یک روزنامه مشهور انگلیسی نوشت، با نزدیک شدن به ضرب الاجل تعیین شده برای دستیابی به توافق نهایی قدرت‌های جهانی با ایران به نظر می‌رسد هنوز ۵ مساله اصلی در برنامه هسته ای ایران حل نشده باقی مانده است.
روزنامه گاردین ضمن اشاره به نزدیک شدن 20 جولای یعنی مهلت نهایی برای
دستیابی به توافق هسته‌ای بین ایران و 6 قدرت جهانی افزود: 5 مساله اصلی
هنوز در برنامه هسته‌ای ایران لاینحل باقی مانده است.
بر اساس این
گزارش نخستین مساله غنی سازی است. مهمترین مانع برای دستیابی به توافق
نهایی بین ایران و قدرت های جهانی این سئوال و مساله اساسی است که برنامه
هسته‌ای ایران تا چه حدی باید بزرگ و گسترده باشد. مهمترین مساله ظرفیت و
توانایی ایران برای غنی سازی اورانیوم است.
شش قدرت جهانی از ایران
خواسته‌اند تا به ظرفیت غنی سازی اورانیوم در بعد تحقیقاتی که شامل چند
هزار سانتریفیوژ است بسنده کند و به همین مقدار رضایت دهد. یعنی رقمی کمتر
از 19 هزار سانتریفیوژ کنونی که حدود 10 هزار دستگاه آن در حال حاضر فعال
است. این یک مساله حساس در مذاکرات هسته‌ای است. کمتر شدن توانایی و ظرفیت
غنی سازی از سوی ایران موجب افزایش اعتماد جهانی نسبت به ابعاد برنامه
هسته‌ای تهران خواهد شد. ولی ایران بر این باور است که محدود کردن توانایی
غنی سازی نقض حقوق این کشور برای دنبال کردن برنامه صلح آمیز هسته‌ای خواهد
بود. یکی از حقوق مسلم ایران تولید سوخت هسته‌ای برای رآکتورهای فعال خود
است.
رهبر انقلاب اسلامی ایران خواستار دستیابی ایران به حدود 200
هزار سانتریفیوژ نسل قبلی برای ادامه فعالیت‌های هسته‌ای شده است.
دیپلمات‌های غربی بر این باورند که روسیه قراردادی برای عرضه سوخت هسته‌ای
نیروگاه بوشهر تا سال 2021 میلادی با ایران دارد و این مساله برای کشورهای
خلیج فارس خطرناک خواهد بود اگر ایران بخواهد برنامه‌های غنی سازی اورانیوم
را ادامه دهد. ایران بارها اعلام کرده است که تجربه تاریخی نشان داده است
که در برنامه هسته‌ای نباید به دولت‌های خارجی اعتماد و تکیه کند.
روزنامه
گاردین در ادامه افزود: دیگر عامل اختلاف در مذاکرات هسته‌ای مساله رآکتور
آب سنگین اراک است. برای بیش از 12 سال ایران مشغول به ساخت و راه اندازی
رآکتور آب سنگین اراک بوده است که به نظر می‌رسد اکنون تکمیل شده است. این
رآکتور به طور رسمی برای تولید ایزوتوپ های مورد استفاده برای صنایع مختلف
راه اندازی شده است. ولی کشورهای غربی نسبت به این مساله شک و تردید دارند
که این رآکتور بسیار قوی تر از آن است که تنها برای این اهداف ساخته شده
باشد. کشورهای غربی مدعی هستند که این رآکتور توانایی تولید پلوتونیوم را
دارد که راه دیگری برای دستیابی ایران به بمب اتمی است.
ایران
ادعاهای مطرح شده غرب در خصوص رآکتور آب سنگین اراک را رد کرده است.
پیشنهادات مطرح شده برای تغییر در طراحی این رآکتور با این هدف بوده است که
این رآکتور بتواند هر سال کمتر از یک کیلوگرم پلوتونیوم تولید کند. این
رقم در طراحی کنونی این رآکتور 9 کیلوگرم در نظر گرفته شده است.
عامل
دیگر حل نشده در مساله هسته‌ای ایران به زعم این روزنامه انگلیسی
"فعالیت‌های نظامی گذشته" ایران است. این مساله که آیا ایران برنامه
گسترده‌ای برای توسعه فناوری های ساخت کلاهک های اتمی داشته یکی از موارد
حل نشده در برنامه هسته‌ای است. برای سال‌های زیادی است که بازرسان آژانس
بین المللی انرژی اتمی خواستار مشاهده اسناد و مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای
و بازرسی از سایت‌های مشکوک ایران هستند ولی پیشرفت ناچیزی در این زمینه
حاصل شده است. این مساله گرچه خارج از فضای مذاکرات بوده و مساله‌ای دو
جانبه بین ایران و آژانس است ولی تاثیر مستقیمی بر روند مذاکرات هسته‌ای
دارد.
دستیابی به توافق جامع هسته‌ای بدون حل و فصل نگرانی‌های
جامعه بین‌المللی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران امری بعید به نظر
می‌رسد.
مساله دیگری که هنوز در مذاکرات هسته‌ای حل نشده باقی
مانده نحوه نظارت آژانس بر فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌ای ایران و گسترش
ابعاد نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای تهران است. این مساله حداقل شامل افزایش
بارزسی‌ها و نظارت‌های آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد بود که از
آن به عنوان پروتکل الحاقی یاد شده است. این پروتکل شامل دسترسی و دستیابی
بازرسان آژانس به کلیه چرخه فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد بود. ایران
تاکنون زیر بار پذیرش پروتکل الحاقی نرفته و از آژانس خواسته است تا با
ایران نیز مانند سایر اعضای این سازمان رفتار کند.
اما مساله نهایی
که هنوز در مذاکرات حل نشده باقی مانده تحریم‌های اقتصادی و تجاری اعمال
شده ضد ایران است. لغو تحریم‌ها شاید اصلی ترین قدرت چانه زنی قدرت‌های
جهانی در برابر ایران در میز مذاکره باشد. در سال‌های اخیر آمریکا و اروپا
فراتر از اقدامات اتخاذ شده از سوی سازمان ملل عمل کرده و تحریم‌های بیشتری
را علیه ایران اعمال کرده‌اند. مهمترین محدودیت موجود برای لغو تحریم‌ها
این است که دولت اوباما قادر به لغو این تحریم‌ها نبوده و تنها کنگره
آمریکا است که می‌تواند این تحریم‌ها را لغو کند. در شرایط کنونی نیز
جمهوری خواهان کنگره تمایلی برای همکاری در این زمینه ندارند. اتحادیه
اروپا نیز به شرطی می‌تواند تحریم‌های مالی و نفتی علیه ایران را لغو کند
که اجماع کلی بین اعضای اتحادیه اروپا حاصل شود.