شماره پنجم خبرنامه دیدهبان
۲۳ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۲:۳۷
در تورات بشارت های زیادی درباره ی ظهور مصلح جهانی در آخرالزمان آمده است.
در تورات بشارت های زیادی درباره ی ظهور مصلح جهانی در آخرالزمان آمده است. در «سفر پیدایش»مـی خوانیم:
الف)خداوند بر ابراهیم ظاهر گشته، گفت: این زمین را به ذریه ی تو می بخشم. تمام این زمین را كه می بینی تا ابد به تو و نسل تو خواهم بخشید... به آسمان بنگر و ستارگان را بشمار، اگر بتوانی آنها را بشماری... ذریّه ی تو نیز چنین خواهد بود... من«یهوه»هستم و تو را از «كلدانیان» بیرون می آورم تا این زمین را ارث تو قرار دهم.(1)
ب)و نام تو بعد از این«ابرام» خوانده نشود، بلكه نامت«ابراهیم» خواهد بود، زیرا تو را پدر امت های بسیار گردانیدم. تو را بسیار باور نمایم و امت ها از[نسل] تو پدید آورم و پادشاهانی از تو به وجود آیند. و عهد خویش را در میان خود و تو و نسل بعد از تو استوار گردانم، كه نسلی بعد از نسل، عهد جاودانی باشد... اما درباره ی اسماعیل تو را اجابت فرمودم، اینك او را بركت داده، بارور كنم و نسلش را بسیار زیاد گردانم. دوازده رئیس از وی پدید آیند و امتی عظیم از وی به وجود آورم... از ابراهیم امتی بزرگ و زورمند پدید خواهد آمد و همه ی مردم جهان از او بركت خواهند یافت.(2)
در این بیان، به دوازده امام (علیهم السّلام) از نسل اسماعیل (علیه السّلام) اشاره شده و این كه امتی عظیم، از او به وجود می آید.
الف)خداوند بر ابراهیم ظاهر گشته، گفت: این زمین را به ذریه ی تو می بخشم. تمام این زمین را كه می بینی تا ابد به تو و نسل تو خواهم بخشید... به آسمان بنگر و ستارگان را بشمار، اگر بتوانی آنها را بشماری... ذریّه ی تو نیز چنین خواهد بود... من«یهوه»هستم و تو را از «كلدانیان» بیرون می آورم تا این زمین را ارث تو قرار دهم.(1)
ب)و نام تو بعد از این«ابرام» خوانده نشود، بلكه نامت«ابراهیم» خواهد بود، زیرا تو را پدر امت های بسیار گردانیدم. تو را بسیار باور نمایم و امت ها از[نسل] تو پدید آورم و پادشاهانی از تو به وجود آیند. و عهد خویش را در میان خود و تو و نسل بعد از تو استوار گردانم، كه نسلی بعد از نسل، عهد جاودانی باشد... اما درباره ی اسماعیل تو را اجابت فرمودم، اینك او را بركت داده، بارور كنم و نسلش را بسیار زیاد گردانم. دوازده رئیس از وی پدید آیند و امتی عظیم از وی به وجود آورم... از ابراهیم امتی بزرگ و زورمند پدید خواهد آمد و همه ی مردم جهان از او بركت خواهند یافت.(2)
در این بیان، به دوازده امام (علیهم السّلام) از نسل اسماعیل (علیه السّلام) اشاره شده و این كه امتی عظیم، از او به وجود می آید.
در «اشعیای نبی (علیه السّلام)»- كه یكی از پیامبران پیرو تورات است- بشارت های فراوانی درباره ی ظهور منجی( حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)آمده است. در فرازی از این كتاب می خوانیم:
ج)و نهالی از تنه ی«یسّی» بیرون آمده، شاخه ای از ریشه هایش خواهد شكفت و روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت... و خوشی او در ترس از خداوند خواهد بود... مسكینان را به عدالت داوری خواهد نمود... و در تمامی كوه مقدس من، ضرر و فسادی نخواهد بود، زیرا جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود؛ مثل آب هایی كه دریا را می پوشاند.(3)
عبارت:« جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود؛ مثل آب هایی كه دریا را می پوشاند»، نشان از این واقعیت است كه در عهد آن حضرت، چنان تحوّل عظیم علمی و فرهنگی رخ می دهد كه همه ی مردم به خدای یگانه ایمان می آورند و در دانش به روی انسان ها گشوده می شود و دانش بشری افزایش می یابد. روایت های اسلامی نیز به این امر اشاره دارند:
تمام علم و دانش 27 حرف است كه آنچه تمامی پیامبران آورده اند، تنها دو حرف است. پس مردم تا امروز بیش از دو حرف را نمی شناسند. هنگامی كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور كند، 25 حرف دیگر را آشكار می سازد. سپس آن را در بین مردم رواج داده، دو حرف دیگر را به آن اضافه می كند، تا تمامی 27 حرف، در بین مردم باشد.(4)
در «دانیال نبی» بشارت منجی(حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف))مانند پیامبران گذشته، چنین آمده است:
د)... امیر بزرگی كه برای پسران قوم تو ایستاده است، برخواهد خاست و زمان، چنان تنگ خواهد شد كه تا امروز نبوده... و بسیاری از آنان كه در خاك خوابیده اند، بیدار خواهند شد... اما تو ای دانیال! كلام را پنهان دار و كتاب را تا زمانِ آخر مهر كن... خوشا به حال آنان كه انتظار كشند.(5)
دراین جا برخی از نكات بشارت را به اختصار توضیح می دهیم:
1.شخص مورد بشارت، كه در نخستین فراز مزبور، «ایستاده» از او تعبیر شده، همان قائم آل محمد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بزرگ ترین نماینده ی پیامبران الهی است. در این روایت ها وصف«قائم» بسیار آمده است.
2.منظور از «تنگی زمان»، بیدادگری ها، سختی ها، فشارها و ستم هایی است كه قبل از ظهور حضرت، در سراسر جهان پیدا می شود، این مفاهیم در روایات اسلامی نیز ذكر دشه است:
یَملاُ الأَرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَتْ ظُلماً وَ جَوراً(6)؛
زمین را از قسط و عدل پر می كند؛ هم چنان كه از ظلم و ستم پر شده است.
3.عبارت«بسیاری از آنان كه در خاك خوابیده اند، بیدار خواهند شد»به «رجعت» اشاره دارد كه در این باره روایات بسیاری از ائمه معصومین (علیهم السّلام) رسیده است. در حیقوق نبی می خوانیم:
هـ)اگرچه تأخیر نماید، برایش منتظر باش، زیرا حتماً خواهد آمد و درنگ نخواهد كرد... همه ی امت ها را نزد خود جمع می كند و تمامی قوم ها را برای خویشتن فراهم می آورد.(7)
متن بشارت ها در تورات فراوان است و ما به یك مورد آن، بسنده كردیم.(8)
قرآن كریم می فرماید:
«وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ»(9)؛
در زبور بعد از ذكر[تورات] نوشتیم؛ بندگان شایسته ام وارث[حكومت] زمین خواهند شد.
برخی بر این باورند كه «ذكر» در آیه ی شریفه، تورات موسی (علیه السّلام) است كه زبور داوود (علیه السّلام) پیرو آن بوده است. طبق روایت های متواتر اسلامی- از طریق شیعه و سنّی-این آیه ی شریفه مربوط به ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد و قرآن كریم نیز با نقل این عبارت بر آن تأكید می كند.
در زبور داوود (علیه السّلام) كه با عنوان«مزامیر» در لابه لای«عهد عتیق»آمده، درباره ی ظهور امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نویدهایی داده شده و می توان گفت: در هر قسمت زبور به ظهور حضرت و نوید پیروزی صالحان بر شریران و تشكیل حكومت واحد جهانی و تبدیل ادیان و مذاهب مختلف به یك دین محكم و آیین مستقیم، اشاره شده:
زیرا شریران از بین خواهند رفت، اما توكل كنندگان به خداوند، وارث زمین خواهند شد. هان! بعد از اندك زمانی، شریری نخواهد بود؛ هر اندازه او را بجویی، ناپیدا خواهد بود. و اما صابران، وارث زمین خواهند شد... زیرا بازوان [افراد] شریر شكسته خواهد شد. و اما خداوند صالحان را تأیید می كند. خداوند روزهای كاملان را می داند و برای همیشه میراث آنها خواهد بود.(10)
در جای دیگر، پس از آن كه دستور می دهد:«روز به روز، نجات او را اعلام نمایید[ و] در میان امت ها، جلالش را ذكر كنید...» در آخر فصل می گوید:
درباره ی امت ها به انصاف داوری خواهد كرد. آسمان شادی می كند و زمین مسرور گردد. دریا و پری آن غرّش نماید. صحرا و هرچه در آن است به وجد آید. آن گاه تمام درختان جنگل به حضور خداوند ترنّم خواهند نمود، زیرا می آید، زیرا برای داوری جهان می آید... .
