پدافند غیرعامل؛ ضرورتی راهبردی در برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی شهری

به گزارش پایگاه خبری پایداری ملی، دکتر عباس خسروانی، مدرس دانشگاه و رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر اراک در یادداشتی با «عنوان پدافند غیرعامل؛ ضرورتی راهبردی در برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی شهری» نوشت؛

تجربه‌های اخیر در مدیریت شهری نشان داده‌اند که غفلت از اصول پدافند غیرعامل، نه‌تنها هزینه‌های مالی و انسانی سنگینی در پی دارد، بلکه اعتماد عمومی به نهاد‌های شهری را نیز تضعیف می‌کند. از این‌رو، ادغام این اصول در فرآیند‌های برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی شهری، نه یک انتخاب، بلکه یک الزام راهبردی است.

در حوزه برنامه‌ریزی شهری، توجه به پدافند غیرعامل مستلزم بازنگری در طراحی فضا‌های عمومی، شبکه‌های حمل‌ونقل، زیرساخت‌های حیاتی و کاربری اراضی است. به‌عنوان مثال، پراکندگی منطقی مراکز امدادی، تقویت مسیر‌های دسترسی اضطراری و طراحی مقاوم ساختمان‌های عمومی، از جمله اقداماتی هستند که باید در طرح‌های جامع و تفصیلی شهری لحاظ شوند.

از منظر بودجه‌بندی، تخصیص منابع به پروژه‌های مرتبط با پدافند غیرعامل باید بر اساس ارزیابی ریسک، اولویت‌بندی تهدیدات و تحلیل هزینه-فایده صورت گیرد. این امر مستلزم تدوین شاخص‌های عملکردی، مکانیزم‌های نظارت و شفافیت در تخصیص اعتبارات است تا از تبدیل این حوزه به یک شعار صرف جلوگیری شود.

همچنین، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی در شهرداری‌ها و نهاد‌های مرتبط، نقش مهمی در اجرای مؤثر پدافند غیرعامل دارد. طراحی دوره‌های آموزشی، تدوین دستورالعمل‌های اجرایی و ایجاد ساختار‌های هماهنگ‌کننده بین بخشی، از جمله اقدامات ضروری در این زمینه‌اند.

در سطح سیاست‌گذاری، لازم است اصول پدافند غیرعامل در اسناد بالادستی شهری، از جمله برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، بودجه‌های سالانه و آیین‌نامه‌های اجرایی نهادینه شود. این امر نیازمند تعامل مستمر میان شورای شهر، شهرداری، سازمان مدیریت بحران و نهاد‌های تخصصی است.

در نهایت، تحقق شهری ایمن، تاب‌آور و پاسخگو در برابر بحران‌ها، بدون توجه به پدافند غیرعامل ممکن نیست. ما به‌عنوان مسئولان برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی شهری، وظیفه داریم با نگاهی علمی، آینده‌نگر و مشارکتی، این اصل را در قلب تصمیم‌گیری‌های شهری جای دهیم و از آن به‌عنوان ابزاری برای ارتقاء کیفیت حکمرانی شهری بهره ببریم.

هزینه‌کرد در حوزه پدافند غیرعامل شهری نه‌تنها یک اقدام پیشگیرانه، بلکه سرمایه‌گذاری مؤثر و کارآمد در ارتقاء تاب‌آوری و امنیت شهری است. این نوع سرمایه‌گذاری با کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها، حفظ جان و مال شهروندان، و جلوگیری از خسارات گسترده در بحران‌ها، موجب صرفه‌جویی بلندمدت در منابع مالی و انسانی می‌شود. در واقع، هر ریالی که در طراحی مقاوم، جانمایی هوشمندانه و آموزش‌های تخصصی پدافند غیرعامل صرف می‌شود، در آینده می‌تواند از هزینه‌های چندبرابری ناشی از خسارات و بازسازی جلوگیری کند و زمینه‌ساز توسعه پایدار شهری باشد.