مفهوم شناسی مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ و اقتصاد

«اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونیِ فشارهای خباثت آمیزِ قدرتهای جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد.» این جمله بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری در ارتباط با ضرورت نهادینه شدن نظام مدیریت جهادی در کشور است. با توجه به اهمیت موضوع و با عنایت به اینکه امسال به عنوان سال؛ «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نامگذاری گردیده است، ضرورت دارد مفهومِ عمومی مدیریت جهادی و مفهوم اختصاصی آن در عرصه فرهنگ و اقتصاد به شرح زیر مورد واکاوی قرار گیرد:

مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ و اقتصاد

اول؛ مفهوم مدیریت جهادی؛ زمانی که مقام معظم رهبری از سبک زندگی صحبت کردند، چنین استنباط شدکه ایشان در پی بازگو نمودن نوعی از زندگی هستندکه درقیل و قال دنیای صنعت و اطلاعات درحال محوشدن است. شیوه ای از زندگی که سعادت دنیا و آخرت در آن بنا شده است. درهمین راستا روش مدیریتی نیز بر اساس شاخص ها و ارزش های تجربه شده دفاع مقدس به نام مدیریت جهادی ارائه گردید تا احیاگر بسیاری ازروش هایی باشدکه درحال فراموشی هستند.

سبکی که درکمال سادگی مملو از آرامش و هدایت گری است. منظور ازجهاد، صرفاً نبرد و مبارزه رودررو نیست بلکه جهاد به معنای زندگی پویا، هدفمند و آمیخته با کار و تلاش مفید است که می تواند درعرصه های دفاعی، سازندگی، مدیریتی و رفع مشکلات بشریت باشد. با این مبنا می توانیم ازپدیده ای به نام سبک زندگی جهادی و به تبع آن مدیریت جهادی سخن بگوییم. مدیریت جهادی در مفاهیمی همچون تلاش اعتقادی، همت مضاعف و آگاهانه، همه جانبه، همگانی و مستمرتجلی می یابد که در سطح کلان”پیکاری اجتماعی برای محو ظلم و بی عدالتی” است که از انگیزه های درونی افراد سرچشمه می گیرد. فرهنگ و مدیریت جهادی دارای یک اصل محوری و بنیادی است که آن تأکید تام بر معنویت و ارزش های اخلاقی، اسلامی و انسانی است. درواقع، مدیریت جهادی بدون معنویت وجود نخواهد داشت.

دوم؛ مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ؛ فرهنگ جهادی یک مفهوم کلی است که ازجمله مصادیق آن دین محوری، ولایت مداری، ایثار و ازخودگذشتگی، مردم گرایی، ارزش مداری، انعطاف پذیری، خودباوری، نوآوری، پویایی، ماموریت پذیری و… می باشد. مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ را می توان عمل، فراگرد، پیامد یا حالتی دانست که برای تعالی انسان ها پدید می آید و این به نوبه خود به معنی پیش بردن، روان سازی رشد، متحول کردن فرصت ها،کامل کردن، برتری بخشیدن یا بالابردن امور انسانی است. بنا به تعبیر مقام معظم رهبری عرصه فرهنگی، عرصه جهاد است، لذا کسانی که در عرصه فرهنگی حضور داشته و مدیریت می نمایند باید حق جهاد را بجا آورند و آن گونه که شایسته است به ترویج ارزش های دینی و واقعیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بپردازند. مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ مجاهدت، فداکاری و ازخود گذشتگی می خواهد و با دستور و حُکم پیش نمی روند بلکه لازمه موفقیت در این عرصه، انگیزه، ایمان و حضور فعال انسان های معتقد به ارزش های دینی و انقلاب اسلامی است. نظریه و عملکرد مدیریت جهادی در عرصه فرهنگ نخست بر جنبه های انسانی و اجتماعی سازمان توجه دارد. مدیریت جهادی در این عرصه برای بهتر کار کردن از رویکردهای دیگری یاری می گیرد، به ساختار و طرح سازمانی نظرمی دوزد و فن شناسی و محیط سازمانی را تحت بررسی قرارمی دهد.