نویدهای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زبور فراوان است و بیش از 25 بخشِ مزامیر 150 گانه، به آن اختصاص دارد.
1.مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قرآن كریم
پر واضح است، جایی كه تورات، انجیل و سایر كتاب های به ظاهر مقدس، این چنین درباره ی نجات انسان ها در آخرالزمان اشاره كرده، قطعاً قرآن، در مورد امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سكوت نكرده، آیات زیادی مطرح نموده است(19):
«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ *وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یَحْذَرُونَ »(2)؛
ما می خواستیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم* و حكومتشان را در زمین پابرجا سازیم و به فرعون و هامان و لشكریان شان، آنچه را از آنها[بنی اسرائیل] بیم داشتند نشان دهیم.
امام علی (علیه السّلام) می فرماید:
لَتعْطِفَنَّ الدنیا عَلینا بَعدَ شِماسِها عَطْفَ الضَّروُسِ عَلی وَلَدِها، وَ تَلا عَقیبَ ذِلك:«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ »(21)(22)؛
دنیا پس از چموشی و سركشی، همچون شتری كه از دادن شیر به دوشندگانش خودداری می كند و برای بچه اش نگه می دارد، به ما روی می آورد... وی سپس این آیه ی شریفه را می خواند:«ما می خواستیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم».
حضرت، در حدیث دیگری در تفسیر این آیه(23)فرمودند:
هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ یَبعَثُ اللهُ مَهدِیَهُمْ بَعدَ جَهدِهِم، فَیُعِزُّهُم وَ یُذِلُّ عَدُوَّهُم(24)؛
ایشان از آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، خداوند مهدی آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را برمی انگیزاند تا با او مؤمنان را عزیز و دشمنان را ذلیل و زبون گرداند.
هم چنین امام باقر و امام صادق (علیهما السّلام) در ذیل آیات فوق فرمودند:
مراد از فرعون و هامان، دو نفر از ستم كاران قریش اند كه خداوند در هنگام ظهور قائم آل محمد (علیه السّلام) آنها را به دنیا برمی گرداند، تا كیفر و انتقام ظلمی كه به اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نموده اند، از ایشان بكشد.(25)
2.«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ »(26)؛
خداوند به كسانی كه از شما ایمان آورده و كارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد كه قطعاً آنان را حكمران روی زمین خواهد كرد؛ همان گونه كه به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را كه برای آنها پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت مبدّل می كند [آن چنان] كه تنها مرا می پرستند و چیزی را شریك من نخواهند ساخت. و كسانی كه پس از آن كافر شوند، آنها فاسقانند.
امام سجاد (علیه السّلام) در تفسیر این آیه می فرماید:
هُمْ وَ اللهِ شیعتُنا أَهلَ البیَتِ یَفْعَلُ اللهُ ذلِكَ بِهمْ عَلی یَدَیْ رَجُلٍ مِنَّا و هُوَ مَهدِیُّ هذِهِ الأُمةِ، الَّذِی قَالَ رَسولُ اللهُ (صلی الله علیه و آله و سلم) فیهِ لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدُّنیا إلَّا یوَمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِكَ الیَومَ حتّی یَأتِیَ رَجُلٌ مِن عِترَتی إسْمُهُ إسْمی یَملَاُ الأَرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَتْ جَوراً وَ ظُلماً(27)؛
به خدا سوگند آنها شیعیان ما هستند، خداوند این كار را برای آنها به دست مردی از ما انجام می دهد كه مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این امت است و هم او است كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در حق وی فرموده: اگر از عمر دنیا جز یك روز نماند، خداوند آن روز را آن قدر طولانی می كند، تا مردی از دودمان من كه نامش همنام من است، حاكم زمین شود و زمین را پر از عدل و داد گرداند؛ آن گونه كه از ظلم و جور پر شده باشد.
3.«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»(28)؛
او كسی است كه رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه ی آیین ها غالب گرداند؛ هر چند مشركان كراهت داشته باشند.
شیخ طبرسی، از امام باقر (علیه السّلام) در تفسیر این آیه می نویسد:
انَّ ذلِكَ یَكوُنُ عِندَ خُرُوجِ المَهدیِّ مِن آلِ مُحمَّدٍ فَلا یَبقی أَحَدٌ إلا اَقَرَّ بِمُحمَّدٍ؛(29)
یعنی وعده ای كه در این آیه است، هنگامِ ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صورت می پذیرد. در آن روز هیچ كس، در روی زمین نخواهد بود، مگر این كه به حقانیّتِ محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) اقرار می كند.
روایت هایی كه درباره ی بنیان گذار حكومت واحد جهانی، مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع معتبر اهل تسنّن آمده، دست كمی از روایات شیعیان ندارد. این روایت ها علاوه بر«صحاح ستّه»- كه از معتبرترین كتاب های روایتی اهل تسنّن می باشند- در صدها كتاب دیگر نیز با عنوان های گوناگون بیان شده اند.
استاد«علی محمد علی دخیل» نام 205كتاب از علمای بزرگ سنّی را در الامام المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آورده است كه سی نفر از آنان درباره ی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) كتابی مستقل نوشته اند و 31 نفرشان فصلی را در كتاب های خود به روایت هایی در مورد حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اختصاص داده اند و 144 نفر از آنها به مناسبت های مختلفی، روایات حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در كتاب های خود آورده اند؛ برای مثال به مواردی از این روایات كه در صحاح سته آمده، اشاره می شود:
1.«ابوداوود« از «ابی الطفیل» از علی (علیه السّلام) نقل می كند:
قالَ رَسولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدَّهرِ إلا یَومٌ لَبَعَثَ اللهُ رَجُلاً مِن أَهلِ بَیتی یَملاُها عَدلاً كَما مُلِئَتْ جَوراً(30)؛
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: اگر یك روز بیشتر از عمر دنیا باقی نماند، خداوند مردی را از اهل بیت من برمی انگیزد، زمین را پر از عدل و داد می كند، (همان طور كه) از ظلم و جور پر شده باشد.
البته این مضمون را عده ی زیادی از پیشوایان حدیث- عامه و خاصّه- در كتاب های خود نقل كرده اند.
2.احمد از«ابوسعید خدری»نقل می كند:
قالَ رَسول اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): تُملاُ الأَرضُ ظُلمَاً وَ جَوراً ثُمَّ یَخرُجُ رَجُلٌ مِن عِترَتی یَملِكُ سَبعاً او تِسعاً فَیَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً(31)؛
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هنگامی كه زمین از ظلم و جور پر شود، آن گاه مردی از خاندان من قیام می كند، هفت یا نه سال در روی زمین حكومت می كند و زمین را از عدل و داد پر می نماید.
3.«ترمذی»از عبدالله نقل می كند كه پیغمبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدُّنیا إلا یَومٌ لَطوَّلَ اللهُ ذلِكَ الیَومَ حتّی یَبعَثَ رَجُلاً مِنّی اوْ مِن اَهلِ بَیتی یُواطِیُ إسْمُهُ إسمی یَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَت ظُلماً وَ جَوراً(32)؛
اگر به پایان دنیا فقط یك روز بیشتر نماند، خداوند این روز را به قدری طولانی می كند تا مردی كه از فرزندان من بوده و همنام من است برمی انگیزد و زمین را پر از عدل و داد می كند،(همان طور كه)از ظلم و ستم پر شده باشد.
4.احمد از پیامبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می كند:
اُبَشِّركُمْ بِالمَهدِیِّ یُبعَثُ فی اُمَّتی عَلی اِختلافٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلازِلَ فَیَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَتْ جَوراً وَ ظُلماً یرَضی عَنهُ ساكِنُ السَّماءِ وَ ساكِنُ الأرضِ یُقَسِّمُ المالَ صِحاحاً فَقالَ لهُ رَجُلٌ: ما صِحاحاً؟ قَالَ بالسَّویَّهِ بَینَ الناسِ قالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ یَملَاُ اللهُ قُلُوبَ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) غِنیً و یَسِعُهُم عَدلُهُ(33)؛
شما را مژده به ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می دهم كه هنگام اختلاف زیاد و تزلزل و عدم امنیت قیام كند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ چنان كه از ظلم و ستم پر شده باشد. ساكنان آسمان و زمین از حكومت او راضی خواهند بود و اموال را میان مردم به طور صحاح قسمت می كند. مردی پرسید: ای پیامبرخدا! صحاح چیست؟ فرمود: یعنی به طور مساوی[ همچنین] فرمود: قلب های امت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بی نیاز می شود و عدل در بینشان گسترش می یابد.
