ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
آیا جهان به دانش‌های اضافی نیاز دارد؟
اختلالات بالینی و به‌خصوص روانپزشکی، حوزه‌هایی هستند که می‌توانیم از نتایج پژوهش‌های علوم شناختی برای پیشگیری و درمان استفاده کنیم. برخی از این بیماری و اختلالات شامل اوتیسم، خوانش پریشی، آلزایمر، پارکینسون، افسردگی، تشنج و… است.
به گزارش پایداری ملی و به نقل از خردورزی ، می دانیم که شناخت از ابتدای تولد انسان آغاز می‌شود و تا زمان مرگ نیز ادامه دارد. پس تنظیم درست پایه‌های شناختی در جامعه، سبب پیشرفت می‌شود و علوم شناختی یکی از اساسی‌ترین حوزه‌های علمی است که در این زمینه فعالیت می‌کند. به اعتقاد اهل علم، کسانی که به این دانش دسترسی داشته باشند، در آینده بیشتر از ملت‌های صاحب سلاح اتمی بر دیگران مسلط خواهند بود؛ زیرا سروکار این ملت‌ها با مغز انسان‌ها و کنترل بر آن است. علوم شناختی زبان آیندۀ بشر است و از لحاظ شغلی، دارای رتبۀ اول در دنیا است.
شناخت بهتر و کامل‌تر از مغز و ذهن، می‌تواند بر همۀ وجوه زندگی انسان مؤثر باشد؛ این شناختِ بهتر و کامل‌تر، عملاً به حوزه‌های کاربردی در علوم شناختی می‌انجامد؛ یعنی حوزه‌هایی از دانش بشری در زمینۀ مغز و ذهن که علاوه بر جنبۀ تئوریک، بخشی از نیازهای انسان را نیز رفع کنند.
برخی کاربردهای علوم شناختی
در ادامه به برخی از کاربردهای علوم شناختی اشاره می‌کنیم:
۱. آموزش و یادگیری (آموزش‌وپرورش شناختی)
این حوزه، سبب ایجاد نوآوری در تعلیم و تربیت شده است. هوارد جونز (۲۰۱۰) معتقد است که در آینده، ارتباط بین علوم اعصاب شناختی و علوم تربیتی، شاهد تحولات زیادی خواهد بود؛ از جمله:
• رویکردهای آموزشی جدیدی برای یاددهی و یادگیری ریاضیات، در سال‌های اولیۀ دانش‌آموزی شکل خواهد گرفت.
• نوجوانان همچون یک گروه یادگیرندۀ متمایز، به رسمیت شناخته خواهند شد و برای پاسخگویی بهتر به نیازهای اجتماعی، هیجانی، آموزشی و تربیتی آنان، رویکردهای آموزشی و تربیت جدیدی طراحی خواهد شد.
• درک جدیدی نسبت به انگیزش پیدا خواهد شد و رویکردهای جدیدی برای درگیر کردن یادگیرندگان به وجود خواهد آمد؛ مانند استفاده از بازی‌ها، به‌طوری‌که برگرفته از یافته‌های جدید علوم شناختی دربارۀ سامانۀ پاداش در مغز خواهند بود.
• با استفاده از نشانه‌های عصبی و آزمایش‌های ژنتیک، غربالگری‌های اولیه برای تشخیصِ طیفی از اختلالات یادگیری فراهم خواهد شد.
• توجه به رشد کارکردهای شناختی، از جمله حافظه کاری، از مشخصه‌های برنامۀ درسی مدرسه برای گروه‌های سنی مختلف خواهد بود.
• روان‌شناسی شناختی و مباحثی از علوم اعصاب، بخشی از برنامۀ درسی دانش‌افزایی معلمان را تشکیل خواهند داد.
۲. روان‌شناسی جنایی
روان‌شناسی جنایی را مطالعۀ علمی رفتار جنایی و فرایندهای ذهنی که در ارتکاب جرم نقش دارند، تعریف می‌کنند که یکی از حوزه‌های تخصصی روان‌شناسی شناختی است. این علم به مطالعۀ شخصیت تبهکار و شناخت دلایل و انگیزه‌های تبهکاری می‌پردازد که این دلایل و انگیزه‌ها، به شیوه‌های جامعه‌پذیری، اجتماعی شدن، تجربه‌های دوران کودکی و محیط زندگی و همچنین نقش ژنتیک و اختلالات روان‌شناختی در ایجاد شخصیت فرد تبهکار در هنگام اعمال جرم اشاره می‌کند.
معمولاً، هدف یافتن روش‌هایی برای پیشگیری از جنایت دوبارۀ مجرمین باسابقه یا جنایت‌کاران دارای اختلال روان است؛ همچنین تهیه‌کردن پرونده‌های روان‌شناختی برای بزهکاران باسابقه و پرسابقه و بررسی دلایل روحی و روانی این جنایت‌ها است. پس با این علم می‌توانیم الگوهای مغزی جامعه‌ستیز را آشکار کنیم که با استفاده از فرمول‌بندی الگوهایی از سوابق جنایی، جرایم را پیش‌بینی و از آن پیشگیری کنیم.
۳. تصمیم‌گیری با رویکرد شناختی
یکی از مسائل مهم در همۀ سازمان‌ها و ادارات، مقولۀ تصمیم‌گیری و داوری است. در بیشتر الگوهای تصمیم‌گیری، مؤلفه‌های شناختی، از جمله باورها، ارزش‌ها و اعتقادات که نقش مهمی در تصمیم‌گیری دارند، در نظر گرفته نمی‌شوند؛ پس به کمک علوم شناختی و استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری می‌توانیم روند تصمیم‌گیری را بهبود بخشیم.
۴. کاربردهای بالینی و درمانی
اختلالات بالینی و به‌خصوص روانپزشکی، حوزه‌هایی هستند که می‌توانیم از نتایج پژوهش‌های علوم شناختی برای پیشگیری و درمان استفاده کنیم. برخی از این بیماری و اختلالات شامل اوتیسم، خوانش پریشی، آلزایمر، پارکینسون، افسردگی، تشنج و… است.
۵. تقویت شناختی و توان‌بخشی
به معنای تقویت‌کردن فرایندهای شناختی؛ مانند حافظه، درک مسئله، تصمیم‌گیری درست، کشف استعداد و خلاقیت است و یا داروهای مکمل که به تقویت حافظه و هوشیاری کمک می‌کند و یا ساخت ربات و دستگاه‌هایی که برای افزایش توانمندی‌های مغز به کار می‌روند.
۶. علوم شناختی دفاعی
از علوم شناختی در سیاست و جنگ‌های نرم و سخت، در بسیاری از کشورهای پیشرفتۀ دنیا، جهت تحت‌تأثیر قراردادن ذهن و تفکر دشمنان استفاده می‌کنند. همچنین این علم، با جلوگیری‌کردن از انواع خطاها و بالابردن دقت سلاح‌های نظامی در شرایط بسیار سخت و دشوار، کمک بسیار بزرگی به دیوار دفاعی کشورها کرده است.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!