سوم؛ مدیریت جهادی در عرصه اقتصاد؛ مدیریت جهادی در عرصه اقتصادی چیزی جدا از سایر مدیریت ها نیست ولی تفاوت اصلی آن با سایر نظام های مدیریت، پیش فرض ها و مبانی فکری مدیریت اسلامی است. بنابراین مدیریت جهادی را نباید درمقابل سایر نظام های مدیریت قرارداد، بلکه مدیریت جهادی در چارچوب مبانی فکری اندیشه اسلامی از سایر نظریه های مدیریت بهره می گیرد. مدیریت جهادی در عرصه اقتصادی با مصرف گرایی، اشرافی گری و شیوه های تکنوکراتی که مولود فرهنگ سرمایه داری است مغایرت داشته و به بیت المال به عنوان امانت می نگرد. تفکرسرمایه داری جامعه را به سمت مصرف گرایی و انحراف ازمسیر آرمان های انقلاب وعدالت سوق می دهد. این نکته ای است که وفاداران مدیریت جهادی از آن دوری جسته و درتمام مدت تلاش کرده تا جامعه رابه سمت تفکر جهادی سوق دهند. مدیریت جهادی در عرصه اقتصاد شاهد رویارویی با گفتمانی جدید در حوزه اقتصادی با عنوان «اقتصاد مقاومتی» است. به بیان دیگر مدیریت جهادی یکی از مصداق های بارز اقتصاد مقاومتی است. در واقع بعد از اصلاح الگوی مصرف، دومین گام مهم در تحقق اقتصاد مقاومتی، مدیریت جهادی یا همان جهاد اقتصادی است. اکنون اقتصاد کشورمان هم از فضای جهانی تأثیر می پذیرد و هم به دلیل قدرتی که در حوزه های مختلف علمی، سیاسی و انرژی به دست آورده یا از قبل داشته است، بر آن اثر می گذارد. با توسعه تحریم اقتصادی علیه ایران، یک ضرورت بیش از پیش نمایان شده و آن دستیابی به یک الگوی مقاومتی از اقتصاد است؛ الگویی که در برابر بحران های اقتصادی رویکردی فعالانه دارد و می تواند در شرایط بحرانی موانع را برطرف کند. اقتصاد مقاومتی چشم اندازی کلان در جریان اقتصاد ایران اسلامی است و اقدامی بلندمدت را در راستای این چشم انداز شامل می شود. مدیریت جهادی با درون‌زایی و تکیه بر توانمندی ها و ظرفیت های داخل کشور از طریق پیگیری سیاست های اقتصاد مقاومتی در پی مقاوم سازی، بحران زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی خواهد بود. مفهومی که با واژگانی از قبیل؛ حمایت از تولید ملی، کارآفرینی، اتخاذ سیاست های پولی و ارزی متناسب، اصلاح الگوی مصرف، اجرای اصل ۴۴، تصحیح سیاست های بازرگانی، توجه به نخبگان، تولید دانش کاربردی و استفاده از فن آوری نوین که از محورهای مهم تحقق آن هستند، معنای عملیاتی می یابد. براساس این رویکرد جهش درآمدی و مدیریت بر هزینه ها از مهم ترین شاخصه های حاصل از مدیریت جهادی در عرصه اقتصادی است.

سخن پایانی این که مدیریت جهادی همتی مردانه می طلبد و داستان پرفراز و فرودی دارد. بی شک مهم ترین روش برای پیاده سازی و معرفی این سبک به جامعه، عمل به آن و حمایت توسط مدیران و اخلاص و دلسوزی صاحبان تصمیم است که باید تک تک برای رسیدن به این مهم برنامه ریزی کنند و نیازی به نیروی کنترل کننده نداشته باشند. برای اجرایی شدن سبک مدیریت جهادی در عرصه های فرهنگ و اقتصاد، باید به دنبال این باشیم که ابتدا روح جهاد را در جامعه پرورش دهیم. اگر در کشور از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت سخن می گوییم این الگو ناگزیر باید متکی و مبتنی بر مفاهیم و چارچوب های بومی و ارزشی باشد از این رو مدیریت جهادی به عنوان یک الگو و مدل مطلوب و سازگار با الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت می تواند مورد توجه کارگزاران نظام در عرصه های تقنینی، اجرایی و قضایی قرار گیرد. الگویی که در آن اجتناب از سیاست زدگی به معنای ارجحیت منافع و مصالح ملی بر منافع فردی و جناحی از دیگرشاخصه های آن است. «مدیریت جهادی» غایت خود را اثبات «کارآمدی دین در اداره جامعه» می بیند و کارگزار اجرایی تحقق «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» است.