علاوه بر حدیث های یاد شده در منابع اهل تسنّن، تصریح دانشمندان اهل سنت در مورد ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز به اهمیت این موضوع، در دیدگاه اهل سنت می افزاید:
1.ابن حجر هیثمی شافعی می گوید:
ابوالقاسم محمد، الحجة، پس از درگذشت پدرش پنج سال داشت. خداوند در همین مدت به او«حكمت ربانی» عطا كرد. او را«قائم منتظر»گویند. بر اساس اخبار متواتر، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از این امت است و عیسی (علیه السّلام) از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر حضرت نماز خواهد خواند.(34)
2.ابن ابی الحدید معتزلی گوید:
میان همه فرقه های مسلمانان اتفاق نظر قطعی است كه عمر دنیا و احكام و تكالیف او، پایان نمی پذیرد، مگر پس از ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).(35)
3.شیخ محمد عبده می گوید:
خاص و عام می دانند كه در اخبار و احادیث، ضمن شمردن نشانه های قیامت، آمده است مردی از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خروج می كند كه نامش حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. او زمین را پس از آن كه از جور و بیداد پر شده باشد، از عدل و داد آكنده می سازد. در آخر ایامِ او، عیسای مریم (علیه السّلام) از آسمان فورد می آید، جزیه را برمی دارد، صلیب را می شكند و دجال را می كشد.(36)
بشارت هایی كه از پیشوایان دین درباره ی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع شیعه آمده، بسیار زیاد است. آیت الله صافی گلپایگانی(37)در منتخب الأثر روایات مربوط به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را- تا جایی كه توانایی داشته- از كتاب های معتبر و مداركِ دسته اول شیعه، استخراج و گردآوری نموده است. در این كتاب بیش از هزار روایت با ذكر مأخذ، از 154 كتاب معتبر نقل شده، نمونه هایی از این احادیث به شرح زیر است:
1.عَن امیرالمؤمنینَ عَلیّ بن ابی طالب (علیه السّلام) اَنَّهُ قال:
التَّاسِعُ مِن وُلدِكَ یا حُسَین هُوَ القائِمُ بالحَقِّ المُظهِرُ لِلدِّین وَ الباسِطُ للِعَدلِ قالَ الحُسَین (علیه السّلام) فَقُلتُ لَهُ یا امیرالمُؤمنینَ وَ إنَّ ذلِك لَكائِنُ فَقال (علیه السّلام) إی والذَّی بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) بِالنُّبوَّةِ وَ اصْطَفاهُ عَلی جَمیعِ البَریَّهِ وَ لكِنْ بَعدَ غَیبَةٍ وَحَیرةٍ فَلا یَثبُتُ فیها علی دینِهِ إلا المُخلِصُونَ المُباشِرُونَ لِرُوحِ الیَقینِ الَّذینَ أَخَذَ اللهُ عزَّوجلَّ میِثاقَهُم بوِلایَتِنا وَ كَتَبَ فی قُلوبِهِمْ الایمانَ وَ ایَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنهُ(38)؛
از امیرمؤمنان، امام علی، پسر ابی طالب (علیه السّلام) نقل شده كه به فرزندش، امام حسین (علیه السّلام) فرمود: ای حسین! نهمین فرزند تو قائم به حق و مظهر دین و گستراننده ی عدل خواهد بود. امام حسین (علیه السّلام) فرمود: پرسیدم: این امر هر آینه حتمی است و خواهد شد؟ فرمود: بلی. به حق آن كه محمد را به پیامبری برانگیخت و او را بر همه ی آفریدگان برگزید، اما بعد از غیبت و حیرتی كه در آن، جز دوستان مخلص، مؤمنانِ پاك سرشتی كه نور ایمان و محبت ما (خاندان) در لوح دلشان نقش بسته و تأیید شده از جانب خداوند متعال خواهند بود، همگان در گمراهی و حیرت به سر می برند.
2.قال الامام الحسن (علیه السّلام) لزید بن وهب الجهنی:
فَكذلِكَ حَتّی یَبعَثَ اللهُ رَجُلاً فی آخِرِ الزَّمانِ، وَ كلَبٍ مِنَ الدَّهرِ وَ جَهلٍ مِنَ النّاسِ، یُؤَیِّدُهُ اللهُ بِمَلائكَتِهِ، وَ یَعصِمُ اَنصارَهُ، وَ یَنصُرُهُ بآیاتهِ، وَ یُظهِرهُ علَی اَهلِ الأَرضِ حتّی یُدِینُوا طَوعاً وَ كَرهاً، یَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً، وَ نُوراً وَ بُرهاناً، یُدِینُ لَهُ عَرضُ البِلادِ وَ طُولُها، لا یَبقی كافِرٌ إلا آمَنَ بِهِ وَ لا طَالِحٌ إلا صَلُحَ، وَ تَصطَلِحُ فی مُلكهِ السِّباعُ، و تُخرِجُ الارضُ نَبْتُها، وَ تُنزِلُ السَّماءُ بَرَكتَها، وَ تَظْهَرُ لَهُ الكَنوزُ یَملِكُ ما بَینَ الخافِقَینِ اَربَعینَ عاماً، فَطوُبی لِمنْ اَدركَ اَیّامَهُ، وَ سَمِعَ كَلامَهُ(39)؛
امام حسن (علیه السّلام) به زید پسر وهب جهنی می فرماید: خداوند در آخرالزمان و روزگاری سخت در میان جهل و نادانی مردم، مردی را برمی انگیزد و او را با فرشتگان خود تأیید كرده، یارانش را حفظ می نماید و با آیات و نشانه هایش او را یاری می كند و بر كره ی زمین پیروز می گرداند، تا آن جا كه عده ای از مردم از روی میل و گروهی با اكراه، به دین خدا می گروند، سپس زمین را پر از عدل و داد و نور و برهان می كند. تمام مردم جهان در برابر وی خاضع می شوند. هیچ كافری باقی نمی ماند، مگر آن كه مؤمن شود و هیچ بدكاری نمی ماند جز این كه اصلاح گردد و در دولت او درندگان آزادانه زندگی می كنند و زمین چنان كه باید، گیاهان خود را بیرون می دهد و آسمان بركات خود را فرو می فرستد و گنج ها و معادن زمین برای او آشكار می شود. چهل سال در بین مشرق و مغرب عالم سلطنت می كند. پس خوشا به حال آنها كه روزگار او را درك می كنند و سخنانش را می شنوند.
3.عَن اَبی عَبداللهِ (علیه السّلام) قالَ:
تَزْجُرُ الناسُ قَبلَ قیامِ القائمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عَنْ مَعاصِیهِمْ و تَظْهَرُ فی السَّماءِ حُمرَةُ، وَ خَسفٌ بِبَغداد و البَصرَةِ، وَ دِماءٌ تَسفِكُ بِها، وَ خَرابُ دَورِها، وَ فَناءٌ یَقَعُ فی أَهلِها، وَ شُمُولُ أَهلِ العِراقِ خَوفٌ لا یَكونُ لَهمْ مَعَهَ قَرارٌ(40)؛
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: مردم پیش از قیام و ظهور حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زجر می كشند و به بلاها و گرفتاری هایی- در اثر معصیت و نافرمانی ها- دچار می شوند؛ آتشی در آسمان پدید آید و سرخی تمام آسمان را بپوشاند. زمینی در بغداد و بصره فرو رود و خون ریزی شود و خانه هایی خراب گردد و مردم آن جا از بین می روند و ترس و وحشت عمومی مردم عراق را فراگیرد، به طوری كه آرام نداشته باشند.
4.قال الامام الكاظم (علیه السّلام):
القَائِمُ بِالحَقِّ الَّذی یُطَهِّرُ الارضَ مِنْ أعداءِ اللهِ هُوَ الخامِسُ مِن وُلدی، لَهُ غَیبَةُ یَطولُ امرُها خَوفاً علی نَفسِهِ، یَرتَدُّ فیها قَومٌ وَ یَثبُتُ فیها آخِروُنَ(41)؛
حضرت كاظم (علیه السّلام) فرمودند: همانا قائم بر حق كسی است كه زمین را از دشمنان خدا پاك و منزه می نماید. او پنجمین نسل از فرزندانم می باشد. برای او غیبتی است بس طولانی، به سبب ترسی كه بر خودش دارد. گروهی از مردم مرتد(گمراه)می شوند و گروهی دیگر ثابت قدم و استوار خواهند ماند.
5.قال الامام الرضا (علیه السّلام):
وَ اللهِ أَنْ لَوْ قَدْ قامَ قائمِنا یَجمَعُ اللهُ اِلیهِ شِیعَتنا مِن جَمیعِ البُلدانِ(42)؛
امام رضا (علیه السّلام) فرمود: به خدا سوگند! زمانی كه قائم ما قیام كند، خداوند متعال تمام شیعیان را از همه شهرها [گرد او] جمع كند.
