در صورت غنی‌سازی در سانتریفوژهای جدید، میزان تولید هگزافلوراید اورانیوم سه برابر ‌می‌شود

 ایران حدود 7611 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم 3.5 درصد تولید کرده که 1870 کیلوگرم آن برای تولید هگزافلوراید غنی‌شده 19.75 درصدی استفاده شده است. مرکز آزمایشی غنی‌سازی سوخت در نطنز و مرکز غنی‌سازی سوخت در فوردو روی هم حدود 232.8 کیلوگرم اورانیوم 19.75 درصدی تولید کرده‌اند. میزان تولید متوسط ماهانه هگزافلوراید اورانیوم غنی‌شده نزدیک به 20 درصد در دوران گزارش اخیر به متوسط دوران قبلی نزدیک بوده و هر یک به ترتیب 15.1 و 14.4 کیلوگرم در ماه بوده است. اگر ایران غنی‌سازی را در آبشارهای اضافه نصب‌شده خود آغاز کند، این میزان می‌تواند سه برابر شود. حتی نرخ کنونی تولید اورانیوم 20 درصد غنی‌شده فراتر از نیاز ایران به اورانیوم غنی‌شده برای رآکتور تحقیقاتی تهران خواهد رفت.

 بر اساس گزارش ماه مه 2012 آژانس اتمی، ایران از 232.8 اورانیوم 20 درصد خود حدود 1.6 کیلوگرم را به اورانیوم با غنای پایین کمتر از پنج درصد تبدیل کرده است. آژانس بین 17 دسامبر 2011 تا 10 نوامبر 2012 گزارش داد که ایران 82.7 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم را به خط تولید در مرکز تولید صفحه سوخت تزریق کرده و 38 کیلوگرم پودر اکسید اورانیوم با غنای 20 درصد بدست آورده است. مقادیر کمی از آن به مواد لازم برای سوخت رآکتور تهران تبدیل شده و به آنجا ارسال شده است. آژانس اتمی از زمان آغاز این عملیات اعلام کرد که 96.3 کیلوگرم اورانیوم 19.75 درصدی به تاسیسات تبدیل اورانیوم ارسال و یا تزریق شده است. به طور خلاصه، حدود 134.9 کیلوگرم هگزافلوراید 19.75 درصدی تا 10 نوامبر 2012 در مراکز غنی‌سازی باقی مانده بود. 13.6 کیلوگرم از هگزافلوراید 19.75 درصدی نیز در مرکز تولید صفحه سوختی قرار داشت و قرار بود به اکسید تبدیل شود. ایران توانسته است در مراکز غنی‌سازی خود به نرخ‌های متفاوتی از کار جداسازی در سانتریفوژهای آی‌آر-1 دست یابد. گرچه این کشور به نصب و غنی‌سازی در سانتریفوژهای دیگر خود در مرکز غنی‌سازی سوخت ادامه می‌دهد اما تولید اورانیوم غنی‌شده در مقیاس سانتریفوژ/واحدهای کاری جدا در سال در این مرکز متفاوت بوده و به طور کلی کاهش یافته است.

* ایران به طور موثری از آبشارهای قطاری برای غنی‌سازی استفاده کرده است

 کار جداسازی در مرکز غنی‌سازی آزمایشی سوخت و مرکز غنی‌سازی سوخت در فوردو نشان می‌دهد که ایران به طور موثری از آبشارهای قطاری برای غنی‌سازی  تا حد 19.75 درصد استفاده کرده است. در این دوران گزارش‌شده، مرکز غنی‌سازی سوخت فوردو توانست از 0.95 سانتریفوژ/واحدهای کاری جدا در سال به 0.97 سانتریفوژ/واحدهای کاری جدا در سال برسد و کارایی آبشارهای مرکز آزمایشی غنی‌سازی سوخت نیز در مقایسه با عملکردشان در دوره قبلی به 0.99 سانتریفوژ/واحدهای کاری جدا در سال رسید. کار در رآکتور هسته‌ای آی‌آر-40 ایران ادامه دارد اما زمان آغاز بکار آن به تاخیر افتاده است. آژانس اتمی گزارش می‌دهد که کار ساخت و ساز در رآکتور تحقیقاتی آی‌آر-40 آب سنگین اراک و به طور خاص نصب لوله‌های خنک‌کننده و مدار تعدیل‌کننده ادامه دارد. در عین حال، ایران به آژانس اتمی اعلام کرده است که انتظار می‌رود عملیات مربوط به رآکتور آی‌آر-40 در فصل اول سال 2014 و نه آنطور که قبلا اعلام شده بود اواخر 2013 آغاز شود.

* آژانس اتمی همچنان به تلاشش برای حل مسائل باقیمانده ادامه می‌دهد

آژانس اتمی گزارش داد که از زمان جلسه شورای حکام آژانس در نوامبر 2011 و چندین دور مذاکرات رسمی و تماس‌های غیررسمی با ایران تلاش‌های جدی را برای حل همه مسائل باقیمانده مربوط به برنامه هسته‌ای ایران خصوصا درباره ابعاد احتمالا نظامی آن انجام داده اما نتایج ملموسی بدست نیامده است. آژانس این گزارش پادمانی را به عنوان گزارشی جامع درباره مسائل اساسی قطعنامه‌های شورای حکام آژانس اتمی توصیف می‌کند که از ایران می‌خواهد ابعاد مربوط به مسائل نظامی برنامه خود را روشن کند.