6.ابودلف از امام هادی (علیه السّلام) روایت می كند كه فرمود:
إنَّ الامامَ بَعدی الحَسَنُ إبنی و بَعدَ الحَسَنِ ابنُهُ القائِمُ الذی یَملَاُ الارضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً(43)؛
امام بعد از من فرزندم حسن است و بعد از او فرزندش، قائم است كه زمین را از عدل و داد پر می كند، پس از آن كه از جور و ظلم پر شده باشد.
7.عَن اَحمدَ بنِ اِسحاقَ بنِ سَعدٍ قالَ سَمِعتُ اَبا مُحَمَّدٍ الحَسنَ بن َعَلیًّ العَسكرِی (علیه السّلام) یَقولُ:
اَلحَمدُ لِله الَّذی لَمْ یُخرِجنی مِنَ الدُّنیا حَتَّی أرانی الخَلَفَ مِن بَعدی أَشبَهَ النّاسِ بِرَسولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) خَلقاً وَ خُلقاً یَحفَظُهُ اللهُ تَباركَ وَ تَعالی فِی غَیبَتِهِ ثُمَّ یُظهِرهُ فَیَملاُ الأرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً(44)؛
احمد پسر اسحاق گوید: از امام عسكری (علیه السّلام) شنیدم كه می فرمود: سپاس خدایی را كه مرا از دنیا نبرد، تا آن كه جانشین مرا به من نشان داد. او از نظر آفرینش و اخلاق شبیه ترین مردم به پیامبر خداست. خدای تعالی او را در غیبتش حفظ نموده، سپس وی را آشكار می كند و او زمین را پر از عدل و داد می گرداند؛ هم چنان كه از جور و ستم پر شده باشد.
این احادیث، نمونه هایی از گفته های معصومین (علیهم السّلام) درباره ی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع روایی شیعه است.
زمینه سازی ظهور حضرت
انتظار، از دو عنصر«سلبی» و «ایجابی» تشكیل شده است: سلبی، نارضایتی از وضعِ موجود، تلاش برای از بین بردن آن و ترك هرگونه همكاری و هماهنگی با عوامل فساد و ظلم است و ایجابی، خودسازی فردی، همیاری اجتماعی و جلب آمادگی های جسمی و روحی و مادی و معنوی برای شكل گرفتن حكومت واحد جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
در توضیح عنصر سلبی باید گفت: انتظار نه تنها باعث ترك همكاری با عوامل ظلم و فساد می شود، بلكه ایستادگی و پایداری در برابر ظلم ها، فسادها، زورگویی ها و انواع بلاها و سختی ها را بیشتر می كند؛ از آن رو است كه منتظر، میان دو قطب «یأس و امید»قرار گرفته و در برابر امواج كوه پیكر تاریكی ها كه فضای زندگی انسان ها را تیره و تار ساخته، هرگز دچار شك و تردید نمی شود.
گفتنی است در عنصر اثباتی و ایجابی نیز، انتظار مبتنی بر عدالت و صلح و آزادی چیزی است كه به آسانی تحقق نمی یابد، قطعاً باید برای زمینه سازی و تحقق آن تلاش دو چندان كرد كه در این جا به چند محور اساسی تأكید می شود:
1.خودسازی فردی
نخستین وظیفه ی منتظر، خودسازی و تربیت جسم و جان و آمادگی برای ظهور امام غایب (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. گرایش به ظهور مصلح جهانی و ایمان به آن، باعث می شود كه منتظر، همواره آمادگی روحی داشته باشد. كسی كه خود آلوده و ناپاك باشد، چگونه می تواند منتظر انقلابی باشد كه شعله ی اولش، دامان او را می گیرد و طعمه ی شمشیرش، خون ستم گران است و افراد فاسد و نادرست، در آن هیچ نقشی ندارند.
2.خودیاری های اجتماعی و دگرسازی
منتظران راستین نباید تنها به خویش بپردازند، بلكه مراقب حال یكدیگر بوده، در اصلاح دیگران نیز بكوشند، زیرا برنامه بزرگ و سنگینی كه انتظارش را می كشند، امری فردی نیست، و تمام عناصر تحول باید در آن شركت كنند. در چنین برنامه ای باید كار به صورت دسته جمعی و همگانی باشد؛ كوشش ها و تلاش ها هماهنگ گردد و عمق و وسعت این هماهنگی به عظمت همان انقلاب جهانی باشد كه انتظار آن را دارند.
3.ایجاد امید و حل نشدن در محیط فساد
اگر امید و انتظار از میان برود، زندگی بی روح، بدون لذت و بی معنا خواهد بود. انتظار به زندگی صفا و جلا می بخشد و انسان را به حركت و جنبش وامی دارد و به ادامه ی زندگی علاقه مند می سازد. زمانی كه فساد، همه ی محیط را فرابگیرد و امیدی به اصلاح نباشد، بی تردید این نومیدی به تدریج انسان را با محیط همرنگ ساخته، در برابر اكثریت ناسالم نابود می كند.
تنها چیزی كه می تواند انسان را به مقاومت و خویشتن داری دعوت كند و مانع ذوب شدن وی در محیط فساد شود، امید به اصلاح نهایی است.
جلال آل احمد می نویسد:
انتظار فرج برای شیعه؛ یعنی انتظار روزی كه دنیا پر از عدل و داد خواهد شد... آیا این، نطفه ی یك ایده جهانی و مستمسكی نیست، تا هركدام از ما به موجودیت حقیر واقعیت ها تسلیم نشویم و در انتظار روزِ بهتر باشیم. به هر صورت، این اصل اعتقادی نوعی سكوی پرش ذهنی برای شیعه است، تا از آن به دنیای آرزوها بپرد و حقارت آنچه در دست دارد او را از عدل جویی باز ندارد... .(45)
نتیجه این كه، گرایش پیروان ادیان الهی به ظهور مصلح جهانی و انتظار جامعه ی مطلوب و ایده آل، به دور از هرگونه ظلم و ستم و برقراری عدالت و صلح است و چنانچه در فصل های گذشته، از كتاب های ادیان الهی نقل شده، باعث خودسازی فردی و اجتماعی و مبارزه با فساد و آلودگی ها و حل نشدن در محیط فاسد خواهد گردید، كه این خود، زمینه ساز ظهور حضرت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تحقق حكومت جهانی آن حضرت است.
پی نوشت ها :
1.تورات، سِفر پیدایش، فصل12، بند7؛ فصل13، بند15؛ فصل 15، بندهای 5-8.
2.همان، فصل17، بند5-20؛ فصل 18، بند 19.
3.«یسی»در قاموس كتاب مقدس، به معنای قوی، پدر حضرت داوود (علیه السّلام) است.
4.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص 336، باب27، ح73: عَن َابی عَبداللهِ (علیه السّلام) قَال: اَلعلمُ سَبعهٌ وَ عِشرونَ حَرفاً فَجمیعُ ما جَاءَتْ بهِ الرُّسُلُ حَرفانِ فَلَمْ یَعرِفِ الناسُ حتّی الیَومَ غَیرَ الحَرفَینِ فَإذا قامَ قائِمنُا اَخرجَ الخَمسةَ وَ العِشرینَ حَرفاً فَبَثَّها فی الناسِ وَ ضَمَّ إلیها الحَرفَینِ حَتی یَبُثَّها سَبعهً وَ عِشرینَ حَرفاً.
5.تورات، دانیال نبی، فصل12، بندهای 1-12.
6.شیخ طوسی، الغیبه، ص 474.
7.تورات، حیقوق نبی، فصل2، بندهای 3-5.
8.ر.ك:تورات، كتاب های زكریای نبی(فصل 14)، صفنیاء نبی(فصل3) سلیمان نبی(فصل2)حزقیال نبی(فصل 21)و... .
9.انبیا(21)آیه ی 105.
10.كتاب مزامیر، مزمور 37، بندهای 9-12، 17 و 18.
11.انجیل، متی، فصل 24، بندهای 27، 30، 35، 37 و 45.
12.همان، فصل25، بندهای 31 و 32.
13.انجیل مرقس، فصل13، بندهای 26، 27، 31 و 32.
14.انجیل لوقا، فصل12، بندهای 35 و 36.
15.محمد صادقی، بشارات عهدین، ص 237.
16.همان، ص 258.
17.داوود الهامی، او خواهد آمد، ص 108.
18.جاماسب، جاماسب نامه، ص 121-122.
19.تعداد آیاتی كه در این خصوص جمع آوری شده، 203 مورد است كه مصداق اتمّ و كامل تر آن، حضرت بقیه الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و بیشتر دانشمندان شیعی علم تفسیر، آن را نقل نموده اند. ر.ك: حسكانی حنفی، شواهدالتنزیل؛ سید صادق شیرازی، المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فی القرآن؛ علامه مجلسی، بحارالانوار؛ محمود شریعت زاده، حكومت جهانی مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قرآن و عترت.
20.قصص(28)آیات 5 و 6.
21.همان، آیه ی 5.
22.نهج البلاغه، حكمت 209.
23.نهج البلاغه، حكمت 209.
24.شیخ طوسی، الغیبه، ص 184.
25.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص 17، باب28.
26.نور(24)آیه ی 55.
27.سید شرف الدین استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ص 365.
28.توبه(9)آیه ی 33.
29.شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج5، ص 45.
30.سلیمان بن الاشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج2، ص 310، ح4283.
31.الامام احمد بن حنبل، مسند احمد، ج3، ص 28.
32.شیخ منصور علی ناصیف، التّاج، ج5، ص 311.
33.همو، مسند احمد، ج3، ص 37.
34.ابن حجر هیثمی شافعی، المهدی الموعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ج1، ص 200.
35.ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص 535.
36.شیخ محمد عبده، تفسیرالمنار، ج6، ص 57.
37.وی یكی از مراجع و شخصیت های برجسته ی جهان تشیّع است.
38.شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمه، ج1، ص 304، باب26، ح16.
39.شیخ طبرسی، الاحتجاج، ج2، ص 291.
40.علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج2، ص 250.
41.همان، ج2، ص 229.
42.محمد بن مسعود عیاشی، تفسیرالعیاشی، ج1، ص 66، ح117.
43.همان، ج2، ص 383، باب37، ح10.
44.همان، ص 408، ح7.
45.جلال آل احمد، در خدمت و خیانت روشنفكران، ص 66.
ج)و نهالی از تنه ی«یسّی» بیرون آمده، شاخه ای از ریشه هایش خواهد شكفت و روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت... و خوشی او در ترس از خداوند خواهد بود... مسكینان را به عدالت داوری خواهد نمود... و در تمامی كوه مقدس من، ضرر و فسادی نخواهد بود، زیرا جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود؛ مثل آب هایی كه دریا را می پوشاند.(3)
عبارت:« جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود؛ مثل آب هایی كه دریا را می پوشاند»، نشان از این واقعیت است كه در عهد آن حضرت، چنان تحوّل عظیم علمی و فرهنگی رخ می دهد كه همه ی مردم به خدای یگانه ایمان می آورند و در دانش به روی انسان ها گشوده می شود و دانش بشری افزایش می یابد. روایت های اسلامی نیز به این امر اشاره دارند:
تمام علم و دانش 27 حرف است كه آنچه تمامی پیامبران آورده اند، تنها دو حرف است. پس مردم تا امروز بیش از دو حرف را نمی شناسند. هنگامی كه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور كند، 25 حرف دیگر را آشكار می سازد. سپس آن را در بین مردم رواج داده، دو حرف دیگر را به آن اضافه می كند، تا تمامی 27 حرف، در بین مردم باشد.(4)
در «دانیال نبی» بشارت منجی(حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف))مانند پیامبران گذشته، چنین آمده است:
د)... امیر بزرگی كه برای پسران قوم تو ایستاده است، برخواهد خاست و زمان، چنان تنگ خواهد شد كه تا امروز نبوده... و بسیاری از آنان كه در خاك خوابیده اند، بیدار خواهند شد... اما تو ای دانیال! كلام را پنهان دار و كتاب را تا زمانِ آخر مهر كن... خوشا به حال آنان كه انتظار كشند.(5)
دراین جا برخی از نكات بشارت را به اختصار توضیح می دهیم:
1.شخص مورد بشارت، كه در نخستین فراز مزبور، «ایستاده» از او تعبیر شده، همان قائم آل محمد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بزرگ ترین نماینده ی پیامبران الهی است. در این روایت ها وصف«قائم» بسیار آمده است.
2.منظور از «تنگی زمان»، بیدادگری ها، سختی ها، فشارها و ستم هایی است كه قبل از ظهور حضرت، در سراسر جهان پیدا می شود، این مفاهیم در روایات اسلامی نیز ذكر دشه است:
یَملاُ الأَرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَتْ ظُلماً وَ جَوراً(6)؛
زمین را از قسط و عدل پر می كند؛ هم چنان كه از ظلم و ستم پر شده است.
3.عبارت«بسیاری از آنان كه در خاك خوابیده اند، بیدار خواهند شد»به «رجعت» اشاره دارد كه در این باره روایات بسیاری از ائمه معصومین (علیهم السّلام) رسیده است. در حیقوق نبی می خوانیم:
هـ)اگرچه تأخیر نماید، برایش منتظر باش، زیرا حتماً خواهد آمد و درنگ نخواهد كرد... همه ی امت ها را نزد خود جمع می كند و تمامی قوم ها را برای خویشتن فراهم می آورد.(7)
متن بشارت ها در تورات فراوان است و ما به یك مورد آن، بسنده كردیم.(8)
مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زبور داوود (علیه السّلام)
قرآن كریم می فرماید:
«وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ»(9)؛
در زبور بعد از ذكر[تورات] نوشتیم؛ بندگان شایسته ام وارث[حكومت] زمین خواهند شد.
برخی بر این باورند كه «ذكر» در آیه ی شریفه، تورات موسی (علیه السّلام) است كه زبور داوود (علیه السّلام) پیرو آن بوده است. طبق روایت های متواتر اسلامی- از طریق شیعه و سنّی-این آیه ی شریفه مربوط به ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد و قرآن كریم نیز با نقل این عبارت بر آن تأكید می كند.
در زبور داوود (علیه السّلام) كه با عنوان«مزامیر» در لابه لای«عهد عتیق»آمده، درباره ی ظهور امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نویدهایی داده شده و می توان گفت: در هر قسمت زبور به ظهور حضرت و نوید پیروزی صالحان بر شریران و تشكیل حكومت واحد جهانی و تبدیل ادیان و مذاهب مختلف به یك دین محكم و آیین مستقیم، اشاره شده:
زیرا شریران از بین خواهند رفت، اما توكل كنندگان به خداوند، وارث زمین خواهند شد. هان! بعد از اندك زمانی، شریری نخواهد بود؛ هر اندازه او را بجویی، ناپیدا خواهد بود. و اما صابران، وارث زمین خواهند شد... زیرا بازوان [افراد] شریر شكسته خواهد شد. و اما خداوند صالحان را تأیید می كند. خداوند روزهای كاملان را می داند و برای همیشه میراث آنها خواهد بود.(10)
در جای دیگر، پس از آن كه دستور می دهد:«روز به روز، نجات او را اعلام نمایید[ و] در میان امت ها، جلالش را ذكر كنید...» در آخر فصل می گوید:
درباره ی امت ها به انصاف داوری خواهد كرد. آسمان شادی می كند و زمین مسرور گردد. دریا و پری آن غرّش نماید. صحرا و هرچه در آن است به وجد آید. آن گاه تمام درختان جنگل به حضور خداوند ترنّم خواهند نمود، زیرا می آید، زیرا برای داوری جهان می آید... .
نویدهای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در زبور فراوان است و بیش از 25 بخشِ مزامیر 150 گانه، به آن اختصاص دارد.
مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در دین اسلام
1.مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قرآن كریم
پر واضح است، جایی كه تورات، انجیل و سایر كتاب های به ظاهر مقدس، این چنین درباره ی نجات انسان ها در آخرالزمان اشاره كرده، قطعاً قرآن، در مورد امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سكوت نكرده، آیات زیادی مطرح نموده است(19):
«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ *وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یَحْذَرُونَ »(2)؛
ما می خواستیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم* و حكومتشان را در زمین پابرجا سازیم و به فرعون و هامان و لشكریان شان، آنچه را از آنها[بنی اسرائیل] بیم داشتند نشان دهیم.
امام علی (علیه السّلام) می فرماید:
لَتعْطِفَنَّ الدنیا عَلینا بَعدَ شِماسِها عَطْفَ الضَّروُسِ عَلی وَلَدِها، وَ تَلا عَقیبَ ذِلك:«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ »(21)(22)؛
دنیا پس از چموشی و سركشی، همچون شتری كه از دادن شیر به دوشندگانش خودداری می كند و برای بچه اش نگه می دارد، به ما روی می آورد... وی سپس این آیه ی شریفه را می خواند:«ما می خواستیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم».
حضرت، در حدیث دیگری در تفسیر این آیه(23)فرمودند:
هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ یَبعَثُ اللهُ مَهدِیَهُمْ بَعدَ جَهدِهِم، فَیُعِزُّهُم وَ یُذِلُّ عَدُوَّهُم(24)؛
ایشان از آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، خداوند مهدی آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را برمی انگیزاند تا با او مؤمنان را عزیز و دشمنان را ذلیل و زبون گرداند.