آژانس اتمی به طور مبسوط به تلاش‌های خود برای ایجاد چنین روندی با ایران و یا پیشرفت در حل مسائل و نگرانی‌ها درباره ابعاد نظامی برنامه هسته‌ایش می‌پردازد. گام‌های خاصی که آژانس به آنها اشاره می‌کند شامل درخواست توافق بر رویکردی ساختاری برای روشن شدن مسائل باقیمانده، درخواست اعلام اولیه درباره شواهد مربوط به فعالیت‌های نظامی که در ضمیمه گزارش پادمانی نوامبر 2011 آژانس به آن اشاره شده، شناسایی 13 موضوع که نیاز به روشن شدن دارند در قالب رویکردی ساختاری، توضیح به ایران درباره نگرانی‌های آژانس اتمی از جمله نگرانی‌هایش درباره سایت پارچین که گمان می‌رود آزمایشات انفجاری مربوط به تولید تسلیحات هسته‌ای در آن انجام شده، ادعاهای یک کارشناس ناشناس خارجی به نام «ویچسلاو وی. دانیلنکو» در کمک به ایران در پارچین و در نهایت درخواست دسترسی به سایت پارچین برای بازرسی می‌شود.

 آژانس اتمی نتیجه‌گیری می‌کند که در نتیجه این عدم پیشرفت، مدیر کل قادر به ارائه گزارش درباره هیچگونه پیشرفتی در شفاف‌سازی مسائل مربوط به ابعاد احتمال نظامی برنامه هسته‌ای ایران نیست و با توجه به ماهیت و میزان اطلاعات معتبر موجود، آژانس همچنان تعامل بدون تاخیر ایران با آژانس را درباره این نگرانی‌ها لازم می‌داند. گزارشات آژانس مبنی بر اینکه روز 13 دسامبر 2012 با مقامات در تهران دیدار خواهد کرد نیز یکی دیگر از تلاش‌ها برای تدوین رویکردی ساختاری برای حل این مسائل باقیمانده است که محصول پیشنهاد آژانس در نامه‌اش به ایران در اواخر اکتبر محسوب می‌شود.

از جمله تحولاتی که آژانس به دلیل آنها از فوریه 2012 مایل به دیدار از پارچین است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 . حضور مداوم و فعالیت‌هایی که شامل تجهیزات، کامیون‌ها و کارمندان می‌شود.

. تعطیلی کار لوله‌گذاری خارجی از ساختمان مخزن نگهداری.

. با خاک یکسان کردن و از بین بردن پنج ساختمان یا ساختار دیگر و حفاظ پیرامون این سایت.

. پیکربندی دوباره زیرساخت‌های تامین آب و الکتریسیته.

. پاکسازی و خارج کردن مقادیر قابل توجهی خاک در این مکان و مناطق اطراف شامل بیش از 25 هکتار و پس از آن خارج کردن خاک در عمق بیشتر در این مکان و ریختن خاک جدید در این مکان.

ایران فعالیت‌های پاکسازی از جمله خارج کردن خاک و وارد کردن خاک جدید در سال 2004 را انجام داده است. این فعالیت‌ها ممکن است با تلاش ایران برای مخفی کردن شواهد تلاش‌هایش در مرکز تحقیقات فیزیک مرتبط باشد، مرکزی نظامی که به فعالیت‌های هسته‌ای احتمالا نظامی موازی انجام شده در این مکان از دهه 1990 ارتباط دارد.

 آژانس اتمی تاکید دارد که در سایه این فعالیت‌های مداوم در پارچین، هنگامی که بتواند به این مکان دسترسی پیدا کند تواناییش برای انجام راستی‌آزمایی موثر به طور جدی کاهش خواهد یافت. همچنین آژانس بر درخواستش از ایران برای فراهم کردن بدون تاخیر دسترسی به این سایت و پاسخ‌ به سوالات مبسوط آژانس درباره سایت پارچین و کارشناس خارجی (دانیلنکو) تاکید می‌کند.

 آژانس تاکید می‌کند که در حالی که به راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام‌شده در ایران ادامه می‌دهد همچنان فاقد توانایی اطمینان‌بخشی معتبر درباره فقدان مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده است؛ نکته‌ای که شورای حکام آژانس اتمی در موارد متعدد و از سال 1992 که آژانس موظف به انجام چنین کاری بر اساس توافقات پادمان‌های جامع بوده، تایید کرده است.

آژانس اتمی در پانوشت 56 این گزارش می‌گوید که شورای حکام به آژانس اجازه داده و آن را ملزم به راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای ناشی از فعالیت‌های اعلام‌شده و فقدان فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده‌ کرده است. ضروری است که ایران خصوصا با توجه به افزایش کنونی تنش‌ها درباره مسئله هسته‌ایش در پاسخ به سوالات آژانس اتمی درباره ابعاد ادعایی نظامی گذشته و احتمالا جاری برنامه‌های هسته‌ایش تاخیر نکند.