هم چنین امام باقر و امام صادق (علیهما السّلام) در ذیل آیات فوق فرمودند:
مراد از فرعون و هامان، دو نفر از ستم كاران قریش اند كه خداوند در هنگام ظهور قائم آل محمد (علیه السّلام) آنها را به دنیا برمی گرداند، تا كیفر و انتقام ظلمی كه به اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نموده اند، از ایشان بكشد.(25)
2.«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ »(26)؛
خداوند به كسانی كه از شما ایمان آورده و كارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد كه قطعاً آنان را حكمران روی زمین خواهد كرد؛ همان گونه كه به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را كه برای آنها پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت مبدّل می كند [آن چنان] كه تنها مرا می پرستند و چیزی را شریك من نخواهند ساخت. و كسانی كه پس از آن كافر شوند، آنها فاسقانند.
امام سجاد (علیه السّلام) در تفسیر این آیه می فرماید:
هُمْ وَ اللهِ شیعتُنا أَهلَ البیَتِ یَفْعَلُ اللهُ ذلِكَ بِهمْ عَلی یَدَیْ رَجُلٍ مِنَّا و هُوَ مَهدِیُّ هذِهِ الأُمةِ، الَّذِی قَالَ رَسولُ اللهُ (صلی الله علیه و آله و سلم) فیهِ لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدُّنیا إلَّا یوَمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِكَ الیَومَ حتّی یَأتِیَ رَجُلٌ مِن عِترَتی إسْمُهُ إسْمی یَملَاُ الأَرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَتْ جَوراً وَ ظُلماً(27)؛
به خدا سوگند آنها شیعیان ما هستند، خداوند این كار را برای آنها به دست مردی از ما انجام می دهد كه مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این امت است و هم او است كه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در حق وی فرموده: اگر از عمر دنیا جز یك روز نماند، خداوند آن روز را آن قدر طولانی می كند، تا مردی از دودمان من كه نامش همنام من است، حاكم زمین شود و زمین را پر از عدل و داد گرداند؛ آن گونه كه از ظلم و جور پر شده باشد.
3.«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»(28)؛
او كسی است كه رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه ی آیین ها غالب گرداند؛ هر چند مشركان كراهت داشته باشند.
شیخ طبرسی، از امام باقر (علیه السّلام) در تفسیر این آیه می نویسد:
انَّ ذلِكَ یَكوُنُ عِندَ خُرُوجِ المَهدیِّ مِن آلِ مُحمَّدٍ فَلا یَبقی أَحَدٌ إلا اَقَرَّ بِمُحمَّدٍ؛(29)
یعنی وعده ای كه در این آیه است، هنگامِ ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صورت می پذیرد. در آن روز هیچ كس، در روی زمین نخواهد بود، مگر این كه به حقانیّتِ محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) اقرار می كند.
مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع اهل تسنّن
روایت هایی كه درباره ی بنیان گذار حكومت واحد جهانی، مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع معتبر اهل تسنّن آمده، دست كمی از روایات شیعیان ندارد. این روایت ها علاوه بر«صحاح ستّه»- كه از معتبرترین كتاب های روایتی اهل تسنّن می باشند- در صدها كتاب دیگر نیز با عنوان های گوناگون بیان شده اند.
استاد«علی محمد علی دخیل» نام 205كتاب از علمای بزرگ سنّی را در الامام المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آورده است كه سی نفر از آنان درباره ی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) كتابی مستقل نوشته اند و 31 نفرشان فصلی را در كتاب های خود به روایت هایی در مورد حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اختصاص داده اند و 144 نفر از آنها به مناسبت های مختلفی، روایات حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در كتاب های خود آورده اند؛ برای مثال به مواردی از این روایات كه در صحاح سته آمده، اشاره می شود:
1.«ابوداوود« از «ابی الطفیل» از علی (علیه السّلام) نقل می كند:
قالَ رَسولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدَّهرِ إلا یَومٌ لَبَعَثَ اللهُ رَجُلاً مِن أَهلِ بَیتی یَملاُها عَدلاً كَما مُلِئَتْ جَوراً(30)؛
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: اگر یك روز بیشتر از عمر دنیا باقی نماند، خداوند مردی را از اهل بیت من برمی انگیزد، زمین را پر از عدل و داد می كند، (همان طور كه) از ظلم و جور پر شده باشد.
البته این مضمون را عده ی زیادی از پیشوایان حدیث- عامه و خاصّه- در كتاب های خود نقل كرده اند.
2.احمد از«ابوسعید خدری»نقل می كند:
قالَ رَسول اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): تُملاُ الأَرضُ ظُلمَاً وَ جَوراً ثُمَّ یَخرُجُ رَجُلٌ مِن عِترَتی یَملِكُ سَبعاً او تِسعاً فَیَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً(31)؛
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هنگامی كه زمین از ظلم و جور پر شود، آن گاه مردی از خاندان من قیام می كند، هفت یا نه سال در روی زمین حكومت می كند و زمین را از عدل و داد پر می نماید.
3.«ترمذی»از عبدالله نقل می كند كه پیغمبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
لَوْ لَمْ یَبقِ مِنَ الدُّنیا إلا یَومٌ لَطوَّلَ اللهُ ذلِكَ الیَومَ حتّی یَبعَثَ رَجُلاً مِنّی اوْ مِن اَهلِ بَیتی یُواطِیُ إسْمُهُ إسمی یَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَت ظُلماً وَ جَوراً(32)؛
اگر به پایان دنیا فقط یك روز بیشتر نماند، خداوند این روز را به قدری طولانی می كند تا مردی كه از فرزندان من بوده و همنام من است برمی انگیزد و زمین را پر از عدل و داد می كند،(همان طور كه)از ظلم و ستم پر شده باشد.
4.احمد از پیامبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می كند:
اُبَشِّركُمْ بِالمَهدِیِّ یُبعَثُ فی اُمَّتی عَلی اِختلافٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلازِلَ فَیَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَتْ جَوراً وَ ظُلماً یرَضی عَنهُ ساكِنُ السَّماءِ وَ ساكِنُ الأرضِ یُقَسِّمُ المالَ صِحاحاً فَقالَ لهُ رَجُلٌ: ما صِحاحاً؟ قَالَ بالسَّویَّهِ بَینَ الناسِ قالَ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ یَملَاُ اللهُ قُلُوبَ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) غِنیً و یَسِعُهُم عَدلُهُ(33)؛
شما را مژده به ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می دهم كه هنگام اختلاف زیاد و تزلزل و عدم امنیت قیام كند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ چنان كه از ظلم و ستم پر شده باشد. ساكنان آسمان و زمین از حكومت او راضی خواهند بود و اموال را میان مردم به طور صحاح قسمت می كند. مردی پرسید: ای پیامبرخدا! صحاح چیست؟ فرمود: یعنی به طور مساوی[ همچنین] فرمود: قلب های امت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بی نیاز می شود و عدل در بینشان گسترش می یابد.
علاوه بر حدیث های یاد شده در منابع اهل تسنّن، تصریح دانشمندان اهل سنت در مورد ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز به اهمیت این موضوع، در دیدگاه اهل سنت می افزاید:
1.ابن حجر هیثمی شافعی می گوید:
ابوالقاسم محمد، الحجة، پس از درگذشت پدرش پنج سال داشت. خداوند در همین مدت به او«حكمت ربانی» عطا كرد. او را«قائم منتظر»گویند. بر اساس اخبار متواتر، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از این امت است و عیسی (علیه السّلام) از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر حضرت نماز خواهد خواند.(34)
2.ابن ابی الحدید معتزلی گوید:
میان همه فرقه های مسلمانان اتفاق نظر قطعی است كه عمر دنیا و احكام و تكالیف او، پایان نمی پذیرد، مگر پس از ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).(35)
3.شیخ محمد عبده می گوید:
خاص و عام می دانند كه در اخبار و احادیث، ضمن شمردن نشانه های قیامت، آمده است مردی از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خروج می كند كه نامش حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. او زمین را پس از آن كه از جور و بیداد پر شده باشد، از عدل و داد آكنده می سازد. در آخر ایامِ او، عیسای مریم (علیه السّلام) از آسمان فورد می آید، جزیه را برمی دارد، صلیب را می شكند و دجال را می كشد.(36)
مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع شیعه
بشارت هایی كه از پیشوایان دین درباره ی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع شیعه آمده، بسیار زیاد است. آیت الله صافی گلپایگانی(37)در منتخب الأثر روایات مربوط به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را- تا جایی كه توانایی داشته- از كتاب های معتبر و مداركِ دسته اول شیعه، استخراج و گردآوری نموده است. در این كتاب بیش از هزار روایت با ذكر مأخذ، از 154 كتاب معتبر نقل شده، نمونه هایی از این احادیث به شرح زیر است:
1.عَن امیرالمؤمنینَ عَلیّ بن ابی طالب (علیه السّلام) اَنَّهُ قال:
التَّاسِعُ مِن وُلدِكَ یا حُسَین هُوَ القائِمُ بالحَقِّ المُظهِرُ لِلدِّین وَ الباسِطُ للِعَدلِ قالَ الحُسَین (علیه السّلام) فَقُلتُ لَهُ یا امیرالمُؤمنینَ وَ إنَّ ذلِك لَكائِنُ فَقال (علیه السّلام) إی والذَّی بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم) بِالنُّبوَّةِ وَ اصْطَفاهُ عَلی جَمیعِ البَریَّهِ وَ لكِنْ بَعدَ غَیبَةٍ وَحَیرةٍ فَلا یَثبُتُ فیها علی دینِهِ إلا المُخلِصُونَ المُباشِرُونَ لِرُوحِ الیَقینِ الَّذینَ أَخَذَ اللهُ عزَّوجلَّ میِثاقَهُم بوِلایَتِنا وَ كَتَبَ فی قُلوبِهِمْ الایمانَ وَ ایَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنهُ(38)؛
از امیرمؤمنان، امام علی، پسر ابی طالب (علیه السّلام) نقل شده كه به فرزندش، امام حسین (علیه السّلام) فرمود: ای حسین! نهمین فرزند تو قائم به حق و مظهر دین و گستراننده ی عدل خواهد بود. امام حسین (علیه السّلام) فرمود: پرسیدم: این امر هر آینه حتمی است و خواهد شد؟ فرمود: بلی. به حق آن كه محمد را به پیامبری برانگیخت و او را بر همه ی آفریدگان برگزید، اما بعد از غیبت و حیرتی كه در آن، جز دوستان مخلص، مؤمنانِ پاك سرشتی كه نور ایمان و محبت ما (خاندان) در لوح دلشان نقش بسته و تأیید شده از جانب خداوند متعال خواهند بود، همگان در گمراهی و حیرت به سر می برند.
2.قال الامام الحسن (علیه السّلام) لزید بن وهب الجهنی:
فَكذلِكَ حَتّی یَبعَثَ اللهُ رَجُلاً فی آخِرِ الزَّمانِ، وَ كلَبٍ مِنَ الدَّهرِ وَ جَهلٍ مِنَ النّاسِ، یُؤَیِّدُهُ اللهُ بِمَلائكَتِهِ، وَ یَعصِمُ اَنصارَهُ، وَ یَنصُرُهُ بآیاتهِ، وَ یُظهِرهُ علَی اَهلِ الأَرضِ حتّی یُدِینُوا طَوعاً وَ كَرهاً، یَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً، وَ نُوراً وَ بُرهاناً، یُدِینُ لَهُ عَرضُ البِلادِ وَ طُولُها، لا یَبقی كافِرٌ إلا آمَنَ بِهِ وَ لا طَالِحٌ إلا صَلُحَ، وَ تَصطَلِحُ فی مُلكهِ السِّباعُ، و تُخرِجُ الارضُ نَبْتُها، وَ تُنزِلُ السَّماءُ بَرَكتَها، وَ تَظْهَرُ لَهُ الكَنوزُ یَملِكُ ما بَینَ الخافِقَینِ اَربَعینَ عاماً، فَطوُبی لِمنْ اَدركَ اَیّامَهُ، وَ سَمِعَ كَلامَهُ(39)؛
امام حسن (علیه السّلام) به زید پسر وهب جهنی می فرماید: خداوند در آخرالزمان و روزگاری سخت در میان جهل و نادانی مردم، مردی را برمی انگیزد و او را با فرشتگان خود تأیید كرده، یارانش را حفظ می نماید و با آیات و نشانه هایش او را یاری می كند و بر كره ی زمین پیروز می گرداند، تا آن جا كه عده ای از مردم از روی میل و گروهی با اكراه، به دین خدا می گروند، سپس زمین را پر از عدل و داد و نور و برهان می كند. تمام مردم جهان در برابر وی خاضع می شوند. هیچ كافری باقی نمی ماند، مگر آن كه مؤمن شود و هیچ بدكاری نمی ماند جز این كه اصلاح گردد و در دولت او درندگان آزادانه زندگی می كنند و زمین چنان كه باید، گیاهان خود را بیرون می دهد و آسمان بركات خود را فرو می فرستد و گنج ها و معادن زمین برای او آشكار می شود. چهل سال در بین مشرق و مغرب عالم سلطنت می كند. پس خوشا به حال آنها كه روزگار او را درك می كنند و سخنانش را می شنوند.
3.عَن اَبی عَبداللهِ (علیه السّلام) قالَ:
تَزْجُرُ الناسُ قَبلَ قیامِ القائمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عَنْ مَعاصِیهِمْ و تَظْهَرُ فی السَّماءِ حُمرَةُ، وَ خَسفٌ بِبَغداد و البَصرَةِ، وَ دِماءٌ تَسفِكُ بِها، وَ خَرابُ دَورِها، وَ فَناءٌ یَقَعُ فی أَهلِها، وَ شُمُولُ أَهلِ العِراقِ خَوفٌ لا یَكونُ لَهمْ مَعَهَ قَرارٌ(40)؛
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: مردم پیش از قیام و ظهور حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زجر می كشند و به بلاها و گرفتاری هایی- در اثر معصیت و نافرمانی ها- دچار می شوند؛ آتشی در آسمان پدید آید و سرخی تمام آسمان را بپوشاند. زمینی در بغداد و بصره فرو رود و خون ریزی شود و خانه هایی خراب گردد و مردم آن جا از بین می روند و ترس و وحشت عمومی مردم عراق را فراگیرد، به طوری كه آرام نداشته باشند.
4.قال الامام الكاظم (علیه السّلام):
القَائِمُ بِالحَقِّ الَّذی یُطَهِّرُ الارضَ مِنْ أعداءِ اللهِ هُوَ الخامِسُ مِن وُلدی، لَهُ غَیبَةُ یَطولُ امرُها خَوفاً علی نَفسِهِ، یَرتَدُّ فیها قَومٌ وَ یَثبُتُ فیها آخِروُنَ(41)؛
حضرت كاظم (علیه السّلام) فرمودند: همانا قائم بر حق كسی است كه زمین را از دشمنان خدا پاك و منزه می نماید. او پنجمین نسل از فرزندانم می باشد. برای او غیبتی است بس طولانی، به سبب ترسی كه بر خودش دارد. گروهی از مردم مرتد(گمراه)می شوند و گروهی دیگر ثابت قدم و استوار خواهند ماند.
5.قال الامام الرضا (علیه السّلام):
وَ اللهِ أَنْ لَوْ قَدْ قامَ قائمِنا یَجمَعُ اللهُ اِلیهِ شِیعَتنا مِن جَمیعِ البُلدانِ(42)؛
امام رضا (علیه السّلام) فرمود: به خدا سوگند! زمانی كه قائم ما قیام كند، خداوند متعال تمام شیعیان را از همه شهرها [گرد او] جمع كند.
6.ابودلف از امام هادی (علیه السّلام) روایت می كند كه فرمود:
إنَّ الامامَ بَعدی الحَسَنُ إبنی و بَعدَ الحَسَنِ ابنُهُ القائِمُ الذی یَملَاُ الارضَ قِسطاً وَ عَدلاً كَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً(43)؛
امام بعد از من فرزندم حسن است و بعد از او فرزندش، قائم است كه زمین را از عدل و داد پر می كند، پس از آن كه از جور و ظلم پر شده باشد.
7.عَن اَحمدَ بنِ اِسحاقَ بنِ سَعدٍ قالَ سَمِعتُ اَبا مُحَمَّدٍ الحَسنَ بن َعَلیًّ العَسكرِی (علیه السّلام) یَقولُ:
اَلحَمدُ لِله الَّذی لَمْ یُخرِجنی مِنَ الدُّنیا حَتَّی أرانی الخَلَفَ مِن بَعدی أَشبَهَ النّاسِ بِرَسولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) خَلقاً وَ خُلقاً یَحفَظُهُ اللهُ تَباركَ وَ تَعالی فِی غَیبَتِهِ ثُمَّ یُظهِرهُ فَیَملاُ الأرضَ عَدلاً وَ قِسطاً كَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً(44)؛
احمد پسر اسحاق گوید: از امام عسكری (علیه السّلام) شنیدم كه می فرمود: سپاس خدایی را كه مرا از دنیا نبرد، تا آن كه جانشین مرا به من نشان داد. او از نظر آفرینش و اخلاق شبیه ترین مردم به پیامبر خداست. خدای تعالی او را در غیبتش حفظ نموده، سپس وی را آشكار می كند و او زمین را پر از عدل و داد می گرداند؛ هم چنان كه از جور و ستم پر شده باشد.
این احادیث، نمونه هایی از گفته های معصومین (علیهم السّلام) درباره ی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منابع روایی شیعه است.
نقش گرایش پیروان ادیان الهی به مهدویّت
زمینه سازی ظهور حضرت
انتظار، از دو عنصر«سلبی» و «ایجابی» تشكیل شده است: سلبی، نارضایتی از وضعِ موجود، تلاش برای از بین بردن آن و ترك هرگونه همكاری و هماهنگی با عوامل فساد و ظلم است و ایجابی، خودسازی فردی، همیاری اجتماعی و جلب آمادگی های جسمی و روحی و مادی و معنوی برای شكل گرفتن حكومت واحد جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
در توضیح عنصر سلبی باید گفت: انتظار نه تنها باعث ترك همكاری با عوامل ظلم و فساد می شود، بلكه ایستادگی و پایداری در برابر ظلم ها، فسادها، زورگویی ها و انواع بلاها و سختی ها را بیشتر می كند؛ از آن رو است كه منتظر، میان دو قطب «یأس و امید»قرار گرفته و در برابر امواج كوه پیكر تاریكی ها كه فضای زندگی انسان ها را تیره و تار ساخته، هرگز دچار شك و تردید نمی شود.
گفتنی است در عنصر اثباتی و ایجابی نیز، انتظار مبتنی بر عدالت و صلح و آزادی چیزی است كه به آسانی تحقق نمی یابد، قطعاً باید برای زمینه سازی و تحقق آن تلاش دو چندان كرد كه در این جا به چند محور اساسی تأكید می شود:
1.خودسازی فردی
نخستین وظیفه ی منتظر، خودسازی و تربیت جسم و جان و آمادگی برای ظهور امام غایب (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. گرایش به ظهور مصلح جهانی و ایمان به آن، باعث می شود كه منتظر، همواره آمادگی روحی داشته باشد. كسی كه خود آلوده و ناپاك باشد، چگونه می تواند منتظر انقلابی باشد كه شعله ی اولش، دامان او را می گیرد و طعمه ی شمشیرش، خون ستم گران است و افراد فاسد و نادرست، در آن هیچ نقشی ندارند.
2.خودیاری های اجتماعی و دگرسازی
منتظران راستین نباید تنها به خویش بپردازند، بلكه مراقب حال یكدیگر بوده، در اصلاح دیگران نیز بكوشند، زیرا برنامه بزرگ و سنگینی كه انتظارش را می كشند، امری فردی نیست، و تمام عناصر تحول باید در آن شركت كنند. در چنین برنامه ای باید كار به صورت دسته جمعی و همگانی باشد؛ كوشش ها و تلاش ها هماهنگ گردد و عمق و وسعت این هماهنگی به عظمت همان انقلاب جهانی باشد كه انتظار آن را دارند.
3.ایجاد امید و حل نشدن در محیط فساد
اگر امید و انتظار از میان برود، زندگی بی روح، بدون لذت و بی معنا خواهد بود. انتظار به زندگی صفا و جلا می بخشد و انسان را به حركت و جنبش وامی دارد و به ادامه ی زندگی علاقه مند می سازد. زمانی كه فساد، همه ی محیط را فرابگیرد و امیدی به اصلاح نباشد، بی تردید این نومیدی به تدریج انسان را با محیط همرنگ ساخته، در برابر اكثریت ناسالم نابود می كند.
تنها چیزی كه می تواند انسان را به مقاومت و خویشتن داری دعوت كند و مانع ذوب شدن وی در محیط فساد شود، امید به اصلاح نهایی است.
جلال آل احمد می نویسد:
انتظار فرج برای شیعه؛ یعنی انتظار روزی كه دنیا پر از عدل و داد خواهد شد... آیا این، نطفه ی یك ایده جهانی و مستمسكی نیست، تا هركدام از ما به موجودیت حقیر واقعیت ها تسلیم نشویم و در انتظار روزِ بهتر باشیم. به هر صورت، این اصل اعتقادی نوعی سكوی پرش ذهنی برای شیعه است، تا از آن به دنیای آرزوها بپرد و حقارت آنچه در دست دارد او را از عدل جویی باز ندارد... .(45)
نتیجه این كه، گرایش پیروان ادیان الهی به ظهور مصلح جهانی و انتظار جامعه ی مطلوب و ایده آل، به دور از هرگونه ظلم و ستم و برقراری عدالت و صلح است و چنانچه در فصل های گذشته، از كتاب های ادیان الهی نقل شده، باعث خودسازی فردی و اجتماعی و مبارزه با فساد و آلودگی ها و حل نشدن در محیط فاسد خواهد گردید، كه این خود، زمینه ساز ظهور حضرت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تحقق حكومت جهانی آن حضرت است.
پی نوشت ها :
1.تورات، سِفر پیدایش، فصل12، بند7؛ فصل13، بند15؛ فصل 15، بندهای 5-8.
2.همان، فصل17، بند5-20؛ فصل 18، بند 19.
3.«یسی»در قاموس كتاب مقدس، به معنای قوی، پدر حضرت داوود (علیه السّلام) است.
4.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص 336، باب27، ح73: عَن َابی عَبداللهِ (علیه السّلام) قَال: اَلعلمُ سَبعهٌ وَ عِشرونَ حَرفاً فَجمیعُ ما جَاءَتْ بهِ الرُّسُلُ حَرفانِ فَلَمْ یَعرِفِ الناسُ حتّی الیَومَ غَیرَ الحَرفَینِ فَإذا قامَ قائِمنُا اَخرجَ الخَمسةَ وَ العِشرینَ حَرفاً فَبَثَّها فی الناسِ وَ ضَمَّ إلیها الحَرفَینِ حَتی یَبُثَّها سَبعهً وَ عِشرینَ حَرفاً.
5.تورات، دانیال نبی، فصل12، بندهای 1-12.
6.شیخ طوسی، الغیبه، ص 474.
7.تورات، حیقوق نبی، فصل2، بندهای 3-5.
8.ر.ك:تورات، كتاب های زكریای نبی(فصل 14)، صفنیاء نبی(فصل3) سلیمان نبی(فصل2)حزقیال نبی(فصل 21)و... .
9.انبیا(21)آیه ی 105.
10.كتاب مزامیر، مزمور 37، بندهای 9-12، 17 و 18.
11.انجیل، متی، فصل 24، بندهای 27، 30، 35، 37 و 45.
12.همان، فصل25، بندهای 31 و 32.
13.انجیل مرقس، فصل13، بندهای 26، 27، 31 و 32.
14.انجیل لوقا، فصل12، بندهای 35 و 36.
15.محمد صادقی، بشارات عهدین، ص 237.
16.همان، ص 258.
17.داوود الهامی، او خواهد آمد، ص 108.
18.جاماسب، جاماسب نامه، ص 121-122.
19.تعداد آیاتی كه در این خصوص جمع آوری شده، 203 مورد است كه مصداق اتمّ و كامل تر آن، حضرت بقیه الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و بیشتر دانشمندان شیعی علم تفسیر، آن را نقل نموده اند. ر.ك: حسكانی حنفی، شواهدالتنزیل؛ سید صادق شیرازی، المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فی القرآن؛ علامه مجلسی، بحارالانوار؛ محمود شریعت زاده، حكومت جهانی مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قرآن و عترت.
20.قصص(28)آیات 5 و 6.
21.همان، آیه ی 5.
22.نهج البلاغه، حكمت 209.
23.نهج البلاغه، حكمت 209.
24.شیخ طوسی، الغیبه، ص 184.
25.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص 17، باب28.
26.نور(24)آیه ی 55.
27.سید شرف الدین استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ص 365.
28.توبه(9)آیه ی 33.
29.شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج5، ص 45.
30.سلیمان بن الاشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج2، ص 310، ح4283.
31.الامام احمد بن حنبل، مسند احمد، ج3، ص 28.
32.شیخ منصور علی ناصیف، التّاج، ج5، ص 311.
33.همو، مسند احمد، ج3، ص 37.
34.ابن حجر هیثمی شافعی، المهدی الموعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ج1، ص 200.
35.ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص 535.
36.شیخ محمد عبده، تفسیرالمنار، ج6، ص 57.
37.وی یكی از مراجع و شخصیت های برجسته ی جهان تشیّع است.
38.شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمه، ج1، ص 304، باب26، ح16.
39.شیخ طبرسی، الاحتجاج، ج2، ص 291.
40.علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج2، ص 250.
41.همان، ج2، ص 229.
42.محمد بن مسعود عیاشی، تفسیرالعیاشی، ج1، ص 66، ح117.
43.همان، ج2، ص 383، باب37، ح10.
44.همان، ص 408، ح7.
45.جلال آل احمد، در خدمت و خیانت روشنفكران، ص 66.
نویسنده: حجت الاسلام محمد مهدی باباپور
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!
شماره چهارم خبرنامه دیدهبان
۱۲ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۲:۳۳
شماره سوم خبرنامه دیده بان
۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۲:۰۵
شماره دوم خبرنامه دیده بان
۰۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۳:۳۵
شماره اول خبرنامه دیده بان
۲۱ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۳:۴۲